La nova lingvo (franclingve : Langue nouvelle) estas skizo pri planlingvo kiun prezentis Joachim Faiguet de Villeneuve en tiutitola artikolo en la naŭa volumeno de Enciklopedio de Diderot kaj d'Alembert, en 1765.
Tre eble, L. L. Zamenhof konis pri ĝi per la Enciklopedio. Krom Esperanto, ĝi influis Volapukon, Universal Glot kaj aliajn aposteriorajn kaj miksajn projektojn de planlingvo de la 19-a jarcento[mankas fonto].
Frederick Bodmer diris, ke ĝi estas supera al Esperanto, kvankam oni publikigis nur skizan gramatikon de ĝi.
La lingvo neniam estis uzata, sed en la artikolo la aŭtoro skizas bazojn de kreenda helplingvo kiuj estas tute similaj al la bazoj de Esperanto:
- la konjugacioj tute same kiel en Esperanto konsistas el uzo de pronomo kaj de senŝanĝa verbo, kun apartaj finaĵoj por ĉiuj tempoj: -a por la prezento, -u por la futuro, -é por la neperfekto, -i por la perfekto, kaj -o por la pluskvamperfekto. Por formi la subjunktivon, oni metu -r post la formo de indikativo.
- la numerada sistemo funkcias tute same kiel la Esperanta per regula kunmeto de senŝanĝaj vortetoj: (1-10): ba co de ga ji lu ma ni pa vu
- Faiguet proponas sufikssistemon tute similan al la Esperanta
- Faiguet proponas ŝanĝon de verbo al substantivo per ŝanĝo de finaĵo : -as/-ou simile al la Esperanta -i/-o : servas/servou (servi/servo).
- Malsame al Esperanto, tiu projekto ne havas akuzativon aŭ artikolon, kaj la adjektivo ne varias kaj estas rigardata kiel adverbo.
sufiksoj
| - |
-eg- |
-et-
|
| Eo |
Nova lingvo |
Eo |
Nova lingvo |
Eo |
Nova lingvo
|
| domo |
manou |
domego |
manoule |
dometo |
manouli
|
| knabo |
filo |
knabego |
filole |
knabeto |
filoli
|
|
substantivigo de verboj
| verbo |
substantivo
|
| Eo |
Nova lingvo |
Eo |
Nova lingvo
|
| doni |
donas |
dono |
donou
|
| voli |
vodas |
volo |
vodou
|
| servi |
servas |
servo |
servou
|
|
En la artikolo Faiguet diskutas la oportunecon de kreado de universala helplingvo, mencias la laborojn de Leibnitz, tamen ne sciante kion tiu atingis. Faiguet konsideras ke helpan planlingvon kreu per interkonsento scienculoj el diversaj nacioj. Li do ne planis mem krei tian lingvon, sed nur provizis bazajn ideojn el kiuj oni povus deiri. Tamen estas klare ke Faiguet deiris de la franca kaj de la latina lingvoj de li plej bone konataj kaj lia «nova lingvo» rekte fontas el tiuj du lingvoj. Li ŝajne ne konsideris aliajn lingvojn, kiujn li verŝajne ne bone konis.
Mallonga ekzemplo de konjugacio
|
|
Helpverbo, sas, esti
|
Aktiva konjugacio
|
Pasiva konjugacio
|
| Infinitivo |
Pasiva infinitivo
|
| prezenco |
Esti |
Sas
|
Doni |
donas
|
Esti donata |
sas dona
|
| pasinteco |
estinti |
Sis.
|
doninti |
donis.
|
doniti |
sis dona.
|
| estonteco |
estonti |
Sus.
|
dononti |
donus.
|
donoti |
sus dona.
|
| prezenca participo |
estante |
Sont
|
donante |
donont
|
donate |
sont dona.
|
| pasinta participo |
|
|
|
|
donite |
dona
|
| Indikativo. Prezenco.
|
| 1s
|
Mi estas |
jo sa.
|
Mi donas |
jo dona.
|
Mi estas donata |
jo sa dona.
|
| 2s
|
Vi estas |
to sa.
|
Vi donas |
to dona.
|
Vi estas donata |
to sa dona.
|
| 3s
|
Li estas |
lo sa.
|
Li donas |
lo dona.
|
Li estas donata |
lo sa dona.
|
| 1p
|
Ni estas |
no sa.
|
Ni donas |
no dona.
|
Ni estas donataj |
no sa dona.
|
| 2p
|
Vi estas |
vo sa.
|
Vi donas |
vo dona.
|
Vi estas donataj |
vo sa dona.
|
| 3p
|
Li estas |
zo sa
|
Li donas |
zo dona
|
Li estas donataj |
zo sa dona
|
| Nefinita pasinto
|
| 1s
|
Mi estis |
jo sé.
