Bega Begum

Bega Begum
Mogol Inperioako Erregina ezkontidea 1555eko otsailaren 22a - 1556ko urtarrilaren 27a ← Maham Begum ^(en) - Ruqaiya Sultan Begum → Mogol Inperioako Padshah Begum ^(en) 1535eko apirilaren 27a - 1540ko maiatzaren 17a ← Maham Begum ^(en) - Ruqaiya Sultan Begum → Mogol Inperioako Erregina ezkontidea 1530eko abenduaren 30a - 1540ko maiatzaren 17a ← Maham Begum ^(en) - Ruqaiya Sultan Begum →
Bizitza
Jaiotza	Khorasan, 1511 ^(egutegi gregorianoa)
Heriotza	Delhi, 1582ko urtarrilaren 17a (70/71 urte)
Hobiratze lekua	Humayunen hilobia
Familia
Ezkontidea(k)	Humayun  (1527 -  1556ko urtarrilaren 27a)
Seme-alabak	ikusi Al-aman Mirza ^(en)
Leinua	Timurid dynasty ^(en)
Jarduerak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama

Bega Begum edo Haji Begum (Khorasan Handia, Iran Handia, 1511 - Delhi, Mogol Inperioa, 1582ko urtarrilaren 17a) Mogol Inperioko enperatriza izan zen, Humayun enperadorearen lehen emazte eta ezkontide gisa.^[1][2]

Haren ondare arkitektoniko garrantzitsuena senarraren mausoleoa da, Humayun-en Delhiko hilobia, XVI. mendearen amaieran agindu zuen eraikina. Mausoleo hori izan zen mogol enperadore batentzat eta Indiako azpikontinentean eraiki zen lehen lorategi-hilobia.^[3][4][5]

Bega "Haji Begum" izenez ere ezaguna izan zen, "Haj"etik Mekarako erromesaldiari ekin ondoren.

Bizitza

Gaztaroa

Bega Humayunen amaren aldeko Yagdar Beg Taghairen alaba izan zen. Emakume jakintsua izan zen, oso hezia eta medikuntzari eta tratamendu sendagarriei buruzko ezagutza sakonak zituena.^[6]

Bega 1527an, 16 urte zituela, lehengusu-nebarekin, Humayun printzearekin, ezkondu zen. Ezkontza Humayun Badajshanen zegoela gertatu zen, haren erregetzaordearen bigarren agintaldian. Hurrengo urteko azaroan, Humayun-en lehen semea izan zuen, Shahzada Al-Aman Mirza izeneko haurra. Benetako bikotea zoriondu egin zuen Babur enperadoreak (Begaren osaba eta aitaginarreba), baina, aldi berean, oso kritikatuak izan ziren Al-Aman semeari izen txarra edo zotitxarrekoa jartzeagatik. Printze gaztea haurtzaroan hil zen.

Enperatriz

Aitaginarreba hil zenean, Babur enperadorea, 1530ean, senarra hogeita hiru urterekin igo zen tronura, eta, hamazortzi urteko Bega Begum, enperatriz bihurtu zen. Enperatriz gisa, Humayun senarrak estimu handian izan zuen beti, eta bere faboritoa izaten jarraitu zuen, Inperioko lehen dama izanik, Humayun hil zen arte.

1531n, enperatriz gaztea Kabuletik Agrara joan zen, eta hantxe iragarri zion familia inperialari haurdun zegoela. Bere garaian, Agrako Shahzadi Aqiqa Sultan Begum izeneko neskato bat erditu zuen. 1539. urtean, Begak Chausara (Bengala) lagundu zion senarrari. Han preso hartu zuen Sher Shah Surik, mogolen lurraldean ustekabean egindako eraso baten ondoren. Urte bereko ekainaren 26ko goizean, Humayuni emaztea preso zegoela jakinarazi zioten senarrari. Senarrak lau noble zituen guardia txiki bat errekrutatu zuen, enperatriza erreskatatzeko. Noble guztiak hil zituzten, bat izan ezik. Bakarra itzuli zen Humayun-en ondora.

