Emilio eta detektibeak

Emilio eta detektibeak
Jatorria
Egilea(k)Erich Kästner
Argitaratze-data1928
IzenburuaEmil und die Detektive, Emil i syšciki, Imil va sah pisar-i du'qulu, Emil a detektivové, Emil ja detektiivid, Emil ba mördögcid, Emil i detektywi, Emil and the detectives, Emil i detektivi, Emiel en zijn detectives, Emil és a detektívek, Emil i detektivi, Ai mi er qin zei ji, Emil og detektivene, Emils un Berlines zeni, Emil e i detective, Emil si detectivii, Emil và ba cậu bé đông sinh, Emil dhe dedektive͏̈t, Emil e os detetives, Emilis ir sekliai, Emil i detektivite, Emil agus na bleachtairí, Küçük hafiyeler, Emile et les détectives, Emil in detektivi, Emilio y los detectives, Emilio eta detektibeak, Imil va karagahan, Emil a detektívi, Pojat salapoliiseina, Emil och detektiverna, Detektif çocuklar, Emil og detektiverne, Emilio e i detectives, Emil og leynilögreglustrákarnir eta Emili i els detectius
Jatorrizko herrialdeaAlemania
IlustratzaileaWalter Trier (mul) Itzuli
Ezaugarriak
Genero artistikoacrime fiction (en) Itzuli
Hizkuntzaalemana
Fikzioa
Kontakizunaren tokiaBerlin
kronologia
Emilio eta detektibeak →Emil and the three twins (en) Itzuli

Emilio eta detektibeak (alemanez: Emil und die Detektive) 1929ko nobela bat da, Erich Kästner idazle alemaniarrak egina eta Walter Trierrek irudiztatua.[1] Ospetsu egin zen Kästnerren lehen lana izan zen, eta berak 1945 baino lehen argitaratutako lanetatik Nazismoaren zentsura biziraun zuen bakarra. Nobela bat-bateko arrakasta izan zen eta bertsio originalak bi milioi kopia saldu zituen,[2] orduz geroztik 59 hizkuntzetara itzuli delarik.[3] Euskarara itzulia izan zen 1991ean, Tomas Sarasolaren eskutik.[4]

Haurretara zuzenduriko beste liburu garaikideetatik desberdintzen da orduko Berlinen girotua egoteagatik, fantasiazko mundu batean beharrean; eta pertsonaien moralitatea beraien ekintzen bidez agertzen duelako, moralismo zuzena saihestuz. "Emilio" Kästnerren aitaren lehen izenetik dator, berez Emil dena alemanez.

Nobela Kästnerren lanik ezagunena da, eta hainbat aldiz moldatua izan da antzerkira eta zinera.[5] Hauetatik, Alemanian 1931ean egindako film bertsioa hobenentzat jotzen dute askok.

Argumentua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharra: Atal honek istorio osoa edo amaiera argitzen du.

Emilio Tischbein 12 urteko mutila da, Neustadt[a] herri alemaniarran bizi dena. Amak, ile-apaintzailea dena, bakarrik hazi du aita hil zenez geroztik. Emilio Berlinera bidaltzen du bere izeba eta amonarekin egoteko, hilabete askoren lanaren erakusgarri diren 140 marko emanez. Bidean, kontu handiz ibiltzen da dirua ez galtzeko, jostorratz batekin txaketaren forrura lotzen duelarik.

Berlinerako trenean, Emiliok bere konpartimentua partekatzen du Herr Grundeis izeneko gizon kapeladun batekin. Grundeisek eskainitako txokolatea onartu eta gero lo hartzen du. Esnatzean, dirua falta zaio eta Grundeis ez da inon ageri. Larriturik, Emilio bere helmuga ez den Berlingo geltoki batean jaisten da. Jendetzaren artean Grundeis ikusi bezain laster harrapatzen saiatzen da, baina kale egiten du. Emilio ez da poliziari ezer kontatzera ausartzen bere burua gaizkiletzat hartuko ote duten beldur, izan ere Neustadteko poliziak behin ikusi baitzuen monumentu baten sudurra gorriz margotzen. Grundeis jatetxe batean bazkaltzen ari den bitartean, Emiliok Gustav izeneko mutil bat ezagutu eta bere egoera azaltzen dio. Gustavek laguntza eskaini eta inguruan bizi diren ume batzuk biltzen ditu, beraien buruak "detektibe" izendatuz.

Grundeisi hotel batera jarraitu eta gau osoa zelatan egon ondoren, Emilio eta detektibeek lapurrari segitzen diote banketxera, dirua billete txikiagoekin trukatu nahi baitu. Banketxean, detektibeetako batek dirua lapurtua dela salatzen dio kutxazainari. Emiliok ere gertatukoa azaltzen du, dirua berea dela frogatuz jostorratzak utzitako zuloak adieraziz. Grundeis ihes egiten saiatzen da, baina detektibeek eutsi egiten diote polizia-agente bat iritsi arte; Pony "Txanoburutxo", Emilioren lehengusinak, abisatuta. Behin atxilotuta, Grundeis banketxe-lapur talde bateko kidea dela aurkitzen dute.

Emilio eta bere lagunak nolabaiteko heroi bilakatzen dira, eta Emiliok 1000 markoko saria jasotzen du Grundeis harrapatzeagatik. Familiarekin elkartu ondoren, Emilioren amonak abenturatik ikasi daitekeena "dirua posta ordainez bakarrik bidali behar dela" adierazten du.

Sekuela

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Liburuak jarraipen bat du, Emil und die drei Zwillinge [de] ("Emilio eta hiru bikiak"[b]), 1934ean argitaratu zena. Istorioa lehen nobelatik bi urte geroago kokatzen da, eta Emilio eta beste pertsonaiek Baltikoaren kostan dituzten abenturei buruz da. Kästnerrek 1914ko udaran umea zelarik izan zituen oporretan oinarritzen da, autobiografian maitasunez gogoratzen zituenak, nahiz eta Lehen Mundu Gerrak eragotzi.

Liburu hau ez da lehenengoa bezain ezaguna, arrazoietako bat Nazismoaren zentsura izanik. Kästnerren liburuak argitaratzea debekatua zegoen arren, lehen liburua salbuetsia zegoen hedatuegi eta kaltegabetzat hartzen zelako.

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ "Neustadt" (alemanez: herri berria edo hiri berria) hainbat herri desberdinen izena da Alemanian. Ez dirudi Kästnerrek zehazki egiazko toki bat adierazi nahi zuenik, aldiz, Berlingo metropoliarekin alderatzeko herri txiki tipiko bat nahi zuen.
  2. ↑ Ez da itzulpen ofiziala, ez baitago euskarazko argitalpenik.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Alemanez) Emil und die Detektive – Entstehungsgeschichte und Rezeption. [Emilio eta detektibeak: historia eta harrera].
  2. ↑ (Ingelesez) Connolly, Kate. (2013-05-02). «Emil and the Detectives: Michael Rosen on the trail of a children's classic» The Guardian.
  3. ↑ (Ingelesez) Cooke, Rachel. (2013-12-12). «Emil and the Detectives» The Guardian.
  4. ↑ Kästner, Erich; Trier, Walter; Sarasola, Tomas. (1991). Emilio eta detektibeak. Elkar ISBN 978-84-8331-676-4..
  5. ↑ (Alemanez) Buehler, Philipp. (2014-10-23). Emil und die Detektive. .

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]