Fediverso

Proponita emblemo de la Fediverso

La Fediverso (vortokunfando inter "federacio" kaj "universo") estas reto de federaciitaj (interligitaj) serviloj, kiuj estas uzataj por TTT-eldonado (t.e. sociaj retoj, mikroblogoj, blogoj aŭ retejoj) kaj dosiera gastigado. Kvankam sendepende gastigataj, ili povas reciproke interkomuniki. Sur malsamaj serviloj (nodoj), uzantoj povas krei tiel nomatajn identecojn. Ĉi tiuj identecoj estas kapablaj komuniki trans la limoj de la nodoj, ĉar la programaro, kiu funkcias sur la serviloj, subtenas unu aŭ pliajn komunikajn protokolojn, kiuj sekvas la malferman normon.^[1] Kiel identeco sur la fediverso, uzantoj povas afiŝi tekston kaj dosierojn aŭ sekvi afiŝojn de aliaj identecoj.^[2] En kelkaj kazoj, uzantoj povas eĉ permesi al aliaj identecoj redakti siajn datumojn (kiel kalendarojn aŭ adresajn librojn).

Historio

En 2008, la interkona retejo identi.ca fondiĝis de Evan Prodromou. Li eldonis la programaron GNU social sub libera permesilo (la GNU-Affera Ĝenerala Publika Permesilo, AGPL). Krom tiu servilo, identi.ca, estis nur malmultaj aliaj okazoj ekzistantaj, funkciigataj de homoj por sia propra uzo. Tio ĉi ŝanĝiĝis en 2011/2012 kiam identi.ca ŝanĝis al alia programaro, nome pump.io. Pluraj novaj nodoj de GNU social estis kreitaj. Samtempe kiel GNU social, aliaj projektoj kiel Friendica, Hubzilla, Mastodon kaj Pleroma integrigis la protokolon OStatus, tiel etendante la fediverson.^[3][4]

Dume, aliaj komunikaj protokoloj evoluis, kiuj integriĝis diversmaniere en la platformoj. En januaro 2018, la Konsorcio de TTT prezentis la protokolon ActivityPub, celante plibonigi la kunfunkcieblecon inter la platformoj. En aŭgusto 2018, ĉi tiu protokolo estas subtenata de dek tri platformoj.

Gab

La 4-an de julio 2019, la ekstremdekstra interkona retejo Gab, kiu ligiĝas al diversaj okazoj de blankulsuperisma perforto, aliĝis al la Fediverso, ŝanĝante sian retejon al forko de Mastodon (nome Gab Social). La Mastodon-projekto eldonis komunikaĵon kondamnante Gab kaj la plimulto el nodoj elektis bari Gab-on de federaciiĝo kun ili.^[5]

Komunikaj protokoloj uzataj en la Fediverso

Kelkaj federaciitaj interkonaj platformoj kaj iliaj manieroj interligiĝi

Ĉi tiuj komunikaj protokoloj, kiuj realigas malfermajn normojn, estas uzataj en la Fediverso:

• ActivityPub
• DFRN^[6]
• Diaspora Network
• OStatus
• XMPP
• Zot kaj Zot/6^[7][8]

Fediversaj programaraj platformoj

La programaroj, kiuj konsistigas la Fediverson, ĉiuj estas liberaj.^[9] Kelkaj el ili stile similas al Twitter (ekzemple, Mastodon, Misskey, GNU social kaj Pleroma, kiuj estas similaj laŭ sia mikrobloga funkcio), dum aliaj inkludas pli da komunikado kaj transakciaj elektoj, kiuj estas anstataŭe kompareblaj al Google+ aŭ Facebook (kiel en la kazoj de Friendica kaj Hubzilla).^[4][10]