Gatibu bazegoen ere, Sher Shah-ek kortesiaz tratatu zuen, errespetatu egin zuen eta Humayun-i itzuli zion modurik ohoretsuenean, konfiantza gehien zuen jeneralaren, Khwas Khan-en, agindupean zegoen eskolta batekin. Haatik, Chausara egindako espedizio militarrean, zortzi urteko alaba, Aqiqa Begum, preso hartu zuten, eta inoiz ezin izan zuten erreskatatu. Humayun jota geratu zen alaba galdu zuelako, eta beti damua izan zuen bidai horretan Chausara alaba eramateagatik. Bere buruari botatzen zion errua: «Zergatik ez nuen neure eskuekin hil? orain nire etsaiaren eskuetan sufritzen ari da».

Enperatriz alarguna

Humayun-en hilobia (1565-1571) Delhin, Bega Begum-ek Humayun senarraren oroimena ohoratzeko eraikia.^[7]

Humayun 1556. urtean hil zenean, enperatrizak bere bizitza helburu bakar batera bideratzea erabaki zuen: inperioko mausoleorik bikainena eraikitzea, New Delhiko Yamuna ibaitik gertu zegoen leku batean, hildako enperadorearen betiko atsedenleku gisa.^[8]

Bega Begum oso emakume errukitsua izan zen eta, 1564an, Mekarako eta Medinarako erromesaldia hasi zuen Haj-erako, gortetik hiru urtez alde eginda. Abiatu aurretik, Delhin senarraren mausoleoa eraikitzen hasteko beharrezko moldaketak egin zituen (bere diruarekin finantzatuz), eta Mirak Mirza Ghiyas arkitekto persiarra aukeratu zuen. Enperatriz alarguna hiru urte geroago itzuli zen Haj-etik, 1567an. Gulbadan Begum koinatak ere ekin zion erromesaldi horri.

Haj-etik itzuli ondoren, bizitza erretiratu bat izan zuen Delhin, eta senarraren hilobiko lanak zintzo ikuskatu zituen. 1993az geroztik, Unescok Gizateriaren Ondare izendatu zuen konplexua, mogol arkitektura-artearen lehen erakusgarrietako bat baita. Gainera, ondoen kontserbatu den konplexuetako bat da.

Bega hezkuntzaren babesle handia ere izan zen, eta horrela, senarraren hilobia eraiki berria zuenean, Islameko teologia irakasteko Madrasa bat sortu zuen mausoleotik gertu. Hilobitik gertu, Sarai Arab delakoa eraikitzeko ardura ere izan zuen.

Heriotza

1582an hil zen, gaixotasun labur baten ondoren, eta Akbar semeorde enperadoreak negar egin zuen, bigarren ama balitz bezala maite baitzuen. Akbarrek Humayun hilobira eraman zuen bere gorpua, eta senarrarekin batera lurperatu zuten.

Erreferentziak

1. (Ingelesez) M, Reena. (2020-07-23). «Bega Begum - First wife of the Mughal Emperor Humayun» Exploring the knowledge (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
2. (Ingelesez) Gupta, Subhadra Sen. (2019-11-30). «She was the first woman builder in Mughal rule and gave Delhi Humayun’s Tomb» ThePrint (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
3. (Gaztelaniaz) ancient-origins. «Tumba de Humayun, el mausoleo Mogol que cambió la arquitectura de la India» Ancient Origins España y Latinoamérica (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
4. (Gaztelaniaz) La tumba de Humayun, la construcción que inspiró el Taj Mahal - Red Historia. 2015-07-02 (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
5. (Gaztelaniaz) Sele. (2015-11-26). «La Tumba de Humayun, una premonición del Taj Mahal» El rincón de Sele (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
6. Banerji, SK. (1938). «Humayun Badshah» Oxford University Press: 97 - 232..
7. «HUMAYUN’S TOMB & BEGA BEGUM» ayurvedajournals.com (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).
8. (Ingelesez) «Bega Begum: The Mughal empress who gave Delhi Humayun’s Tomb» The Indian Express 2020-03-08 (Noiz kontsultatua: 2024-06-13).

Kanpo estekak