Baix Segura

Baix Segura
Espainia
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Valentziako Erkidegoa
Probintzia	Alacanteko probintzia
Hiriburua	Orihuela
Zatiketa	ikusi Albatera, Algorfa, Almoradí, Benejúzar, Benferri, Benijófar, Bigastro, Callosa de Segura, Catral, Cox, Daya Nueva, Daya Vieja, Dolores, Formentera del Segura, Granja de Rocamora, Guardamar del Segura, Los Montesinos, Orihuela, Pilar de la Horadada, Rafal, Redován, Rojales, San Fulgencio, San Isidro, Jacarilla, Torrevieja eta San Miguel de Salinas
Geografia
Koordenatuak	38°05′03″N 0°56′42″W / 38.0842°N 0.945°W / 38.0842; -0.945
Azalera	957,3 km²
Mugakideak	Baix Vinalopó eta Vinalopó Mitjà
Demografia
Biztanleria	367.082 (2022ko urtarrilaren 1a) Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaEspresio akatsa: Ez dago operadorerik -(r)entzat
Dentsitatea	383,46 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	gaztelania eta katalan

El Baix Segura (katalanez), la Vega Baja del Segura (gaztelaniaz) edo Segura Beherea^[1] (euskaraz) Valentziar Herrialdeko eskualdea da, Orihuela/Oriola hiriburua duena. Iparraldean Vinalopó Mitjà eta Baix Vinalopó ditu, ekialdean Mediterraneoa eta hegoaldean zein mendebaldean Murtziako Eskualdea.

Eskualdeak 27 udalerri ditu, 957,30 km²ko azalera du eta 2005ean 325.278 biztanle zituen.

Izenak

Katalanez Baix Segura izenaz gain, Horta d'Oriola izen historikoa ere erabili izan da; Emili Beüten banaketa proposamenean guztiz bat egiten zuen egungo eskualdearekin salbuespen bakarrarekin, Guardamar del Segura Horta d'Alacanten kokatu baitzuen.

Espainieraz izen osoa Vega Baja del Segura da baina ohikoena Vega Baja deitzea da. Huerta de Orihuela ere erabili izan da. Kontuan hartu behar da Orihuela dela eskualdeko hiri historikoa.

Udalerriak

Udalerria	Biztanleria[2]	! Azalera	Dentsitatea
Albatera	11.821	66,54	177,65
Algorfa	4.537	18,36	247,11
Almoradí	19.598	42,72	458,75
Benejúzar/Benejússer	5.474	9,33	586,71
Benferri	1.892	12,36	153,07
Benijófar/Benijòfar	4.004	4,36	918,35
Bigastro/Bigastre	6.761	4,1	1.649,02
Callosa de Segura	18.110	24,77	731,13
Catral	8.926	20,01	446,08
Cox/Coix	6.980	16,76	416,47
Daya Nueva/Daia Nova	1.938	7,09	273,34
Daya Vieja/Daia Vella	705	3,14	224,52
Dolores/Dolors	7.400	18,7	395,72
Formentera del Segura	4.364	4,33	1.007,85
(la) Granja de Rocamora	2.372	7,17	330,82
Guardamar del Segura	16.423	35,58	461,58
Jacarilla/Xacarella	2.088	12,2	171,15
Los Montesinos/els Montesinos	5.147	15,05	341,99
Orihuela/Oriola	87.113	365,44	238,37
Pilar de la Horadada/el Pilar de la Foradada	22.555	77,91	289,50
Rafal	4.181	1,62	2.580,86
Redován/Redovà	7.467	9,45	790,16
Rojales/Rojals	20.953	27,56	760,27
San Fulgencio/Sant Fulgenci	12.144	19,75	614,89
San Isidro/Sant Isidre	1.874	11,69	160,31
San Miguel de Salinas/Sant Miquel de les Salines	8.056	54,85	146,87
Torrevieja/Torrevella	101.091	71,44	1.415,05

Desanexio eskaera

La Murada izeneko Orihuelako pedanía edo auzoan berezko udalerria sortzeko eskaera egin izan dute.

Hizkuntzak

Jakue II.a Aragoikoak bultzatutako Errekonkistatik XIII. mendearen amaiera arte eskualdeko hizkuntza katalana izan zen. XVIII eta XIX. mendeetan, ordea, eskualdeko leku gehienetan hizkuntza ordezkapena suertatu zen eta espainiera gailendu zen, edo zehatzago esanda Murtzia aldean hitz egiten den "panocho" hizkeraren antzekoa.

Historialariek bi faktore azpimarratzen dituzte katalanaren atzerapen hau azaltzeko: alde batetik moriskoen 1609ko kanporaketarekin eta XVII. mendean zehar pairatutako izurriteekin gertatu zen populazio hustutzea ; horren ostean birpopulaketa batez ere murtziarrek egin zuten. Bestetik 1707an Valentziako Erresuman promulgatutako "Nova Plantako Dekretua", zeinaren bidez katalana egoera alegalean geratu baitzen.

Horren ondorioz, gaur egun tokiko hizkuntza espainiera da herri gehienetan. Katalana, ordea, Guardamar del Segurako (Campico de Guardamar auzoan izan ezik) eta Orihuelako Barba-roja etxaguneko tokiko hizkuntza da. Katalan Herriak deskribatzeko sarritan erabiltzen den esapidea De Salses a Guardamar i de Fraga a Maó da. Edozein kasutan badira beste modu batzuk katalana eskualdeko beste herrietan presente egiten dutenak, adibidez:

• Toponimia: Cabo Roig, Cabo Cervera, Molins, els Esculls del Mojón, la Zenia (la Sénia), punta Margalló, Escorratell...Orihuelako ikurra Oriol deitzen da eta bertan Monserrate (Montserrat) edo Rabalroche (raval Roig) bezalako leku-izenak daude.
• Antroponimia: Torregrosa, Martí...bezalako deiturak erraz aurkitzen dira.
• Lexikoa: eskualdeko hizkeraren lexiko tradizionalean katalanetik etorritako hitz ugari erabiltzen dira: chicon (katalanez xicon), pésoles (pésols), milocha (milotxa)...
• Irakaskuntza: zenbait ikastetxetan katalana irakasten da.

Erreferentziak

1. Euskaltzaindiaren 151. araua - Espainia-Frantzietako eskualdeen izenak
2. Iturria: Espainiako Estatistika Institutua, 2008ko urtarrilaren 1.

Ikus, gainera

• Valentziar Herrialdeko eskualdeak
• Orihuela
• Segura ibaia

Kanpo estekak

• (Katalanez) Alto Palancia País Valencià, poble a poble, comarca a comarca webgunean.