Cerkoj estas parigitaj apendicoj sur la plej malantaŭaj segmentoj de multaj artikuloj (artropodoj) inkluzive de insektoj kaj simfiloj. Multaj formoj de cerkoj funkcias kiel sensorganoj, sed kelkaj funkcias kiel pinĉaj armiloj aŭ kiel organoj de sekskuniĝo.[1] Ĉe multaj insektoj, ili simple povas esti senfunkciaj spurstrukturoj.
En bazaj artikuloj, kiel ekzemple en lepismo, la cerkoj originas de la dekunua abdomena segmento. Ĉar segmento dekunua estas reduktita aŭ forestanta en la plimulto de artikuloj, en tiaj okazoj, la cerkoj eliras el la deka abdomena segmento.[2] Ne estas klare, ke aliaj tiel nomitaj strukturoj estas homologaj. En la Simfiloj ili estas rilataj al ŝpiniloj[1]
Plej multaj cerkoj estas segmentitaj kaj artikitaj aŭ filiformaj (fadensimilaj), sed iuj prenas tre malsamajn formojn. Iuj Dipluroj, precipe Japyx-specioj, havas grandajn fortajn pinĉ-similajn cerkojn, kiujn ili uzas por kapti sian predon.[3]
El la Dermapteroj, la forfikuloj, estas konataj pro la pinĉaj cerkoj, kiujn plej multaj el ili portas, kvankam ne en la specioj el subordoj Arikseniino (Arixeniina) kaj Hemimerino. Ne estas klare, kiom multaj el la dermapteroj uzas siajn cerkojn por io ajn krom defendo, sed iuj definitive manĝas predojn kaptitajn uzante la cerkojn same kiel faras la Japigedoj.[3]
Griloj havas aparte longajn cerkojn dum aliaj insektoj havas cerkojn tro malgrandaj por esti videblaj. Tamen ne ĉiam estas evidente, ke malgrandaj cerkoj estas senfunkciaj; ili estas riĉaj je sensaj ĉeloj kaj povas esti gravaj por gvidi kopulacion kaj ovodemetadon.
Iuj insektoj kiel la efemeroj, lepismoj kaj iuj dipluroj havas akompanantan trian centran vostfilamenton, kiu etendiĝas de la abdomena ekstremaĵo. Ĉi tio estas nomata fina filamento kaj ne estas rigardata kiel cerko. Afidoj havas tub-similajn sifonetojn kiuj foje estas konfuzitaj kun cerkoj sed ne morfologie rilatas al ili.
Kiel multaj insektaj korpopartoj, inkluzive de mandibloj, antenoj kaj stiletoj, cerkoj supozeble evoluis el kio estis gamboj sur la praa insektoformo[3]. Tiu estaĵo eble similis al velurvermo, simfilo aŭ centpiedulo, estis vermeca kun unu paro da membroj por ĉiu segmento malantaŭ la kapo aŭ antaŭa tagmo.[4]
Cerko, el Atlaso de Insekta Morfologio, H. Steinmann & L. Zombori, versio en esperanto kaj la ĉina fare de Li Kexi
Kategorioj: Anatomio de araknedoj; Insekta anatomio; Sensaj organoj en bestoj; Miriapoda anatomio