Anne Isabella Noel Byron

Anne Isabella Noel Byron
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Anne Isabella Milbanke
Jaiotza	Durham, 1792ko maiatzaren 17a
Herrialdea	Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua  Britainia Handiko Erresuma  1801eko urtarrilaren 1a)  Erresuma Batua
Bizilekua	Seaham Hall ^(en)
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Londres, 1860ko maiatzaren 16a (67 urte)
Hobiratze lekua	Kensal Greengo hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: bularreko minbizia
Familia
Aita	Sir Ralph Milbanke, 6th Baronet
Ama	Judith Noel
Ezkontidea(k)	Lord Byron  (1815eko urtarrilaren 2a -  1816)
Seme-alabak	ikusi Ada Lovelace
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	William Frend ^(en)
Jarduerak
Jarduerak	poeta, matematikaria, idazlea, aristokrata eta aktibista

Anna Isabella Noel Byron, jaiotzaz Anna Isabella Milbanke, ezaguna Lady Byron izenez (Durham, Ingalaterra, Erresuma Batua, 1792ko maiatzaren 17a – Londres, Ingalaterra, Erresuma Batua, 1860ko maiatzaren 16a) ingeles matematikaria, idazlea, poeta, aristokrata eta aktibista izan zen, 11. Wentworth- baronesa eta Byron baronesa. Matematika eta astronomia ikasi zituen, eta garai hartan bizi zuten garapenarekiko interes paraleloa erakutsi zuen zientzia horietan. Haren kezkek gizarte-desberdintasunak hobetzen saiatzera bultzatu zuten, eta ahalegin handia egin zuen bide horretan. Ealing Grove School sortu zuen, Emanuel de Fellenbergen printzipio pedagogikoetan oinarrituta. Antiesklabista eta emakumeen eskubide-berdintasunaren aldeko borrokalaria izan zen.^[1][2][3]

Alaba bat izan zuen, Ada Lovelace matematikaria. Alaba Ada Lovelacek matematikari gisa lan egin zuen Charles Babbagerekin, informatikaren aitzindariarekin, eta lehen programatzailea deitzen zaio.^[1][4]

Biografia

Lehen urteak

Anne Isabella Milbanke, gero Lady Byron, 18000 inguruan

Elemore Hall-en, Pittington-en Durhamen jaio zen, Anna Isabella Milbanke jaiotza izenaz. Sir Ralph Milbanke eta Judith Noelen alaba, familia noble batean hazi zen Anna Isabella, eta hezkuntza handia jaso zuen. Alde batetik, aitak ospe handia lortu zuen pobreen eta esklabotzaren abolizioaren alde egindako lanengatik, eta bestetik, bai aita bai ama liberalak ziren, beren ideologiaren lehen hartzaileak alabak izan zirela. Anna Isabella hazi zen estatuko langile eta errentarien egoeraz arduratuz, eta Seahamen eskola bat ezartzen lagundu zuen. Irakurle goiztiarra matematikaz eta astronomiaz interesatu zen bereziki. Matematikak eta astronomia Cambridgeko tutoreekin batera ikasi zituen, hala nola William Frend unibertsitate horretako irakasle ohia, Annabellari unibertsitateko (gizonezko) ikasleen antzeko hezkuntza eman ziona, bere hezkuntza literatura, filosofia, zientzia eta matematika bezalako irakasgaiekin zabalduz. Magnetismoari eta frenologiari buruzko ideia berriek liluratu egin zuten.^[5]

Ezkontza eta amatasuna

Annabella Noel Byron, gero Lady Byron, 1813-1815 inguruan

George Gordon Byron ezagutu zuen 1812ko martxoan, poetaren ospearen urtean, baina ez ziren erabat elkar aditu, eta Annabellak ez zuen onartu ezkontzeko proposamena. Urte horretako urrian, lord Byron Melbourneri gutun bidez idatzi zion, bien ezaugarri eta interesen arteko aldeari buruz: "Eskerrak eman nahi dizkizut, berriro ere, nire Paralelogramoen Printzesarekin egindako ahaleginengatik, Hipotenusak baino gehiago harritu zaituena; izatez, ez ditu ahaztu Matematika, non nik bere sormena estimatzen nuen. Bere jarduteko modua angeluzuzen samarra da. Bi lerro paralelo gara, bata bestearen ondoan luzatuz infinituraino, baina inoiz elkar ez aurkitzera bideratuak." Lagun izaten jarraitu zuten 1813an, bere kartetan literaturaz hitz egiten zuten, eta berak Sehamen bisitatzen zuen.^[6] Azkenean, 1814an bigarren ezkontza-proposamena onartu zuen. 1815eko urtarrilaren 2an ezkondu ziren, eta eztei-bidaia Halnaby Hall-en eman zuten. Baina ezkontza-egunean bertan agertu ziren bion arteko arazoak. a

Ada Lovelace alaba, matematikaria eta lehen programatzailea, 1940 inguruan

1815eko abenduaren 10ean alaba bakarra jaio zen zuen Londresen, Augusta Ada Byron (Ada Lovelace), lehen programatzailea izan zena. 1816an, Ada jaio eta hilabetera, eta Byron leiala ez zela jakin ondoren, Anna Isabellak utzi egin zuen eta dibortzioa lortu zuen gurasoen laguntzarekin. Dibortzioa eskatzean, Annabellaren arrazoi nagusia Lord Byronek alabaren zaintza lortzeko zuen beldurra zela uste da, garai hartan senarrari laguntzeko joera baitzuten. Byronek Ingalaterra utzi zuen urte horretan bertan eta ez zen inoiz itzuli.