Programaro de la Fediverso

Programo	Tipo	ActivityPub	Diaspora	OStatus	Zot/6
Aardwolf-Social[11]	Socia retejo	Jes	Ne	Jes	Ne
Akkoma[12]	Etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Anfora	Bildgastigo	Progresante[13]	Ne	Ne	Ne
BookWyrm[14]	Libra Katalogado	Jes	Ne	Jes	Ne
Calckey[15]	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Castopod	Podkastoj	Jes[16]	Ne	Ne	Ne
Diaspora* (software)	Socia retejo, etblogo	Ne[17][18]	Jes	Ne	Ne
distbin	Pastebin	Jes	Ne	Ne	Ne
Drupal	Blogo, bilda kaj dosiera gastigo, socia retejo, retpaĝo	Jes[19]	Jes[20]	Progresante[21]	Ne
Epicyon	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Friendica (f. Friendika; orig. Mistpark)	Socia retejo	Jes	Jes	Jes	Ne
Funkwhale[22]	Aŭdio, muzikgastigo	Jes	Ne	Ne	Ne
Gancio	Eventa kunigilo	Jes	Ne	Ne	Ne
GNU MediaGoblin	Dosiera gastigo	Proponita[23]	Ne	Ne	Ne
GNU social	Socia retejo, Blogo	Jes[24]	Ne	Jes	Ne
GoToSocial[25]	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Guppe	Grupoj	Jes[26]	Ne	Ne	Ne
Honk	Socia retejo	Jes	Ne	Ne	Ne
Hubzilla	CMS, Socia retejo, blogo, vikio, dosiera gastigo	Jes	Jes	Jes[3]	Jes
Inventaire	Libraj recenzoj	Jes[27]	Ne	Ne	Ne
Kibou	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Kbin	Ligila kunigilo, socia retejo, retforumoj, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Lemmy[28]	Ligila kunigilo, socia retejo, retforumoj	Jes	Ne	Ne	Ne
Libervia	Tujmesaĝilo, etblogo, blogo, datena kunhavigo, eventa administrado	Jes[29]	Ne	Ne	Ne
Littr.me	Ligila kunigilo, socia retejo	Progresanta	Ne	Ne	Ne
lotide[30]	Ligila kunigilo, socia retejo	Jes	Ne	Ne	Ne
takahē[31]	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Mastodon	etblogo	Jes[32]	Ne	Forlasita	Ne
Micro.blog[33]	etblogo blogo, podkastoj	Jes[34]	Ne	Ne	Ne
microblog.pub	etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Misskey[35]	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Mobilizon	Eventa kaj grupa administrado	Jes	Ne	Ne	Ne
Nextcloud Social	Datena kunhavigo	Jes[36]	Ne	Ne	Ne
OStatus[37]	Socia retejo, etblogo	Jes	Ne	Jes	Ne
OLKi[38]	Dosiera gastigo	Jes	Ne	Ne	Ne
Owncast[39]	Tujelsendoj	Jes	Ne	Ne	Ne
PeerPx	Bildgastigo	Jes	Ne	Ne	Ne
PeerTube	Filma Gastigo	Jes	Ne	Ne	Ne
Pixelfed[40]	Bildgastigo	Jes[41]	Ne	Ne	Ne
Pleroma[42]	etblogo	Jes	Ne	Forlasita	Ne
Plume[43]	Blogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Prismo	Ligila kunhavigo	Jes	Ne	Ne	Ne
Pubcast	Podkastoj	Jes	Ne	Ne	Ne
pump.io	etblogo	Proponita[44]	Ne	Forlasita[45]	Ne
Read.as	RSS	Jes[46]	Ne	Ne	Ne
Rebased (Soapbox-BE)[47]	etblogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Socialhome	Retpaĝo, Socia retejo, etblogo, blogo	Jes	Jes	Ne	Proponita[48]
Streams[49]	Socia retejo, blogo, vikio	Jes	Ne	Ne	Jes
Tumblr	Socia retejo, etblogo, blogo	Progresante[50]	Ne	Ne	Ne
WordPress	Blogo	Jes[51]	Jes[52]	Jes[53]	Ne
Write.as / WriteFreely	Blogo	Jes	Ne	Ne	Ne
Zap	Socia retejo, blogo, bilda kaj dosiera gastigo	Jes	Ne	Ne	Jes

