Diprotodon

Diprotodon
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Mammalia
Ordena	Diprotodontia
Familia	Diprotodontidae ^(en)
Generoa	Diprotodon Owen, 1838
Datu orokorrak
Luzera	3 m
Altuera	2 m
Masa	2.790 kg

Duela 40.000 bat urte desagertu zen martsupialik handienaren hezurdura bat.

Diprotodon (antzinako greziera: "aurreko bi hortz bikain") Australiako Pleistozenoko martsupial-genero bat da, eta D. optatum espezie bakarra du. Lehen aurkikuntzak duela 1,77 milioi eta 780.000 urte bitartekoak dira, baina espezimen gehienek duela 110.000 urtetik aurrera dute data. 1830ean, lehen aldiz, lurpetik atera zituzten hondakinak Wellingtongo kobazuloetan, Hegoaldeko Gales Berrian, eta paleontologo garaikideek errinozeronte, elefante, hipopotamo edo dugongetakoak zirela pentsatu zuten. Diprotodon Richard Owen naturalista ingelesak deskribatu zuen formalki lehen aldiz 1838an, eta Australiako lehen ugaztun fosila izan zen.

Diprotodon bizi izan den martsupialik handiena da, eta erruz gainditzen du hurbileko ahaide diren wombat eta koalen tamaina. Desagertutako Diprotodontidae familiako kidea da. Bertan, beste belarjale handi batzuk sartzen dira.

Sorbaldetan 1,8 m (5 oin) arte hazi egiten zen, burutik isatsera 4 m (13 oin) baino gehiago neurtzen zuen batzuetan, eta seguru asko ia 3.500 kg (7.700 lb) pisatuko zuen. Emeak arrak baino askoz txikiagoak izaten ziren. Diprotodonek elefanteen hanken tolesturak zituzten hankak erabili zituen distantzia luzeak egiteko, eta Australiako leku gehienetan bizi izan zen. Hatzak ahulak zituen; pisuaren zati handiena panpinetan eta orkatiletan egon zitekeen. Atzeko hankak barnerantz 130°-ra okertu ahal zituen. Haren haginkadek 2.300 bat newtoneko indarra izango zuela kalkulatu da. Hozkada bortitzeko indarra eragin dezakete hazkuntza luze eta konstanteko hortz ebakitzaileetan, eta 11.000 newtonetik gora azken haginen ehoan. Hain masailezur indartsuek landaredia soltean jateko aukera emango zioten, baita landareetako materialak birrindu eta ehotzeko aukera ere, hala nola, adartxoak, kimuak eta landare zurkaitzezko hostoak, bere atzeko hagin indartsuei esker.

Urte-sasoiko migrazioak egin dituen marsupial eta metateriano bakarra da. Artalde handiak, gehienetan emeak, habitat-sorta zabal batean zehar ibili omen ziren janaria eta ura aurkitzeko, 6 km/h-ko abiaduran. Diprotodonak gizarte poliginikoak, haremak, eratu ohi zituzten, segur aski bere ebakitzaile boteretsuak erabiliz arrak bikoteka borrokatzen ibiliko ziren, hierarkiak sortuz. Hortz horiek harrapariengandik babesteko ere erabilgarriak izango ziren, Thylacoleo carnifex izeneko martsupial-haragijalerik handiena etsai izango zuen. Martsupiala izanik, amak poltsa batean hazi ahal izaten zituen kumeak sabelaren kontra, agian atzerantz begira, wombatetan bezala.

Diprotodon duela 40.000 urte inguru desagertu zen Kuaternarioko iraungipen masiboan, non 100 kg-tik gorako Australiako animalia handi guztiak desagertu ziren. Litekeena da azkentzea Australiako lehen aborigenen etorrerarekin batera, muturreko lehorte eta harrapari-presioaren ondorioz. Australiako lehen gizakiak 10.000 eta 20.000 urte bitartean megafaunarekin batera bizi izan ziren. Australiako aborigenen eta Diprotodonen arteko elkarrekintzen zuzeneko froga gutxi dago, edo Pleistozenoko edozein megafauna ugaztun. Zenbait autorek uste izan dute diprotodoaren dela irudi mitologiko aborigen batzuen jatorria —bunyip batez ere— eta aborigenen labarretako artelanen irudiak izan zirela, baina ideia horiek ezin dira ziurtzat jo.

Kanpo estekak