Eldgjá
| Eldgjá | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mota | fissure vent (en)  eta arroila |
| Luzera | 75 km |
| Zabalera | 600 m |
| Sakonera | 270 m |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 63°58′00″N 18°36′33″W / 63.9667°N 18.6092°W |
| Babestutako-eremua | Vatnajökull parke nazionala |
| Mendizaletasuna | |
| Lehen igoera | 934 |
Eldgjá Islandia erdialdean dagoen sumendia da eta Katla sumendiaren parte da[1]. Zehazki, krater bolkanikoak eta arraildura-haizagailuak barne hartzen dituen 40 kilometroko katea da eta ipar-ekialdera hedatzen da, Katla sumenditik ia Vatnajökull glaziarreraino. 800 metroko garaiera du eta sumendiaren azken erupzioa 1784. urtean izan zen. Eldgják "suzko eztarria" esan nahi du, eta sumendia osatzen duen arraildurari egiten dio erreferentzia terminoak.
939. urte inguruan erupzio handia izan zuen, historia hurbileko erupzio efusibo handiena. Guztira 18,6 kilometro kubiko laba jaurti zituen sumendiak eta 780 kilometro karratu inguru estali zituzten bi laba-fluxu handik. Erupzioaren efektuei buruzko Islandiako erregistroak urriak diren arren, adierazle paleoklimatikoek eta Txinako, Europako eta herrialde islamiarretako erregistro historikoek diote Ipar hemisferioko kliman eragin zuela[2]. Eldgjaren erupzioak klima nabarmen hoztu zuen eta, ondorioz, negu hotzak eta elikadura-krisiak izan ziren Eurasia osoan[3].
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Landmannalaugar eta Kirkjubæjarklaustur artean dago. Eldgjáren arraildura nagusian Ófærufoss ur-jauzia dago, Islandiako gune turistiko ezagun bilakatu dena. Bertan bazegoen zubi natural bat, Ófærufoss ur-jauziaren argazkitan sarri agertzen zena, baina 1990eko hamarkadaren hasieran erori egin zen. Eldgjáko iparraldea, Ófærufoss barne, eta inguruko eremuak Vatnajökull parke nazionalean daude 2011tik. Informazio-zentroak eta piknika egiteko tokiak daude bertan.
Geologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea].jpeg)
Islandia arroka bolkanikoen pilaketa bat da[4] eta Erdialdeko Atlantikoko dortsalaren eta Islandiako puntu beroaren arteko elkarreraginari esker sortu zen. Islandian lau sumendi-eremu daude[5]: iparraldeko sumendi-eremua Islandiako ipar-ekialdean, ekialdeko sumendi-eremua hego-ekialdean, mendebaldeko sumendi-eremua hego-mendebaldean eta Snæfellsnes sumendi-eremua mendebaldean. Lehenengo hirurek buruz behera dagoen Y hizkiaren forma hartzen dute eta sumendi-eremu bakoitzak ipar-ekialdetik hego-mendebaldera hedatzen diren sumendi lerrokatze eta lerrokatze tektonikoak osatzen ditu.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Óladóttir, Bergrún Arna; Sigmarsson, Olgeir; Larsen, Guðrún. (2018-06-08). «Tephra productivity and eruption flux of the subglacial Katla volcano, Iceland» Bulletin of Volcanology 80 (7) doi:. ISSN 0258-8900. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
- ↑ (Ingelesez) Brugnatelli, Vermondo; Tibaldi, Alessandro. (2020-10-22). «Effects in North Africa of the 934–940 CE Eldgjá and 1783–1784 CE Laki eruptions (Iceland) revealed by previously unrecognized written sources» Bulletin of Volcanology 82 (11): 73. doi:. ISSN 1432-0819. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
- ↑ Oppenheimer, Clive; Orchard, Andy; Stoffel, Markus; Newfield, Timothy P.; Guillet, Sébastien; Corona, Christophe; Sigl, Michael; Di Cosmo, Nicola et al.. (2018). «The Eldgjá eruption: timing, long-range impacts and influence on the Christianisation of Iceland» Climatic Change 147 (3): 369–381. doi:. ISSN 0165-0009. PMID 31258223. PMC 6560931. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
- ↑ (Ingelesez) Abbott, Peter M.; Davies, Siwan M.. (2012-11-01). «Volcanism and the Greenland ice-cores: the tephra record» Earth-Science Reviews 115 (3): 173–191. doi:. ISSN 0012-8252. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
- ↑ (Ingelesez) Gudmundsson, Agust. (2016-12-01). «The mechanics of large volcanic eruptions» Earth-Science Reviews 163: 72–93. doi:. ISSN 0012-8252. (Noiz kontsultatua: 2023-03-15).
