Die Gartenlaube
| Die Gartenlaube | ||
|---|---|---|
| ||
_001.jpg)
| ||
| revuo periodaĵo umbrella brand (en)  
| ||
| Komenco | 1853 vd | |
| Fino | 1944 vd | |
| Lando(j) | Germana Regno • Germana Imperiestra Regno • Vajmara Respubliko • Nazia Germanio vd | |
| Fondinto(j) | Ernst Keil vd | |
Die Gartenlaube - Illustrirtes Familienblatt (post 1938 Die neue Gartenlaube) estis la unua sukcesa grandeldona germana gazeto kaj prototipo de ĉiuj modernaj revuoj. Ĝi estis fondita fare de eldonisto Ernst Keil kaj la redaktisto Ferdinand Stolle en Leipzig en 1853. Ilia celo estis atingi kaj ilumini la tutan familion, precipe en la germanaj mezaj klasoj, kun miksaĵo de aktualaĵoj, eseoj en la natursciencoj, biografiaj skizoj, noveloj, poezio, kaj tutpaĝaj ilustraĵoj. Katolika alternativprodukto estis Deutscher Hausschatz.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]La cirkulado de Gartenlaube pliiĝis konstante: je la komenco temis pri 5,000 ekzempleroj, atingitis jam 60,000 antaŭ la fino de ĝia kvara jaro. Post kiam la revuo lanĉis seriigitajn romanojn, ĝia pagita cirkulado pliiĝis rimarkinde, pliiĝante al 160,000 antaŭ 1863 kaj 382,000 antaŭ 1875. [Kompare, plej ĉiutagaj gazetoj de la periodo havis cirkuladon de nur 4,000 ekzempleroj. Ĉar Gartenlaube iĝis ofta familiolegaĵo kaj multaj pruntbibliotekoj kaj kafejoj prenis liveraĵon, oni povas taksi la faktan nombron de legantoj inter du kaj kvin milionoj. Ĝi konservis tiun merkatsuperecon ĝis almenaŭ 1887 kaj foje ĝi havis la plej grandan legantaron de iu publikigitaĵo en la mondo.
La formato de la revuo konsistis el 52 semajnaj temoj, 16-20 paĝoj ĉiu, en grandeco de 242mm x 305mm. La teksto estis akompanita de kompleksaj gravuritaj ilustraĵoj kaj, poste, kun kelkaj fotoj. La titolpaĝo prezentis homon laŭtleganta al familio ĉirkaŭ tablo. Inter 1853 kaj 1880 verkoj de eminentaj germanaj verkistoj kiel ekzemple Goethe kaj Schiller dominis ĝiajn paĝojn. Goethe estis prezentita 75 fojojn en presaĵo kaj 14 fojojn en ilustraĵoj, kaj Schiller estis prezentita 90 fojojn en presaĵo kaj 15 fojojn en ilustraĵoj. Publikigo de verkoj de la romanverkistino E. Marlitt en seria formo, kiel ekzemple Goldelse komenciĝanta en 1866, havis signifan efikon al la populareco de la revuo kaj sur la famulo de Marlitt. Precipe fama bildo de Willy Stöwer de la sinko de la RMS Titanic estis publikigita per la revuo en 1912.
Pro la alteco de ĝia populareco Gartenlaube estis vaste legita trans tuta Germanlingvio. Ĝi povus esti trovita en ĉiuj germanaj ŝtatoj, la germanaj kolonioj en Afriko kaj inter la signifaj germanlingvaj malplimultoj de Latin-Ameriko, kiel ekzemple Brazilo. La aŭstra komponisto Johann Strauss eĉ publikigis valson dediĉitan al ĝiaj legantoj, kun la angla titolo- "Gartenlaube-Walzer", en 1895.
Dum ĝia 91-jara historio la ĵurnalo ŝanĝis posedantojn plurajn fojojn. Post 1900 ĝi fariĝis ankoraŭ pli distra dum la Unua mondmilito ĝi venis sub la kontrolon de dekstruloj. Tiuj ŝanĝoj provokis malkreskon de ĝia legantaro. Ĝi estis finfine aĉetita rekte fare de la nazia eldonejo Eher-Verlag en 1938 kaj ĉesis publikigon en 1944. Malgraŭ tio, la gazeto ĝis hodiaŭ restas grava por ampleksa historia analizo en multaj kampoj kaj estas rigardita kiel esenca fonto por la kompreno de germana kulturhistorio.
