Rus-Persa Milito (1651–1653)
| Rusa-Persa Milito de 1651-1653 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konflikto: Rus-Persaj Militoj | |||||||
 Kaĝar-epoka pentraĵo, eble anakronisme prezentante la iranan venkon super la rusoj en la 1651-1653 milito. La irana figuro en la centro verŝajne reprezentas la armean oficialul Khosrow Khan, prezentita kiel kaj Kaĝar-princo kaj mito-historia heroo de la Shahnameh. La kontraŭstaraj rusaj trupoj, vestitaj en malnoviĝintaj kaj provincstilaj vestaĵoj, verŝajne reprezentas lokajn soldatojn de la Norda Kaŭkazo.
| |||||||
| milito | |||||||
| |||||||
| Flankoj | |||||||
| Rusa carlando | Safavida Irano | ||||||
| Komandantoj | |||||||
| Aleksej Miĥajloviĉ | Abbas II Khosrow Khan Ŝamĥal de Kumuĥ Reganto (Utsmi) de la Kara Qaytaq | ||||||
| Forto | |||||||
| Nekonata | Nekonata | ||||||
La Rusa-Persa Milito de 1651-1653 estis armita konflikto en la Norda Kaŭkazio batalita inter la Safavida Imperio kaj la Carismo de Rusio, asociita kun la Safavid-planoj fortigi ĝian pozicion en la regiono kaj ekskludi Rusion. La ĉeftemo implikis la vastiĝon de rusa garnizono ĉe la Koy Su Rivero, same kiel la konstruadon de pluraj novaj fortikaĵoj, aparte tiu konstruita sur la irana flanko de la Terek Rivero.[1][2] La Safavid-registaro tiam sendis soldatojn, kaj detruis la fortikaĵon forpelante ĝian rusan garnizonon.[1][2] En 1653 Aleksej de Rusio kaj la rusa registaro, kiuj pensis pri sendado de la rusa Zaporiĵ-armeo, sed ne volis disigi ĝiajn fortojn, sendis ambasadon al Irano por paca solvo de la konflikto. Ŝaho Abbas 2-a konsentis, deklarante ke la konflikto estis iniciatita sen lia konsento.
Eventoj
[redakti | redakti fonton]De la 1520-aj jaroj ekzistis kozakoj ĉe la Terek Rivero. Ili estis pli-malpli kontrolitaj fare de la rusa guberniestro ĉe Astraĥano, la meza tero estis nomada lando. sude de la Terek en Dagestano estis diversaj ĥanatoj kiuj rekonis la superecon de Irano. La ĉefa kozakurbo estis Terki sur la pli malalta Terek. La kozakurboj havis lokajn aliancanojn kiuj estis grava parto de sia militforto. En 1634 ili konstruis novan fortikaĵon ĉe la pli malalta Sunĵa Rivero proksime de la moderna grandurbo de Grozno, en subteno de la kartvela reganto Teimuraz I, kiu estis senpovigita fare de siaj Safavid-regantoj kaj turnis sin al la rusoj por helpo.[2] La tuja preteksto estis la rabado, fare de grupo da kozakoj, de karavano apartenanta al la Ĥano de Ŝamakhi. Li postulis kompenson de la Astraĥana guberniestro kaj minacis elimini kaj la kozakojn kaj Astraĥanon.
Unua kampanjo: En 1651 la Ŝamaĥi-Ĥano ricevis dekreton de la ŝaho rakontanta al li detrui la Sunzha-fortikaĵon kaj marŝi sur Astraĥano. 12,000 viroj estis kolektitaj de refoje Dagestano kune kun 800 persaj ordinaruloj. Ili marŝis al la Sunzha Rivero. Inter 25 oktobro kaj 7 novembro, ekzistis kelkaj bataloj kiujn la rusoj venkis. Prirabante la ĉirkaŭan landon la Dagestano retiriĝis, kunportante milojn da ĉevaloj, bovoj, ŝafoj kaj kameloj same kiel homajn kaptitojn.
Dua kampanjo: Kiam la tiama aktuala Safavid-reĝo (ŝaho) Abbas II aŭdis pri la okazaĵoj, li ordonis al la guberniestroj de Ardabil, Chokhur-e Sa'd (Erivan), Qarabagh, Astara kaj partoj de Azerbajĝano sendi fortojn por helpi. la Safavid-guberniestro de Shirvan, Khosrow Khan.[2] Pliaj plifortikigoj estis senditaj fare de la guberniestro de Derbent, la Shamkhal de Kumukh, same kiel la reganto de Kara Qaytaq.[2] La 7an de marto 1653 20,000 viro persa armeo, konsistigita de la persaj, Kumikoj, Nogajoj, kaj Dagestani-montgrimpantoj komencis sieĝon de la Sunzha fortikaĵo. La 25an de marto la restaĵoj de la garnizono sukcesis elgliti kaj fari ĝin al Terki. Post detruado de la ĉirkaŭa regiono la armeo revenis al Tarki en Dagestano (1 aprilo). Antaŭ la fino de la kampanjo, la rusoj (kaj la nogajoj kiuj helpis ilin) estis forpelitaj el la fortikaĵo, kaj la fortikaĵo estis detruita fare de la Safavid-fortoj.[2]
La ŝaho planis trian kampanjon sed tio estis malhelpita per la Mughal-sieĝo de Kandaharo. Rusa ambasadoro iris al Irano kaj aranĝis la aferon (aprilo-oktobro 1654). En Moskvo, la persa ambasadoro diris ke la Shemakhi-Ĥano agis laŭ sia propra aŭtoritato sed li ne povus esti punita ĉar li subite mortis.
Aliaj militoj
[redakti | redakti fonton]La situacio estis komplika por ambaŭ ŝtatoj. Trupoj de la Mughal Imperio atakis la malproksimajn orientajn limojn de Irano, sieĝante Kandaharon. Persio ne povis batali sur du frontoj. Paco estis bezonata, kaj por Persujo kaj Rusio, kiu prepariĝis por milito kun Pollando (la Rus-Pola Milito (1654-1667)).
Fino
[redakti | redakti fonton]En aŭgusto 1653 princo Ivan Lobanov-Rostovsky kaj Ivan Komynin vojaĝis de Astraĥano al Irano. En April 1654 la ambasadoroj renkontiĝis kun la ŝaho en Irano. Kiel rezulto de la rus-iranaj intertraktadoj kaj kompromisoj, la konflikto estis estingita. En oktobro 1654 la "Granda Ambasado" moviĝis reen.
La falo de la Sunzha fortikaĵo kaŭzis iun plifortigon de la pozicio de Irano. Ŝaho pliigis la premon sur la altmontaranoj, kaj en 1658 sciigis la konstruadon de du fortikaĵoj en terenoj de Kumikoj. Tio provokis akran proteston inter montgrimpantoj kiuj ribelis kontraŭ Irano.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 Matthee 1999, p. 169.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Matthee 2012, p. 122.
Fontoj
[redakti | redakti fonton]- Matthee, Rudolph P.. (1999) The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600-1730. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521641319.
- Matthee, Rudi. (2012) Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. ISBN 978-1845117450.