Referencoj

1. Mastodon User Guide (angle). Arkivita el la originalo je 2017-04-09.
2. What on Earth is the fediverse and why does it matter? (angle: "Kio damne estas Fediverso kaj kial ĝi gravas?") (angle).
3. ↑ gnusoc · master · hubzilla / addons (angle).
4. ↑ Pleroma (angle).
5. Deklaro de Mastodont pri la forko de Gab (angle).
6. DFRN2 (angle).
7. Zot/6 (angle). Arkivita el la originalo je 2018-12-28. Alirita 2020-01-01 .
8. Zot Protocol (angle). Arkivita el la originalo je 2018-08-18. Alirita 2020-01-01 .
9. Monika Ermert: artikolo No-Spy Konferenz: CryptoParties sind out, mehr Fediverse ist in (germane: "sen-spioniga konferenco: kriptado eksmodas, pli da Fediverso ŝatatas") la 18-an de junio 2018 en la retejo heise.de (germane)
10. Misskey (japane).
11. Aardwolf-Social. Alirita October 23, 2022 .
12. akkoma.social. Alirita April 7, 2023 .
13. Implement mastodon API endpoints #23. Anfora. Git hub. Alirita December 10, 2018 .
14. bookwyrm Bookwyrm. Alirita May 26, 2021 .
15. Calckey. Alirita November 9, 2022 .
16. Castopod features. Alirita November 7, 2022 .
17. diaspora* Support ActivityPub #7422. Alirita August 18, 2018 .
18. diaspora* (May 13, 2017) Let's talk about ActivityPub. Alirita August 18, 2018 .
19. . ActivityPub (angle) (February 23, 2019). Arkivita el la originalo je March 6, 2022. Alirita March 6, 2022 .
20. . Diaspora Pod (angle) (March 2, 2012). Arkivita el la originalo je March 6, 2022. Alirita March 6, 2022 .
21. . OStatus (angle) (April 19, 2011). Arkivita el la originalo je March 6, 2022. Alirita March 6, 2022 .
22. funkwhale Funkwhale. Alirita May 2, 2019 .
23. GNU MediaGoblin Move federation code to ActivityPub spec #5503. Arkivita el la originalo je April 11, 2017. Alirita August 18, 2018 .
24. GNU social Milestone: ActivityPub - GNU Social v3. Alirita July 18, 2022 .
25. GoToSocial. Alirita December 27, 2022 .
26. immers-space Decentralized social groups for ActivityPub. Alirita November 22, 2022 .
27. Inventaire toot (December 7, 2021). Arkivita el la originalo je August 28, 2022. Alirita October 17, 2022 .
28. join-lemmy.org. Alirita July 12, 2021 .
29. Libervia progress note 2022-W45 (November 2022).
30. lotide. Alirita October 29, 2020 .
31. takahē. Alirita December 27, 2022 .
32. Mastodon ActivityPub support #1557. Alirita August 18, 2018 .
33. Micro.blog. Alirita December 19, 2022 .
34. micro.blog Mastodon and ActivityPub. Alirita December 19, 2022 .
35. Misskey. Alirita May 2, 2019 .
36. Nextcloud Nextcloud introduces social features, joins the fediverse. Alirita December 10, 2018 .
37. ostatus OStatus. Alirita October 29, 2020 . ^{[rompita ligilo]}
38. olki. Alirita October 23, 2020 .
39. Owncast v0.0.11 (March 5, 2022).
40. Pixelfed Pixelfed. Alirita May 2, 2019 .
41. Pixelfed (December 25, 2018) Pixelfed federates now.. Alirita December 31, 2018 .
42. Pleroma — a lightweight fediverse server. Alirita January 22, 2023 .
43. joinplu.me Plume. Alirita May 2, 2019 .
44. pump.io ActivityPub support #1241. Alirita August 18, 2018 .
45. pump.io OStatus #8. Alirita August 18, 2018 .
46. Read.as Long-form ActivityPub-enabled reader. Alirita August 29, 2018 .
47. rebased repo. Git hub. Alirita April 7, 2023 .
48. . Implementing Zot (May 19, 2018). Arkivita el la originalo je 2019-10-26. Alirita 2023-06-24 .
49. streams. Alirita November 2, 2022 .
50. . Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps (en-US) (November 21, 2022). Alirita November 21, 2022 .
51. . ActivityPub – WordPress plugin | WordPress.org. Alirita November 28, 2022 .
52. . Plugins categorized as diaspora | WordPress.org. Alirita November 28, 2022 .
53. . OStatus – WordPress plugin | WordPress.org. Alirita November 28, 2022 .

• Kategorio Fediverso en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)