|
Mi donis, |
jo doné.
|
Mi estis donata |
jo se dona.
|
| 2s
|
Vi estis, |
to sé.
|
Vi donis, |
to doné.
|
Vi estis donata |
to se dona.
|
| 3s
|
Li estis |
lo sé.
|
Li donis |
lo doné.
|
Li estis donata |
lo se dona.
|
| 1p
|
Ni estis |
no sé.
|
Ni donis |
no doné.
|
Ni estis donataj |
no se dona.
|
| 2p
|
Vi estis |
vo sé.
|
Vi donis |
vo doné.
|
Vi estis donataj |
vo se dona.
|
| 3p
|
Ili estis |
zo sé
|
Ili donis |
zo doné
|
Ili estis donataj |
zo se dona
|
| Perfekto
|
| 1s
|
Mi estas estinta |
jo si.
|
Mi estas doninta |
jo doni.
|
Mi estas donita |
jo si dona.
|
| 2s
|
Vi estas estinta |
to si.
|
Vi estas doninta |
to doni.
|
Vi estas donita |
to si dona.
|
| 3s
|
Li estas estinta |
lo si.
|
Li estas doninta |
lo doni.
|
Li estas donita |
lo si dona.
|
| 1p
|
Ni estas estintaj |
no si.
|
Ni estas donintaj |
no doni.
|
Ni estas donitaj |
no si dona.
|
| 2p
|
Vi estas estintaj |
vo si.
|
Vi estas donintaj |
vo doni.
|
Vi estas donitaj |
vo si dona.
|
| 3p
|
Ili estas estintaj |
zo si
|
Ili estas donintaj |
zo doni
|
Ili estas donitaj |
zo si dona
|
| Pluskvamperfekto
|
| 1s
|
Mi estis estinta |
jo so
|
Mi estis doninta |
jo dono
|
Mi estis donita |
jo so dona.
|
| 2s
|
Vi estis estinta |
to so.
|
Vi estis doninta |
to dono.
|
Vi estis donita |
to so dona.
|
| 3s
|
Li estis estinta |
lo so.
|
Li estis doninta |
lo dono.
|
Li estis donita |
lo so dona.
|
| 1p
|
Ni estis estintaj |
no so.
|
Ni estis donintaj |
no dono.
|
Ni estis donitaj |
no so dona.
|
| 2p
|
Vi estis estintaj |
vo so.
|
Vi estis donintaj |
vo dono.
|
Vi estis donitaj |
vo so dona.
|
| 3p
|
Ili estis estintaj |
zo so
|
Ili estis donintaj |
zo dono
|
Ili estis donitaj |
zo so dona
|
| Estonteco
|
| 1s
|
Mi estos |
jo su.
|
Mi donos |
jo donu.
|
Mi estos donata |
jo su dona.
|
| 2s
|
Vi estos |
to su.
|
Vi donos |
to donu
|
Vi estos donata |
to su dona.
|
| 3s
|
Li estos |
lo su.
|
Li donos |
lo donu.
|
Li estos donata |
lo su dona.
|
| 1p
|
Ni estos |
no su.
|
Ni donos |
no donu.
|
Ni estos donataj |
no su dona.
|
| 2p
|
Vi estos |
vo su.
|
Vi donos |
vo donu.
|
Vi estos donataj |
vo su dona.
|
| 3p
|
Ili estos |
zo su
|
Ili donos |
zo donu
|
Ili estos donataj |
zo su dona
|
| Subjonktivo. Prezenco.
|
| 1s
|
Mi estu |
jo sar.
|
Mi donu |
jo donar.
|
Mi estu donata |
jo sar dona.
|
| 2s
|
Vi estu |
to sar.
|
Vi donu |
to donar.
|
Vi estu donata |
to sar dona.
|
| 3s
|
Li estu |
lo sar.
|
Li donu |
lo donar.
|
Li estu donata |
lo sar dona.
|
| 1p
|
Ni estu |
no sar.
|
Ni donu |
no donar.
|
Ni estu donataj |
no sar dona.
|
| 2p
|
Vi estu |
vo sar.
|
Vi donu |
vo donar.
|
Vi estu donataj |
vo sar dona.
|
| 3p
|
Ili estu |
zo sar.
|
Ili donu |
zo donar
|
Ili estu donataj |
zo sar dona
|
| Nefinita pasinto
|
| 1s
|
Mi estu estinta |
jo ser.
|
Mi estu doninta |
jo doner.
|
Mi estu donita |
jo ser dona.
|
| 2s
|
Vi estu estinta |
to ser, etc
|
Vi estu doninta |
to doner, etc
|
Vi estu donita |
to ser dona, etc
|
| Perfekto.
|
| 1s
|
Mi estu estinta |
jo sir.