Historio
[redakti | redakti fonton]Gartenlaube havis diversajn apartajn fazojn dum ĝia historio.
Fondo
[redakti | redakti fonton]La fruaj volumoj antaŭ la germana unuigo en 1871 estis antaŭviditaj por esti la enciklopedio de "popolo", kovrante larĝan gamon de interesoj. Fondite fare de radikala liberala eldonisto Ernst Keil, ĝi estis favora al la kreado de nacia demokrata unuecregistaro kaj klerigita civitanaro. La apogo al burĝaj valoroj kontrastis al la malkresko de aristokrataj normoj. Dum tiu periodo Gartenlaube ankaŭ estis konata por pozitiva vido de judoj, kun fojaj artikoloj sur juda familia vivo. En la jaroj post la fondo de la Germana Imperiestra Regno la gazeto iĝis pli kaj pli defendilo de prusa politiko. Ĝia tre polemika intereso en la Kulturbatalo intermiksiĝis al siaj liberalaj radikoj. Kiam Ernst Keil mortis en 1878 la revuo atingis la kulminon de sia influo kun pagita eldonkvanto de 372,000. Ĝia fakta legantaro estis almenaŭ 2 milionoj, igante ĝin unu el la plej vaste erudiciaj publikaĵoj en la mondo.
Kröner-Verlag
[redakti | redakti fonton]En 1886, la vidvino de Keil vendis Gartenlaube al la eldonisto Adolf von Kröner kaj lia filo Alfred. Sub ilia redaktado la karaktero de la gazeto ŝanĝiĝis senteble Ĝi iĝis pli kaj pli konservativa kaj politikaj aŭ religiaj temoj neglektitis por eviti poziciprenon. La temoj de eksgeedziĝo kaj memmortigo estis ankaŭ tabuo. Anstataŭ esti populara enciklopedio la gazeto prezentis ĉefe distrajn artikolojn.
Scherl Verlag
[redakti | redakti fonton]En 1904, Gartenlaube estis aĉetita fare de entreprenisto kaj dekstrulo August Scherl kaj la tono de la gazeto iĝis ĉiam pli politika. Dum la alproksimiĝo de la Unua mondmilito, ekzemple unu artikolo deklaris ke la baldaŭa milito devis esti "la feliĉa, granda horo da lukto", ne nur pro germanaj teknologiaj progresoj sed ĉar ĝi estus pli bela kaj pli grandioza vivi eterne sur la plakedo de herooj ol morti sen nomo en lito. Aĉetinte aliajn eldonejon, eldonistojn, la Scherl-grupo havis la plej grandan cirkuladon de ĉiuj presitaj produktoj en Germanio. Tamen, iliaj diversaj multekostaj komercprojektoj ne estis ekonomie sukcesaj, tiel ke la tuto venditis jam en 1914 al la Societo de germanaj publicistoj.
Eldonejoj Hugenberg kaj Eher
[redakti | redakti fonton]En 1916 la Scherl-eldonejo estis akirita fare de la industriulo Alfred Hugenberg. Dum la intermilita periodo, Hugenberg uzis sian novan amaskomunikil-imperion por helpi al Adolf Hitler iĝi kancelieron, esperante utiligi Hitler kiel "ilon". Hugenberg anstataŭe iĝis ĉiam pli izolita kaj havis nur malmulte da influo en Nazia Germanio. Tiaj ŝanĝoj kaj eksplicite antisemitaj artikoloj rezultigis legantarmalkreskojn. Provoj bremsi la perdon kunfandante ĝin kun similaj semajnĵurnaloj havis nur malmulte da efiko. La plej granda parto de la gazetargrupo de Hugenberg estis finfine aĉetita fare de la nazia eldonejo Eher-Verlag, kie la ĵurnalo estis renomita Die neue Gartenlaube en 1938. La fino venis nur ses jarojn poste.
