Vèt
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Evoluzione demografica
Vèt (Vetto in italiân) l'é un cmûn ed 1.972 abitânt ed la pruvîncia ed Rèz, ind l' Apenèin arzân lòungh la vâl d' Èinsa, lé a mezdé e a cîrca 42 chilômeter dal cèinter ed Rèz
Al teritôri
Quacê ed bôsch, cun soquânti zôni in dóve a gh'é dal bèli vidûdi, praticamèint intâti, a's câten incòra dal persòuni che lavōren la tèra e a mantînen vîvi al tradisiòun ed la civiltê cuntadèina, es prudûs al Grâna, furmàj artigianêl fât in caṣê ed cèchi o mzâni dimensiòun cun un mètod ed lavurasiòun ch ' al s'é mantgûn ind al tèimp, l'é numinêda la prudusiòun e la stagiunadûra 'd insachê nustrân e genuvîn.
Incòra cêr i rèst dal pasê, ch ' a's vèden préma ed tót ind la zôna dal cèinter stôrich ed Vèt. Splèndid i bôregh ed l'êlta vâl dal Tasóbi: da Sân Stêven a Pinêt, al Grés cun 'na cà a tòr dal Sincsèint, al castèl ed la Chervara ch' a gh'ermêṣ pôche rèst.
Stòria
Vèt al tóṣ nòm dal latèin "vectus", ch'al vôl dîr purtê, traspurtê. Per di êter al nòm al deṣîvn dal pusès ed la nôbila râsa rumâna di Vetii o Vectii. Ed sicûr d'urègin rumâna la nòmina ed Vèt, in tèimp indrê, l'êra duvûda a la só puṣisiòun.
Pûnt ed paṣag e uniòun tra divêrsi regiòun, in pió cme pôst ed traversamèint ed la Vâl d' Èinsa atravêrs al fiòum cun l'istès nòm; ânch int al medioēv al paèiṣ l'êra un impurtânt pûnt ed pasâg perché l'é insém a la strêda che da Pêrma, pasând da Castelnōv di Mûnt, la purtêva in Tuscâna e, invicivêrsa, al permetîva a i mercânt ed la Luchséia ed rivêr a Milân.
La préma vôlta che a's vèd al nòm ed Vèt l'é in un documèint dal 1142, ân dóve al pâsa dal pusès di Canòsa a còl di Dalla Palude. Int al 1188 al pâsa sòt al Cmûn ed Rèz, pó da la secònda metê dal Terṣèint fîn al Sesèint sota a i Terzi pó i Vallisneri pó ed nōv i Dalla Palude.
Dal Setsèin, dôp l'andêda só ed soquânt faméj nobiliêri durêdi pôch, l'é pasê sòta a Castelnōv di Mûnt fîn al 1859 quând l'é dvintê Cmûn indipendèint. Al 26 fervêr 1928, só richièsta dal podestê Azzolini, Mussolini al dêva l'arcgnosimèint uficêl al stèma dal Cmûn.
Materiêl pr'andêregh in fònda
(manca):
- Athos Nobili - Vecchia Vetto. Storia, cronaca, tradizioni, immagini. - Reggio Emilia : AGE, 1984.
- Athos Nobili - Vetto : itinerari turistici : immagini d'altri tempi - Reggio Emilia : Age grafica editoriale, 1980.
- Vetto: Guida turistica. - Vetto : Amministrazione Comunale, 1994.
Albinèa · Bagnōl in Piân · Baîṣ · Bibiân · Bresèl · Burèt · Buṣâna · Cadelbôsch ed Sōver · Campagnōla · Campéṣen · Canòsa · Carpnèida · Caşalgrând · Caṣîna · Castelnōv di Mûnt · Castelnōv ed Sòt · Castlarân · Culâgna · Curèz · Fâbrich · Gatâtich · Gualtēr · Guastâla · Ligûnchi · Lusêra · Muntèc · Nuvalêra · Puvî · Quâter Castē · Queriêgh · Ramṣèit · Ré Salṣêr · Rèz · Rezōl · Rôl · Rubēra · Sân Martèin · Sânt'Ilâri · Sân Pôl · Scandiân · Toân · Véla Mnôs · Vèt · Viân · Vsân