|
Mi estu doninta |
jo donir.
|
Mi estu donita |
jo sir dona.
|
| 2s
|
Vi estu estinta |
to sir, etc
|
Vi estu doninta |
to donir, etc
|
Vi estu donita |
to sir dona, etc
|
| Pluskvamperfekto
|
| 1s
|
Mi estintu estinta |
jo sor.
|
Mi estintu doninta |
jo donor.
|
Mi estintu donita |
jo sor dona.
|
| 2s
|
Vi estintu estinta |
to sor, etc
|
Vi estintu doninta |
to donor, etc
|
Vi estintu donita |
to sor dona, etc
|
| Estonto
|
| 1s
|
Mi estu estonta |
jo sur.
|
Mi estu dononta |
jo donur.
|
Mi estu donota |
jo sur dona.
|
| 2s
|
Vi estu estonta |
to sur, etc
|
Vi estu dononta |
to donur, etc
|
Vi estu donota |
to sur dona.
|
| 3s |
|
|
|
|
Li estu donota |
lo sur dona, etc
|
| Imperativo
|
| 2s
|
Estu |
sa.
|
Donu |
dona.
|
Estu donata |
sar dona.
|
| 3s
|
Li estu |
lo sar.
|
Li donu |
lo dona.
|
Li estu donata |
lo sar dona.
|
| 1p
|
Ni estu |
no sar.
|
Ni donu |
no donar.
|
Ni estu donataj |
no sar dona.
|
| 2p |
|
|
|
|
vi estu donataj |
vo sar dona.
|
| 3p
|
Ili estu |
zo sar.
|
Ili donu |
zo donar
|
Ili estu donataj |
zo sar dona
|
| Demando
|
| 1s
|
Ĉu mi estas ? |
sa jo ?
|
Ĉu mi donas ? |
dona jo ?
|
Ĉu mi estas donata ? |
sa jo dona ?
|
| 2s
|
Ĉu vi estas ? |
sa to ?
|
Ĉu vi donas ? |
dona to ?
|
Ĉu vi estas donata ? |
sa to dona ?
|
| 3s
|
Ĉu li estas ? |
sa lo ?
|
Ĉu li donas ? |
dona lo ?
|
Ĉu li estas donata ? |
sa lo dona ?
|
| 1p
|
Ĉu ni estas ? |
sa no ?
|
Ĉu ni donas ? |
dona no ?
|
Ĉu ni estas donataj ? |
sa no dona ?
|
| 2p
|
Ĉu vi estas ? |
sa vo ?
|
Ĉu vi donas ? |
dona vo ?
|
Ĉu vi estas donataj ? |
sa vo dona ?
|
| 3p
|
Ĉu ili estas ? |
sa zo ?
|
Ĉu ili donas ? |
dona zo ?
|
Ĉu ili estas donataj ? |
sa zo dona ?
|
| nefinita pasinto
|
Ĉu ili estis ? |
se zo ?
|
Ĉu vi donis ? |
doné to ? etc. |
|
|
| perfekto
|
Ĉu ili estas estintaj ? |
si zo ?
|
Ĉu vi estas doninta ? |
doni to ? etc. |
|
|
| pluskvamperfekto
|
Ĉu ili estis estintaj ? |
so zo ?
|
Ĉu vi estis doninta ? |
dono to ? etc. |
|
|
| futur
|
Ĉu ili estos ? |
su zo ?
|
Ĉu vi donos ? |
donu to ? etc. |
|
|
| Subj. Prezenco. |
|
|
Ĉu vi donu ? |
doner to ? etc.
|
Ĉu li estu donata ? |
ser lo dona ?
|
| Subj. Imp. |
|
|
Ĉu vi estu doninta ? |
donor to ? etc
|
Ĉu li estu donita ? |
sor lo dona ?
|
Konjugacio de refleksivaj verboj kiaj sin oferi, sin ligi, ktp
| Infinitivo
|
| sin oferi |
sofras.
|
| sin oferiti |
sofris.
|
| sin oferoti |
sofrus.
|
| sin oferante |
sofront.
|
| Indikativo
|
|
langue nouvelle |
tio estas
|
| Mi min oferas |
jo sofra, |
mi sin oferas
|
| Vi vin oferas |
to sofra, |
vi sin oferas
|
| Li sin oferas |
lo sofra, |
li sin oferas
|
| Ni nin oferas |
no sofra, |
ni sin oferas
|
| Vi vin oferas |
vo sofra, |
vi sin oferas
|
| Ili sin oferas |
zo sofra, |
ili sin oferas
|
| Mi min oferis |
jo sofré, etc. |
mi sin oferis
|
| Mi estis min oferanta |
jo sofri, etc. |
Mi estis sin oferanta
|
| Mi estis min oferinta |
jo sofro, etc. |
Mi estis sin oferinta
|
| Mi min oferos |
jo sofru, etc. |
Mi sin oferos
|
|
kaj tiel plu. |
|
| Subjonktivo
|
| Mi min oferu |
jo sofrer.
