Arroka-geranio

Arroka-geranio
Sailkapen zientifikoa
OrdenaGeraniales
FamiliaGeraniaceae
GeneroaGeranium
Espeziea Geranium cinereum

Arroka-geranioa (Geranium cinereum)[1] Geraniaceae familiako basa landare bat da. Pirinioetako endemikoa da.[2] Euskal Herrian Aizkorri-Aratz natura parkean eta Nafarroako Pirinio aldean soilik aurkitzen da.

Taxonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antonio José de Cavanilles botanikari espainiarrak deskribatu zuen Zientziarako 177. urtean, Monadelphiae classis dissertationes decem aldizkarian.[3]

Generoaren Geranium izena grezierazko geranion izenetik dator eta "kurriloa" esan nahi du, izan ere genero honetako landareen fruituek hegazti haren mokoaren antza baitute[4]. Espeziearen cinereum izena latinetik dator eta "errauts kolorekoa" esan nahi du.[5]

Hainbat sinonimo ditu:[6]

  • Geranium argenteum subsp. cinereum (Cav.) Bonnier & Layens in Tabl. Syn. Pl. Vasc. France: 58 (1894)
  • Geranium cineraceum Lapeyr. in Hist. Pl. Pyrénées: 394 (1813), nom. illeg.
  • Geranium varium L'Hér. in Geraniologia: t. 37 (1792)

Deskribapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lore arroxak zain markatuekin eta hosto berde-grisak.

Landare belarkara da. 4-8 mm-ko diametroa duen errizoma horizontala du eta handik 7-35 cm-ko luzera hartzen duten zurtoinak ateratzen dira.[7]

Hostoak berde-gisak dira, hortik espeziearen cinereum izena[8]. Gehienak oinarriko errosetan ateratzen dira. Palmatipartituak dira eta alde bietan iletsuak dira. 3 cm zabal eta 3,5 cm luze izaten dira gehienez. Pezioloak ere ileak ditu, eta guruin ugari ere bai.[7]

Loreak binaka azaltzen dira. 5-15 cm-ko pedunkulu iletsuak dituzte, ondoren sepalo bizardunak eta azkenik bosna petalo arroxa edo more.[7] Petaloek zain morez markatuak dituzte.[8] Estamine hori tenteak dituzte erdian.

Fruituak 32-33 mm neurtzen ditu eta hazi marroi txikiak dituzte barnean.[7]

Habitata

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1.200-2.450 metro arteko altueran dauden kare-belardi alpetar eta subalpetarretan hazten da.[7] Mendi tontorretako kareharrizko harkaitzetan aurkitzen diren arrakalak, bisuts harritsuak, glerak, elurtegiak, etab. kolonizatzen ditu.[9] Aizkorri-Arazko natura parkean [2] eta Nafarroako Piriniotako haranetan aurkitzen da.[8]

Ugalketa eta bizi zikloa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Landare bizikorra da eta hemikriptofitoa, hau da, neguan atal aereoak galtzen ditu eta udaberrian errizomatik hosto eta zurtoin berriak ateratzen dira[10]. Ekaina eta abuztua artean loratzen da.[7]

Mehatxuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mehatxatutako Espezieen Euskal Katalogoan jasota dago "eremu mugatuko endemismoen" atalean.[11] Flora mehatxatuen artean "bakanen" atalean sailkaturik dago Euskal Autonomia Erkidegoan.[12] Irisgarritasun txikiko tokietan daude babesturik, baina populazio txikiak eta isolatuak dira.

Iruditegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kolore desberdinetako loreak izan ditzake arroka-geranioak:[13]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ INFORMAZIO EKOLOGIKOA, KONTSERBAZIO HELBURUAK, KONTSERBAZIO ARAUAK ETA JARRAIPENERAKO PROGRAMA BILTZEN DITUEN DOKUMENTUA, AIZKORRI-ARATZ ES2120002 KONTSERBAZIO BEREZIKO EREMU (KBE) IZENDATZEKO. Ingurumen eta Lurralde Politika Saileko Natura Ingurunearen eta Ingurumen Plangintzaren Zuzendaritza, 15 or..
  2. ↑ a b INFORMAZIO EKOLOGIKOA, KONTSERBAZIO HELBURUAK, KONTSERBAZIO ARAUAK ETA JARRAIPENERAKO PROGRAMA BILTZEN DITUEN DOKUMENTUA, AIZKORRI-ARATZ ES2120002 KONTSERBAZIO BEREZIKO EREMU (KBE) IZENDATZEKO. Ingurumen eta Lurralde Politika Saileko Natura Ingurunearen eta Ingurumen Plangintzaren Zuzendaritza, 53 or..
  3. ↑ «Tropicos» www.tropicos.org (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  4. ↑ «Geranium» www.floradecanarias.com (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  5. ↑ «Dictionary of Botanical Epithets» botanicalepithets.net (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  6. ↑ (Ingelesez) «Geranium cinereum Cav. | Plants of the World Online | Kew Science» Plants of the World Online (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  7. ↑ a b c d e f (Gaztelaniaz) Valderrey, Juan Luis Menéndez. «Geranium cinereum Cav.» Naturaleza y turismo (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  8. ↑ a b c «Guía Visual de la Biodiversidad de Navarra» www.guiavisual-gorosti.org (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  9. ↑ «Herbario de Jaca» floragon.ipe.csic.es (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  10. ↑ «Geranium cinereum | Luberri.net» luberri.net (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  11. ↑ «Mehatxatuak - Flora eta fauna - Gipuzkoako Foru Aldundia» ORAIN Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).
  12. ↑ Iñaki Aizpuru. Flora mehatxatua: Oinarri teorikoa, metodoak, kudeaketa tresnak eta Euskal Herriko egungo egoera. Udako Euskal Unibertsitatea, 15 or..
  13. ↑ (Ingelesez) «Geranium cinereum • The Hardy Geranium Nursery» The Hardy Geranium Nursery (Noiz kontsultatua: 2025-01-03).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]