Arnold von Harff

Arnold von Harff
Bizitza
Jaiotza	Schloss Harff ^(en) , 1471 ^(egutegi gregorianoa)
Heriotza	Schloss Harff ^(en) , 1505eko urtarrila ^(egutegi gregorianoa) (33/34 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	alemana
Jarduerak
Jarduerak	idazlea
Jasotako sariak	ikusi Knight in the Order of the Holy Sepulchre
Gradua	zaldun

Arnold von Harffen liburuko orrialde bat, bretainiera-behe alemana hiztegitxoa duena, Nantesko jendearen janzkera nolakoa zen erakusten duen marrazkiarekin.

Arnold von Harff (Harff gaztelua, Bedburg, 1471 – 1505eko urtarrila) XV. mendeko renaniar bidaiaria izan zen, jatorriz Kolonia hirikoa. Erromes joan zen herrialde askotara, eta tokian tokiko hizkuntzen eta kulturen berri jaso zuen, behe-alemanez. Bere bidaietan (1496-1499) hizkuntza hauen berri jaso zuen: euskara, bretoiera, esloveniera, turkiera, hebreera, arabiera, albaniera, hungariera, siriakoa, amharera eta armeniera.

Euskal hiztegitxoa

Euskarari dagokionez, Von Harffek hiztegitxo hau jaso zuen:^[1][2][3][4]

Pascayshe spraich

Jatorrizko euskara	Alemana	Euskara batua
ogea[5]	Broyt	ogia
arduwa	Wijn	ardoa
oyra	Wasser	ura
aragui	Fleysh	haragia
gasta	Keyss	gazta
gaza	Saltz	gatza
oluwa	Hauer	oloa
huetza	Stroe	ahotza (lastoa)
norda	Wer is dae	nor da?
schambat	War gilt dat	zenbat da? (zenbat balio du?)
hytzokosanma	Eyn wirt	etxeko jauna
Gangon dissila	Got gheuve dir Gudem morgen	egun on dizula
schatuwa ne tu so gausa moissa	Schoin junfrau kumpt bij mich laeffen	neskatoa, nahi duzu gauza motza? (neskatoa, ohera zaitez nirekin)^a
bat	Eyn	bat
bij	Tzwey	bi
yron	Drij	hiru
lae	Vier	lau
boss	Vunff	bost
see	Sees	sei
sespe	Seuen	zazpi
tzortzey	Acht	zortzi
wedeatzey	Nuyn	bederatzi
hammer	Tzien	hamar

^a Justo Garateren ustez (eta Julio Urkixo bat zetorren hipotesi horretan), schatuwa ne tu so gausa moissa esaldia, gaur egungo euskarara ekarrita, «neskatoa, nahi duzu gauza motza?» da. Esaldi horretan, aditzaren elipsia izango genuke («erabili» edo antzekoren bat), eta gauza motza «alua»ren sinonimo da.^[4]

Bibliografia

• Émile Ernault, Le Breton d'Arnold von Harff, H. Champion, 1911.
• Malcolm Henry Ikin Letts, Eberhard von Groote, The pilgrimage of Arnold von Harff, knight: from Cologne through Italy, Syria, Egypt, Arabia, Ethiopia, Nubia, Palestine, Turkey, France, and Spain, which he accomplished in the years 1496 to 1499, Hakluyt Society, 1946, 2 liburuki.
• «Le breton d'Arnold Von Harff», Celticum, Nnn 22, 1975.
• «Aux origines du breton: Le glossaire vannetais du Chevalier Arnold von Harff, voyageur allemand du XVème siècle», Ogam-Celticum, 1984, 26, Christian-J Guyonvarc'h.
• Annie Faugère, «La vile chez Arnold Von Harff», in La Ville: du réel à l'imaginaire : actes du colloque de Rouen, 8-10 novembre 1988, Publications de l'Université de Rouen bildumako 162. liburua, ISBN 2-87775-020-5

Erreferentziak

1. Arnold von Harffen lexikoa, in Koldo Mitxelena, Textos Arcaicos Vascos, Madril, 1960, 63. orrialdea.
2. Kirstin Nath: Die Sprachproben im Reisebericht Arnolds von Harff, Universität Hamburg, Historisches Seminar, Hauptseminar Prof. Dr. Jürgen Sarnowsky, Reiseberichte des 15. Jahrhunderts: Arnold von Harff, Sommersemester 2007.
3. Saioa Oskoz Garde: Euskal Literaturaren bilakaera historikoa. Lehen lekukotasunetik XVIII. mendera, 2009.
4. ↑ Justo Garate: «El texto vasco de von Harff»^{[Betiko hautsitako esteka]}.
5. Egaña, Iñaki. (2009). Mil nuevas noticias insólitas del país de los vascos. Txalaparta, 65 or. ISBN 9788481365436..

Kanpo estekak

• Irazustabarrena, Nagore, Neskatoa, ne tu so gaussa moissa?, argia.eus