Lord Byronekin ezkondu eta hilabete batzuetara, amaren aldeko osaba (Thomas Noel, Wentworth-en baroia) Anna Isabellaren ama eta lehengusu bat, Nathaniel Curzon, Scarsdalen hirugarren baroia, oinordekotzakideak izan ziren. Anna Isabellaren gurasoek osaba horren Noel deitura gehitu zieten beren izenei, eta aita Sir Ralph Noel Milbanke eta ama, Judith Noel-Milbanke, bihurtu ziren.

Anna Isabellak berak Noel deitura gehitu zion bere izenari ama hil zenean, eta amaren lehengusua zen Curzon oinordekorik gabe hil zenean, 1856an, Wentworth baronesa bihurtu zen, bere eskubidez, titulua eskuratzeko ezkongai bakar gisa, baina inoiz ez zuen erabili. Berak "A. I. Noel Byron" gisa sinatzen zituen gutunak, eta testamentuan "Noel-Byron baronesa" izenez ageri da. Munduak "Lady Byron" izenaz ezagutu zuen eta lagunek Annabella deitzen zioten.

Anna Isabellak Ada alabaren matematikarekiko eta logikarekiko interesa sustatu zuen, irakasgai horiek ikasteak alabak aitaren izaera ekaitz eta aurresanezina garatzea saihestuko zuelakoan. Hala, garai hartan ohikoa ez bezala, Baronesak alabari matematika- eta zientzia-eskolak eskaini zizkion. William Frend, William King, familiako medikua, eta Mary Somerville, Eskoziako astronomo eta matematikaria, Royal Astronomical Societyn onartu zuten lehenengoetakoa. Alaba ezkondu zenean, laguntza eskatu zion Morganeko Augustus irakasleari, ezkondu ondoren matematika ez uzteko.

Heldutasun- eta heriotza-garaia

Lady Byronek behartsuenganako interesa izaten jarraitu zuen, euren arazoen zergatiak ikertzen eta laguntza ekonomiko hutsetik haragoko irtenbideak ematen. Brightongo Kooperatiba Elkartea sortzen lagundu zuen, eta bere etxearen behealdea utzi zuen herri horretan mekanika-eskola baterako.^[7]

Lady Byron, 1856

Haren interes nagusia hezkuntza sustatzea izan zen, eta lorpen handiena Ealing Grove School sortzea izan zen, Emanuel de Fellenberg-en printzipio didaktikoetan oinarrituta, Hofwyl-en (Suitza) eskolan bisitatu baitzuen. Bere metodoak irakaskuntza teorikoak eta praktika konbinatzen zituen, eskemak, zurgintza, igeltserotza edo nekazaritzako eta lorezaintzako produktuen salmenta barne. Alaba Adak irakasle gisa laguntzen zuen. Leicestershire estatuan ere nekazaritza eskola bat sortu zuen. Sarritan, kultura-munduko pertsonaiak bisitatzen zituzten Ealing Grove, hala nola Joanna Baillie idazlea, Londresko hezkuntza-kontseiluko Seymour Tremenheere eta haren suhia, Lovelace kondea, Ockhamen (Surrey) antzeko eskola bat ezarri zuena.^[7]

1840an Britainia Handiko eta Atzerriko Esklabotzaren Aurkako Konbentzioan parte hartu zuen, auzo marjinaletako baldintzak hobetzen eta emakumeen eskubideak mahai gainean jartzen parte hartuz. Mary Carpenter-ekin (1807–1877), neskentzako erreformatorioak ezarri zituen aitzindariarekin, eta harekin bat egin zuen, gizarteak umezurtzen hezkuntza eta zainketa bere ardurapean hartu behar zuela sinestearekin. 1852an Red Lodge enn Bristol erosi zuen, eta Mary Carpenterrek neskentzako erreformatorio gisa administratu zuen.^[7]

Lady Byron bularreko minbiziaz hil zen 1860ko maiatzaren 16an, 68 urte bete baino egun bat lehenago. Kensal Green hilerrian lurperatu zuten, Londresen.

Erreferentziak

1. ↑ «Señora Byron _ AcademiaLab» academia-lab.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
2. (Ingelesez) «Anne Isabella, Lady Byron - National Portrait Gallery» www.npg.org.uk (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
3. «Anne Isabella Noel, Lady Byron | Artist | Royal Academy of Arts» www.royalacademy.org.uk (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
4. (Ingelesez) Plaques, Open. «Lady Anne Isabella Milbanke (1792-1860) historical plaques and markers» openplaques.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
5. Oxford Dictionary of National Biography. .
6. «Selected Letters and Journals» Google Books: Hardvard University Press: 65. 1982.
7. ↑ Oxford Dictionary of National Biography. .

Ikus, gainera

• Irudia

Kanpo estekak