Ana Mariscal

Ana Mariscal
(1944) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ana María Rodríguez Arroyo
Jaiotza	Madril, 1923ko uztailaren 31
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1995eko martxoaren 28a (71 urte)
Hobiratze lekua	La Almudenaren hilerria
Familia
Haurrideak	ikusi Luis Arroyo ^(en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, film-zuzendaria, idazlea, gidoilaria, zinema aktorea eta zinema ekoizlea
Jasotako sariak	ikusi Arte Ederretako Merituaren Urrezko Domina  (1994) Zinemako Idazleen Zirkuluaren domina aktore onenari  (1945) : A Shadow at the Window ^(en) Zinemako Idazleen Zirkuluaren domina aktore onenari  (1949) : A Man on the Road ^(en) Zinemako Idazleen Zirkuluaren domina aktore onenari  (1950) : Woman to Woman ^(en)

Ana Mariscal, jaiotzaz Ana María Rodríguez-Arroyo Mariscal (Madril, 1923ko uztailaren 31 - Ibíd., 1995eko martxoaren 28a) madrildar aktore, zuzendari eta ekoizlea izan zen. Kritikariek XX. mendeko europar zinemako zuzendaririk onenetakotzat jotzen dute.^[1][2]

Biografia

Kasualitatez egin zuen debuta zineman: Zientzia Zehatzetako ikaslea zela, Luis Arroyo nebari lagundu zion, Luis Marquinaren El último husar (1940) hispaniar-italiar koprodukzio bat filmatzeko probetara; zuzendariak erreparatu eta filmeko bigarren rol femeninoa ematea erabaki zuen.^[3]

1940 hamarkada

Urtebete geroago, José Luis Sáenz de Herediaren Raza filmeko protagonista izan zen, Alfredo Mayorekin batera, eta uneko espainiar zinemako izar handienetako bat bihurtu zen. Hala, arrakasta handiz betetako ibilbidea hasi zuen pantaila handian, eta hamarkada bat baino gehiago iraun zuen.

Ana Mariscal,1952

Denbora horretan filmatu zituen, besteak beste, Luis Marquinaren Vidas cruzadas (1942); Mariano Pomboren Mañana como hoy (1947); Luis Luciaren La princesa de los Ursinos (1947); Ignacio F. Iquinoren El tambor del Bruch (1948); Antonio Románen Pacto de silencio, Manuel Murren Un hombre va por un camino (1949). Azken filmazio horretan Valentín Javier García-Fernández ezagutu zuen, eta harekin ezkondu zen 1954an.^[4]

Pantaila handian agertzearekin batera, eszenatokiei buruzko interpretazio bikainak egin zituen, Luis Escobar-en eskutik, María Guerrero antzokian hamarkadaren hasieran egin baitzuen debuta. 1945ean, Ana Mariscalek José Zorrillaren Don Juan Tenorio egin zuen Valladoliden. Gauetan Inés andrea interpretatzen zuen, baina arratsaldeetan Don Juanen paperarekin ausartu zen, eta «lotsagabe»kotzat hartu zuten batzuek, eta haren aurkako epaiketa egin zen. Alfredo Marqueríeren esku-hartzeari esker 'onik atera' zen bere «ausardia»tik.^[5][6]

1950 hamarkada

Berrogeita hamarreko hamarkadaren hasieran, aktore gisa agertzen hasi zen, eta Bosco Films produkzio-etxea sortu zuen. Handik gutxira, bere filmetako gidoiak ekoizten, zuzentzen eta idazten hasi zen; Segundo López, aventurero urbano (1953); Misa en Compostela (1954); Con la vida hicieron fuego (1959). 1963an, El camino lanarekin, Miguel Delibesen eleberrian oinarritua eta oso baliabide gutxirekin filmatua, kameraren atzean egindako lanari kritika onak jasotzea lortu zuen.^[7] Film hori berreskuratu egin zuen publiko zabalarentzat 2021ean, Cannesko zinemaldiaren historiako film klasikoen atalean aurkeztu baitzen, kopia digitalizatua erakutsiz.^[8]

Bere filmez gain, beste batzuk filmatu zituen hainbat zuzendariren agindupean, nahiz eta oso noizean behin egin zituen; bere garaian eragin komertzial handia izan zuten filmetan parte hartu zuen, hala nola Luis Luciaren Jeromín (1953); José María Forqueren Un día perdido (1954) edo Luis Luciaren Morena Clara (1954).