Listo de gravaj kontribuantoj
[redakti | redakti fonton]- Christian Wilhelm Allers (1857-1915), ilustristo
- Alfred Edmund Brehm (1829-1884), zoologo kaj verkisto
- Elisabeth Bürstenbinder (1838-1918), verkisto
- Rudolf Cronau (1855-1939), ĵurnalisto kaj farbisto
- Otto Dammer (1839-1916), apotekisto kaj verkisto
- Rudolf Doehn (1821-1894), politikisto kaj verkisto
- Fedor Flinzer (1832-1911), verkisto kaj ilustristo
- Theodor Fontane (1819-1898), verkisto
- Ludwig Ganghofer (1855-1920), verkisto
- Carl Grote (1839-1907), ilustristo
- Karl Gutzkow (1811-1878), verkisto
- Jakob Christoph Heer (1859-1925), svisa verkisto kaj redaktisto
- Wilhelmine Heimburg (1848-1912), verkisto
- Hans Herrmann (1858-1942), ilustristo
- Georg Hiltl (1826-1878), aktoro kaj verkisto
- Georg Hirth (1841-1916), ĵurnalisto, pli posta eldonisto en Munkeno
- Friedrich Hofmann (1813-1888), permanenta dungito, 1883-1886 ĉefredaktisto
- Carl Karlweis (1850-1901), kolumnisto
- Kaspar Kögler (1838-1923), illustrator, poeto
- Herbert König (1820-1876), ilustristo
- Eugenie Marlitt (1825-1887), verkisto
- Charlotte Niese (1854-1935), poeto
- August Peters (1817-1864), verkisto
- Max Ring (1817-1901), kuracisto kaj verkisto
- Anna Ritter (1865-1921), poeto
- Friedrich Emil Rittershaus (1834-1897), poeto
- August Scherl (1849-1921), eldonisto
- Carl Ludwig Schleich (1859-1922), kuracisto
- Eduard Schmidt-Weißenfels (1833-1893), politikisto kaj verkisto
- Henriette von Schorn (1807-1869), vajmara poetino
- Levin Schücking (1814-1883), verkisto
- Berthold Sigismund (1819-1864), kuracisto, profesoro, politikisto kaj verkisto
- Ludwig Storch (1803-1881), verkisto
- Willy Stöwer (1864-1931), ilustristo
- Moritz Wiggers (1816-1894), politikisto kaj juĝisto
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Heidemarie Gruppe: „Volk“ zwischen Politik und Idylle in der „Gartenlaube“ 1853–1914. Lang, Frankfurt am Main 1976, ISBN 3-261-01939-5 (Europäische Hochschulschriften/19; Bd. 11)
- Marcus Koch: Nationale Identität im Prozess nationalstaatlicher Orientierung, dargestellt am Beispiel Deutschlands durch die Analyse der Familienzeitschrift „Die Gartenlaube“ von 1853–1890. Lang, Frankfurt am Main 2003, ISBN 3-631-51423-9 (Europäische Hochschulschriften/22; Bd. 389)
- Matthias Leupold: Künstlerische Bildfolge zum Ideologiegehalt des vielgelesenen Blattes „Leupolds Gartenlaube – Liebhaberaufnahmen in Erinnerung an ein deutsches Familienblatt 1994“. In: Die Vergangenheit hat erst begonnen. Schaden, Köln 2003, ISBN 3-932187-28-8
- Alfred Estermann: Inhaltsanalytische Bibliographien deutscher Kulturzeitschriften des 19. Jahrhunderts. Bd. 3. Die Gartenlaube (1853–1880 [–1944]). Saur, München 1995.
- Heinz Klüter (Hrsg.): Facsimile-Querschnitt durch die Gartenlaube. Scherz, Bern u.a. 1963.
- Hazel Rosenstrauch 1976. „Zum Beispiel Die Gartenlaube“. In: Rucktäschel, Zimmermann (Hrsg.): Trivialliteratur. Fink, München, S. 169–189.
- Die Zahn-, Mund- und Kieferheilkunde im Spiegel der illustrierten Familienzeitschrift "Die Gartenlaube" 1853 - 1944
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Skanitaj numeroj Arkivigite je 2011-08-30 per la retarkivo Wayback Machine