|
| Vi vin oferu |
to sofrer, etc.
|
| Mi estu min oferinta |
jo sofror.
|
| Vi estu min oferinta |
to sofror, etc.
|
| Mi estu min oferonta |
jo sofrur.
|
| Vi estu min oferonta |
to sofrur, etc.
|
| Oferu vin |
to sofrar
|
| Li sin oferu |
lo sofrar
|
| Ni nin oferu |
no sofrar
|
| vi vin oferu |
vo sofrar
|
| Oferu vin |
to sofrar
|
| Ili sin oferu |
zo sofrar
|
| Demando
|
| Ĉu li sin oferas ? |
sofra lo ?
|
| Ĉu li sin oferis ? |
sofré lo ?
|
| Ĉu li estis sin oferanta ? |
sofri lo ?
|
| Ĉu li estis sin oferinta ? |
sofro lo ?
|
| Ĉu li sin oferos ? |
sofru lo ?
|
Anstataŭ deklinacioj Faiguet proponas uzon de difinitaj prepozicioj
| Singularo |
Pluralo
|
| Nominativo
|
| La domo |
manou |
La domoj |
manous
|
| Genitivo
|
| De la domo |
bi manou |
De la domoj |
bi manous
|
| Dativo
|
| Al la domo |
bu manou |
Al la domo j |
bu manous
|
| Akuzativo
|
| La domon |
manou |
La domojn |
manous
|
| Vokativo
|
| O domo |
manou |
O domoj |
manous
|
| Ablativo
|
| El la domo |
de manou |
El la domoj |
de manous
|
| Tra la domo |
po manou |
Tra la domoj |
po manous
|
Nomoj kaj simboloj de nombroj
| Ba |
1 |
b |
unua |
bamu
|
| Co |
2 |
c |
dua |
comu
|
| De |
3 |
d |
tria |
demu
|
| Ga |
4 |
g |
kvara |
gamu
|
| Ji |
5 |
j |
kvina |
jimu
|
| Lu |
6 |
l |
sesa |
lumu
|
| Ma |
7 |
m |
sepa |
mamu
|
| Ni |
8 |
n |
oka |
nimu
|
| Pa |
9 |
p |
naŭa |
pamu
|
| Vu |
10 |
bo |
deka |
vumu
|
| Vuba |
11 |
bb |
dekunua |
vubamu
|
| Vuco |
12 |
bc |
dekdua |
vucomu
|
| Vude |
13 |
bd |
dektria |
vudemu
|
| Vuga |
14 |
bg |
dekkvara |
vugamu
|
| Vuji |
15 |
bj |
dekkvina |
vujimu
|
| Vulu |
16 |
bl |
deksesa |
vulumu
|
| Vuma |
17 |
bm |
deksepa |
vumamu
|
| Vuni |
18 |
bn |
dekoka |
vunimu
|
| Vupa |
19 |
bp |
deknaŭa |
vupamu
|
| Covu |
20 |
co |
dudeka |
covumu
|
| Covuba |
21 |
cb |
dudekunua |
covubamu
|
| Covuco |
22 |
cc |
dudekdua |
covucomu
|
| Covude |
23 |
cd |
dudektria |
covudemu
|
| Covuga |
24 |
cg |
dudekkvara |
covugamu
|
| Covuji |
25 |
cj |
dudekkvina |
covujimu
|
| Covulu |
26 |
cl |
dudeksesa |
covulumu
|
| Covuma |
27 |
cm |
dudeksepa |
covumamu
|
| Covuni |
28 |
cn |
dudekoka |
covunimu
|
| Covupa |
29 |
cp |
dudeknaŭa |
covupamu
|
| Devu |
30 |
do |
trideka |
devumu
|
| Gavu |
40 |
go |
kvardeka |
gavumu
|
| Jivu |
50 |
jo |
kvindeka |
jivumu
|
| Luvu |
60 |
lo |
sesdeka |
luvumu
|
| Mavu |
70 |
mo |
sepdeka |
mavumu
|
| Nivu |
80 |
no |
okdeka |
nivumu
|
| Pavu |
90 |
po |
naŭdeka |
pavumu
|
| Sinta |
100 |
boo |
centa |
sintamu
|
| Cosinta |
200 |
coo |
ducenta |
cosintamu
|
| Desinta |
300 |
doo |
tricenta |
desintamu
|
| Gasinta |
400 |
goo |
kvarcenta |
gasintamu
|
| Mila |
1000 |
booo |
mila |
milamu
|
| Milo |
1000000 |
boooooo |
miliona |
milomu
|