Argentinan

1954an ezkondu ondoren, bikotea Argentinara joan zen, eta han bi urte eman zituen. Anak hainbat filmetan lan egin zuen: Kurt Land-en En cárne viva, Bacará; Enrique Cahen Salaberryren Enigma de mujer; Edgardo Togniren Los maridos de mamá. Telebistan ere agertu zen, eta Luis R. Arroyo nebaren laguna zen, eta 13 urte zituela ezagutu zuen Federico García Lorcaren lanak interpretatu zituen antzokian.^[9]

Espainarako itzulera

Espainiara itzulita, bere produktorearen filmetan lan egin zuen, eta noizean behin beste zuzendari batzuen lanetan paperak onartu zituen: Luis César Amadoriren La violetera (1958), edo La reina del Chantecler (1958). Interpretazio-eskolak ere eman zituen IIECen (Ikerketa eta Esperientzia Zinematografikoen Institutua), 1957 eta 1960 artean.^[10]

Azken urteetan, ikuskizunen mundutik at bizi izan zen, eta literaturan jardun zuen buru-belarri. 1995eko urtarrilean Urrezko Domina eman zitzaion Arte Ederretako merezimenduari.^[11]

1995eko martxoaren 28an hil zen, 71 urte zituela, Madrilgo ospitale batean, minbizia zuela eta. Hurrengo egunean lurperatu zuten La Almudenako hilerrian.^[12]

Valentín Javier Gariko-Fernández senarra (produktorea eta argazkilaria) (1921-2012) 2012ko ekainean hil zen 91 urte zituela, eta La Almudenako hilerrian erraustu zuten.^[13]

Sariak

Zinemako Idazleen Zirkuluaren dominak^[14][15][16]

Urtea	Kategoria	Filma
1945	Aktore nagusi onena	Una sombra en el jardínn
1949	Aktore nagusi onena	Un hombre va por el camino
1950	Aktore nagusi onena	De mujer a mujer

*1995eko urtarrilean Urrezko Domina eman zitzaion Arte Ederretako merezimenduari.^[11]

Filmografia

Urtea	Izenburua	Egiaztatua			Zuzendaria	Oharrak
		Egilea	Zuzendaria	Ekoizlea
1940	El último húsar				Luis Marquina	Hispaniar-italiar koprodukzioa. Izenburu orijinala: Amore di ussaro.
1940	La florista de la reina				Eusebio Fernández Ardavín	Izen bereko antzerki obrakoa
1942	Raza				José Luis Sáenz de Heredia
1942	¡Qué contenta estoy!				Julio de Fleischner
1942	Siempre mujeres				Carlos Arévalo
1942	Vidas cruzadas				Luis Marquina
1943	Cuarenta y ocho horas				José María Castellví
1944	Cabeza de hierro				Ignacio F. Iquino
1945	Una sombra en la ventana				Ignacio F. Iquino	Emakume aktore onenaren CEC saria
1945	¡Culpable!				Ignacio F. Iquino
1945	Viento de siglos				Enrique Gómez
1945	El obstáculo				Ignacio F. Iquino
1947	Dulcinea				Luis Arroyo
1947	Noche sin cielo				Ignacio F. Iquino
1947	La princesa de los Ursinos				Luis Lucia
1948	El tambor del Bruch				Ignacio F. Iquino
1948	Mañana como hoy				Mariano Pombo
1948	La próxima vez que vivamos				Enrique Gómez
1948	La vida encadenada				Antonio Román
1949	Aquellas palabras				Luis Arroyo
1949	Pacto de silencio				Antonio Román
1949	Doce horas de vida				Francisco Rovira Beleta
1949	Un hombre va por el camino				Manuel Mur Oti	Emakume aktore onenaren CEC saria
1950	De mujer a mujer				Luis Lucia	Emakume aktore onenaren CEC saria
1950	La fuente enterrada				Antonio Román
1951	El gran galeoto				Rafael Gil	José Echegarayren izen bereko antzerki obran oinarritua
1953	Segundo López, aventurero urbano				Ana Mariscal	Coguionista
1953	Jeromín				Luis Lucia	Luis Colomaren izen bereko antzerki obran oinarritua
1953	Vértigo				Eusebio Fernández Ardavín
1954	Misa en Compostela				Ana Mariscal	Dokumentala. Hitzak: Ana Mariscal
1954	Morena Clara				Luis Lucia
1955	En carne viva				Enrique Cahen Salaberry	Argentinar pelikula
1955	Un día perdido				José María Forqué
1955	Bacará				Kurt Land	Argentinar pelikula
1956	De noche también se duerme				Enrique Carreras	Argentinar pelikula
1956	Los maridos de mamá				Edgardo Togni	Argentinar pelikula
1956	Enigma de mujer				Enrique Cahen Salaberry	Argentinar pelikula
1958	La violetera				Luis César Amadori
1958	Hay que bañar al nene				Edgardo Togni	Argentinar pelikula
1958	Patio andaluz				Jorge Griñán
1958	Carlota				Enrique Cahen Salaberry	Miguel Mihuraren izen bereko lanean oinarritua
1959	Juego de niños				Enrique Cahen Salaberry	Víctor Ruiz Iriarteren izen bereko lanean oinarritua
1959	Con la vida hicieron fuego				Ana Mariscal	Elkarrizketak.
1959	El magistrado				Luigi Zampa	Hispaniar-italiar koprodukzioa. Izenburu orijinala: Il magistrato
1960	La quiniela				Ana Mariscal
1961	Hola, muchacho				Ana Mariscal
1962	Feria en Sevilla				Ana Mariscal
1962	La reina del Chantecler				Rafael Gil
1962	Occidente y sabotaje				Ana Mariscal	Gidoilarikide
1963	El camino				Ana Mariscal	Miguel Delibesen lehen zinema.egokitzapena.
1964	La otra mujer				François Villiers	Hispaniar-frantziarkoprodukzioa. Izenburu orijinala: L'autre femme
1966	Los duendes de Andalucía				Ana Mariscal	Gidoilarikide
1966	Vestida de novia				Ana Mariscal	Gidoilarikide
1968	El paseíllo				Ana Mariscal	Gidoilarikide
1987	El polizón del Ulises				Javier Aguirre	Ana María Matuteren izen bereko haurrentzako kontaketa batean oinarritua

