Natura Justeco
Natura justeco estas juraj reguloj, kiuj determinas kiam jura procedo estas justa kaj taŭga.
Konservi la regulojn de natura justeco ne nur gravas por konservi la aspekton de justa procezo, kaj por ke justeco vidiĝu kaj ne nur plenumu, sed esence - la reguloj de natura justeco celas atingi la malkovron de la vero, kaj ĉi tio estas celo.
Esenco
[redakti | redakti fonton]La reguloj de natura justeco ne estas precize difinitaj, kaj neniam estis skribitaj kiel deviga aro de reguloj. Ĉi tiuj estas du memevidentaj kaj bazaj principoj, kiujn ĉiuj juraj sistemoj adoptis por ekzameni la demandon, ĉu jura procedo kiu okazis ja estis justa kaj taŭga.
Estas neniu ligo inter la ideo pri la ekzisto de la reguloj de natura justeco kaj la Jurnaturalismo. Laŭ la doktrino de natura juro, la jura rezulto devas esti devigita al altaj objektivaj moralaj principoj. La reguloj de natura justeco tute ne interesiĝas pri la rezulto de la jura procezo, sed pri la procezo mem. Laŭ la reguloj de natura justeco, proceduro, kiu malobeas la regulojn, ne estas justa proceduro, nek proceduro, kiu povas atingi la malkovron de la vero. Tial, eĉ se la rezulto de la procedo estas pozitiva kaj inda laŭ moralaj principoj, ĉar la procedo estas malvalida, la rezulto estas aŭtomate nuligita.
La reguloj de natura justeco troviĝas kaj en la anglasaksa juro kaj en la romia juro, kaj iuj havas siajn originojn en hebrea juro, kiel ĝi estas reflektita de la Biblio. Oni povas argumenti, ke de tie ili drivis al postaj juraj sistemoj.
Detaloj pri la reguloj
[redakti | redakti fonton]Bazaj reguloj
[redakti | redakti fonton]- AUDI ALTERAM PARTEM: latine - Aŭdu la alian flankon.
- NEMO DEBET ESSE IUDEX IN PROPRIA SUA CAUSA: latine - La juĝisto devas ne juĝi pri siaj propraj aferoj.
La reguloj
[redakti | redakti fonton]De la du bazaj reguloj estas derivitaj multaj malsamaj reguloj, kies malobservo estas konsiderata malobservo de la reguloj de natura justeco:
- Oni ne povas fari procedon, kiu povas determini la rajtojn de partio (civila aŭ krima) sen doni al li taŭgan avizon pri la ekzisto de tiu procedo.
- Tia procedo devas ne esti okazita sen ke la partio havu la okazon ĉeesti.
- La asertoj de unu partio ne estu aŭdataj sen ke la alia partio aŭdu ilin kaj povu respondi al ili.
- Plena malkaŝo de ĉiuj pruvoj en ĉiu proceso devas esti farita.
- Ĉiu flanko rajtas esplori atestantojn de la alia flanko.
- Ne akceptu iun ajn dokumenton, kiu ne estis prezentita al la alia partio kaj kiu ricevis la ŝancon komenti pri ĝi.
- Ĉiu partio devas ricevi la ŝancon kontraŭdiri aŭ korekti iun ajn version alportitan de la alia partio.
- Devus ekzisti neniu proceso en kiu la juĝisto (aŭ la superrega aŭtoritato en la proceso) havas ajnan personan intereson en la rezulto de la proceso.
- La persono, kiu havas la aŭtoritaton decidi la proceduron, devas decidi ĝin senpartie kaj bonfide.
Ĉi tiu listo ne estas fermita listo de reguloj. La reguloj de natura justeco estas adaptitaj al ĉiu kazo laŭ siaj propraj meritoj, estas memkompreneblaj, kaj derivas logike de la du bazaj reguloj. Laŭ romia juro ĉi tiuj reguloj estas tiel klaraj kaj logikaj, ke ili ne bezonas esti realigitaj, kaj laŭ la vortoj de la unua alineo de la Sendependeca Deklaro de Usono : "Ni opinias, ke ĉi tiuj veroj estas memevidentaj" (do ni kredas la jenaj veroj estas evidentaj) Tiel deriviĝas la reguloj de la natura justeco en logika maniero de la difino de procedon kiel justan kaj taŭgan.