Motlava lingvo

Motlava lingvo
M̄otlap
lingvo • moderna lingvo
nord-centra vanuatua lingvaro
Parolata en  Vanuatuo
Regiono Mota Lava
Parolantoj 2 100[1]
Skribo Latina
Lingvistika klasifiko
Aŭstronezia
Malajo-polinezia
Oceania
Centra kaj orienta
Centra kaj norda vanuatua
Motlava
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
  ISO 639-1 sen valoro
  ISO 639-2 map[2]
  ISO 639-3 mlv
  Glottolog motl1237
Angla nomo Mwotlap
Franca nomo mwotlap
v • d • r

La motlava lingvo (propra nomo M̄otlap [ŋ͡mʷɔtˈlap], nomata en eŭropaj lingvoj Mwotlap kaj antaŭe Motlav) estas lingvo parolata en norda Vanuatuo. Ĝin parolas proksimume 2 100 homoj, kiuj plejparte loĝas en la insulo Mota Lava[1]. Malgraŭ tiu relative malgranda parolantaro, tiu lingvo ne estas en danĝero; ĝi eĉ estas la plej parolata lingvo en la provinco Torba.

Kiel ĉiuj vanuatuaj lingvoj, la motlava apartenas al la oceania lingvaro, branĉo de la granda aŭstronezia lingvaro. Pli precize, ĝi estas parto de la nord-centra-vanuatua lingvaro, grupo inkluzivanta plimulton de la lingvoj de tiu lando.

La motlava havas plurajn ecojn tipajn de oceaniaj lingvoj:

  • ĝia pronoma sistemo distingas kvar nombrojn (ununombro, dunombro, trinombro kaj multenombro);
  • posedo estas malsimpla, ĉar substantivoj povas esti posedendaj aŭ neposedendaj, kaj en ĉi tiu kazo, oni devas indiki la specon de posedo;
  • la parolantoj apenaŭ uzas la konceptojn de dekstro kaj maldekstroj; anstataŭe ili uzas pozician sistemon laŭ la geografio de la insulo (teren, maren).

Skribo

[redakti | redakti fonton]

La motlava lingvo ne havas propran alfabeton, pro tio ĝiaj parolantoj kaj lingvistoj skribas ĝin per la latina alfabeto kun supersignoj[3].

Litero a b d e ē g h i k l m m̄
Elparolo [a] [ᵐb] [ⁿd] [ɛ] [ɪ] [ɣ] [h] [i] [k] [l] [m] [ŋ͡mʷ]
Litero n n̄ o ō p q s t u v w y
Elparolo [n] [ŋ] [ɔ] [ʊ] [p] [k͡pʷ] [s] [t] [u] [β] [w] [j]

Elparolo

[redakti | redakti fonton]

La motlava lingvo ne havas tonojn kaj la akcento ĉiam trafas la lastan silabon de vorto[4].

Konsonantoj

[redakti | redakti fonton]

La motlava havas 16 konsonantajn fonemojn, plus kelkaj alofonojn kaj kelkaj sonoj, kiuj ekzistas nur en kelkaj pruntvortoj.

Motlavaj konsonantoj[5]
Lipo-velaj Dulipaj Alveolaj Velaj Glota
Senvoĉaj plozivoj /k͡pʷ/ q /t/ t /k/ k
Antaŭnazigitaj voĉaj plozivoj /ᵐb/ b /ⁿd/ d
Frotaj /β/ v, p /s/ s /ɣ/ g /h/ h
Nazaj /ŋ͡mʷ/ m̄ /m/ m /n/ n /ŋ/ n̄
Flanka /l/ l
Duonvokaloj /w/ w /j/ y

La fonemo /β/ havas tri alofonojn:

  • komence de silabo, [v] aŭ [β] laŭplaĉe,
  • fine de silabo, [p][6].

Tiam radiko kiel vlag (“kuri”) povas iĝi valag (“ili kuras”) aŭ me-plag (“li kuris”). Tiu fenomeno ankaŭ klarigas, kial la lingvo estas konata sub la nomoj Motlav kaj Mwotlap. Tamen [p] kelkfoje okazas komence de silabo en novaj pruntvortoj, kiel ne-pepa (“papero”, de la angla paper).

Simila fenomeno okazas kun la antaŭnazigitaj konsonantoj: silabfine ili iĝas nur buŝaj. Tiam bnē~ (“mano”) iĝas bēnē-k (“de mia mano”) kaj nē-mnē-k (“mia mano”)[7].

Ekzistas ankaŭ malofta sono [r], kiu troviĝas nur en novaj pruntvortoj kiel rin̄ (“telefoni”, de la angla ring)[8].

Vokaloj

[redakti | redakti fonton]

La motlava havas sep buŝajn vokalojn. Ekzistas nek nazaj vokaloj, nek longaj, nek diftongoj (du sinsekvaj vokaloj apartenas al du apartaj silaboj)[9].

Motlavaj vokaloj
Antaŭaj Centra Malantaŭaj
Fermitaj /i/ i /u/ u
Duonfermitaj /ɪ/ ē /ʊ/ ō
Duonmalfermitaj /ɛ/ e /ɔ/ o
Malfermita /a/ a

Gramatiko

[redakti | redakti fonton]

Personaj pronomoj

[redakti | redakti fonton]

La personaj pronomoj distingas kvar nombrojn (ununombro, dunombro, trinombro kaj multenombro), sed ne ekzistas genro: kē signifas li, ŝi aŭ ĝi. Ekzistas ankaŭ distingo inter inkluziva kaj ekskluziva “ni”[10].

Persono Ununombro Dunombro Trinombro Multenombro
1-a ekskluziva no, nok kamyō kamtēl kem, kemem
inkluziva — dō, dōyō ēntēl, dētēl gēn
2-a nēk kōmyō kēmtēl kimi
3-a kē kōyō kēytēl kēy

Tiam ekzemple dō signifas “vi kaj mi”, kamtēl “mi kaj du homoj (sed ne vi)”, kimi “vi (kvar aŭ pli)”, ktp.

Deklinacioj ne ekzistas, la pronomoj povas esti uzataj kiel subjekto aŭ objekto kaj ankaŭ post prepozicio. Kiam eblas du formoj, oni povas libere elekti, krom por la unua ununombra persono (en kelkaj kuntekstoj, no aŭ nok estas deviga); dō kaj kem povas esti nur subjektoj.

Notoj kaj referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ 1,0 1,1 Alexandre François. Lingvoj de norda Vanuatuo (angle). Alirita la 2-an de decembro 2012.
  2. ↑ Ĝenerala kodo por aŭstroneziaj lingvoj.
  3. ↑ François 2001, paĝoj 77–78
  4. ↑ François 2001, paĝo 81
  5. ↑ François 2001, paĝo 51
  6. ↑ François 2001, paĝoj 65–66
  7. ↑ François 2001, paĝoj 71–72
  8. ↑ François 2001, paĝo 63
  9. ↑ François 2001, paĝoj 75–76
  10. ↑ François 2001, paĝoj 371–373

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Ĝermo pri lingvoj
 Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri lingvoj.
Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).