Telebista

• Platea hogareña, Juan Carlos Thorryrekin batera, Amaren senarrak.

Erreferentziak

1. «De delante a detrás de la cámara» Filmotech.
2. Cousins, Mark. (2018). «Women Make Film: A New Road Movie Through Cinema» Women Make Film - Documental.
3. Borau, J.L.: Diccionario..., pág. 544.
4. «La actriz Ana Mariscal se ha casado», en hemeroteca.abc.es.(16/05/1954).
5. «El día que Don Juan fue ella», en www.elnortedecastilla.es. 2/enero/2018.
6. «Ana María Rodríguez Arroyo» Real Academia de la Historia.
7. Martínez Torres, Augusto. (28 de marzo de 1995). Fallece la actriz y directora de cine Ana Mariscal. .
8. «Ana Mariscal, España en femenino.» Festival de Cannes- La selección Cannes Classics 2021 23 de junio de 2021.
9. Madrid Diario. .
10. «Ana Mariscal: una mujer marcada» en cvc.cervantes.es.
11. ↑ Anuncio oficial en www.boe.es.
12. «Fallece la actriz y directora de cine Ana Mariscal», en elpais.com.
13. Esquela online en www.rememori.com.
14. «Medallas del CEC a la producción española de 1945» Círculo de Escritores Cinematográficos.
15. «Medallas del CEC a la producción española de 1949» CEC.
16. «Premios del CEC a la producción española de 1950» CEC.

Bibliografia

• BORAU, José Luis (dir.) (1998). Diccionario del cine español. Madrid: Alianza Editorial. p. 544-5. ISBN 978-84-2065-257-3. 
• GREGORI, Antonio: El cine español en sus directores, orr. 238-254. Ediciones Cátedra, Madril, 2009. ISBN ά376-2614-7
• MARISCAL, Ana (1984). Cincuenta años de teatro en Madrid. Madrid: El Avapiés. p. 172. ISBN 978-84-86280-04-8. 
• — (1943). Mi vida. Madrid: Ed. Astros. 
• MARTÍNEZ TEJEDOR, María Concepción (2016). Directoras pioneras del cine español. Madrid: Fundación FirstTeam. pp. 59-72; 106-222. ISBN 978-84-608-3879-1. 

Kanpo estekak

• Ana Mariscal Espainiako zinemaren gauean. 15 minututik 97ra
• Ana Mariscal Internet Movie Databasen (ingelesez).