Azido seleniko

Azido seleniko
Formula kimikoa	H2O4Se
SMILES kanonikoa	[Se(=O)(=O)O&zoom=2.0&annotate=none 2D eredua]
MolView	[Se(=O)(=O)O 3D eredua]
Konposizioa	hidrogeno, oxigeno eta selenio
Mota	anioi
Masa molekularra	145,91183 Da
Erabilera
Rola	Antioxidatzaile, trace metal ^(en) eta primary metabolite ^(en)
Arriskuak
NFPA 704	0 3 2
Identifikatzaileak
InChlKey	QYHFIVBSNOWOCQ-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	7783-08-6
ChemSpider	1058
PubChem	1089 eta 21713352
Gmelin	18170
ChEMBL	CHEMBL2097002
RTECS zenbakia	VS6575000
ZVG	500098
DSSTox zenbakia	VS6575000
EC zenbakia	231-979-4
ECHA	100.029.072
MeSH	D064586
Human Metabolome Database	HMDB0062761
UNII	HV0Y51NC4J
KEGG	C05697

Azido selenikoa (H2SeO4) oxoazido motako konposatu inorganikoa da. Bere egitura hobeto irudikatzen duen adierazpena hurrena da: (HO)₂SeO₂. Kolorerik gabeko konposatua da. Azidoak berak erabilera gutxi ditu, baina bere eratorri den sodio selenatoa beiraren eta animalen pentsuaren ekoizpenean erabiltzen da.^[1]

Ezaugarriak

Balentzia Geruzako Elektroi Pareen Aldarapenaren Teoriaren (BGEPAT) arabera, azido selenikozko molekulen atomo zentrala selenioa da eta geometria tetraedrikoa hartzen du molekulak, Se-O loturak 161 pm-ko luzera duelarik.^[1] Bestalde, azido sendoa da eta oso disolbagarria uretan. Gainera, azido selenikoa azido sulfurikoa baino oxidatzaile indartsuagoa da.^[2]

Berrehun gradu zentigradutik gorako tenperaturan deskonposatu egiten da, oxigeno molekularra eta azido seleniosoa emanez:^[2]

${\displaystyle {\ce {2 H2SeO4 -> 2 H2SeO3 + O2}}}$

Azido selenikoak bariozko gatzekin erreakzionatzen du, bario selenato hauspeakina emateko. Orokorrean selenato gatzak sulfato gatzen antzekoak dira, baina azken hauek baino disolbagarriagoak dira.^[3]

Tenperatura eta kontzentrazio altuetan azido selenikoak urrearekin erreakzionatzen du, hala, kolore hori-gorrixkako urre (III) selenatoa ematen du:^[4]

${\displaystyle {\ce {2 Au + 6 H2SeO4 -> Au2(SeO4)3 + 3 H2SeO3 + 3 H2O}}}$

Prestaketa

Selenioaren konposatuak oxidazio-egoera baxuetan oxidatuz prestatzen da azido selenikoa. Metodo ezagun bat selenio dioxidoa hidrogeno peroxidoarekin oxidatzea da:

${\displaystyle {\ce {SeO2 + H2O2 -> H2SeO4}}}$

Azido sulfurikoa sufre trioxidoa hidratatuz ekoitzi ohi da, alabaina, selenio trioxidoaren hidratazioarekin azido selenikoa lortzen saiatzea ez da bide praktikoa.^[3] Azido selenikoa lortzeko azido selenosoa halogenoekin (adibidez, kloroa edo bromoa) edo potasio permanganatoarekin oxidatzea bide eraginkorra izan daiteke ostera.^[2] Baina oxidazioa halogenoekin egiteak albo-produktuak ematen ditu, hala nola, azido klorhidrikoa eta azido bromhidrikoa, hurrenez hurren. Albo-produktu horiek disoluziotik kanporatu beharko dira, bestela azido selenikoa azido selenoso bihur dezaketelako berriz ere.^[5]

Azido selenikoa prestatzeko beste modu bat selenio elementua ur esekian oxidatzea da, kloroa baliatuz:^[2]

${\displaystyle {\ce {Se + 4 H2O + 3 Cl2 -> H2SeO4 + 6 HCl}}}$

Erabilerak

Azido selenikoa oxidatzaile berezi edo espezializatu bezala erabiltzen da.

Osasunean duen eragina

Azido selenikoa azido sulfurikoaren familiakoa denez, osasunean kalte larriak eragin ditzake. Azido oso korrosiboa eta toxikotasun handikoa da. Gainera, narritagarria ere bada eta osasun-kalte itzulgaitzak sor ditzake. Ingurumenean askatuz gero, kutsatzaile arriskutsua da.^[6]

Erreferentziak

1. ↑ (Ingelesez) Langner, Bernd E.. (2000-06-15). Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA ed. «Selenium and Selenium Compounds» Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA): a23_525.  doi:10.1002/14356007.a23_525.. ISBN 978-3-527-30673-2. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
2. ↑ De, Anil K. (Anil Kumar), 1927-. A textbook of inorganic chemistry. (Ninth edition, thoroughly recast and enlarged. argitaraldia) ISBN 978-81-224-1384-7. PMC 984693987. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
3. ↑ Yost, Don M.. (2007). Systematic inorganic chemistry. [Merz Press] ISBN 1-4067-7302-6. PMC 315968524. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
4. Lenher, Victor. (1902-04-01). Action of Selenic Acid on Gold. 1.  doi:10.1021/ja02018a005. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
5. (Ingelesez) Lenher, Victor; Kao, C. H.. (1925-06). «THE PREPARATION OF SELENIC ACID AND OF CERTAIN SELENATES» Journal of the American Chemical Society 47 (6): 1521–1522.  doi:10.1021/ja01683a005. ISSN 0002-7863. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
6. (Ingelesez) PubChem. «Selenic acid» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

Kanpo estekak