Ezjakintasun zientifikoaren soziologia

Soziologia
Gizarte zientziak
Aspektu orokorrak
Gizarte ikerkuntza Gizarte teoria · Teoria soziologikoa Praktika soziologikoa
Alorrak edo gertuko alorrak
Kriminologia · Demografia Gizarte mugimenduak Gizarte psikologia · Soziolinguistika Soziologiaren arloak: Ekonomia Erlijioa · Ezagutza · Generoa Gizarte egitura · Hezkuntza Hiria · Hizkuntza · Kultura Legea · Politika · Zientzia
Kategoriak eta zerrendak
Soziologoak · Aldizkariak

Ezjakintasun zientifikoaren soziologia (SSI) ezjakintasunaren eta zientziaren azterketa da. Modurik arruntena ezjakintasuna zerbait garrantzitsutzat hartzea da, ezagutzarik ez izatea baino. Bi arlotan aztertzen da SSI: batzuk ezjakintasunean oinarritzen dira ikerketa zientifikoan, eta beste batzuk, berriz, zientziaren ezjakintasun publikoan. Ezjakintasun zientifikoaren soziologia jakintza zientifikoaren soziologiaren (SSK)^[1] eremu osagarria da.

Ikerketa zientifikoan ezjakintasuna aztertzen denean, ezjakintasuna tresna gisa erabil daiteke zientzian. Horren adibide bat blackboxing-a da, hau da, onuragarria izan daiteke sistema baten barneko zatiak ezkutatzea, eta erabiltzaileari sarrera eta irteera ikusgarriak egitea.

Zientziaren ezjakintasun publikoaren azterketek honako hauek dituzte ardatz: nola eragin diezaiokeen ezjakintasun zientifikoak gizarteari, zientziaren ikuspegi publikoari, eta zerk eragin dezakeen zientziaren ezjakintasun publikoa. Arlo hau zientziaren ulermen publikoarekin lotuta dago.

Ezjakintasuna ikerketa zientifikoan

Oro har, ezjakintasun hitzak tonu negatiboa du harentzat, eta ezjakintasun zientifikoa gauza negatibo huts gisa ikusi zen denbora luzean. Duela gutxi, ordea, jendea ideia hori alde batera uzten hasi da, eta, horren ordez, nahita ezjakintasunaren ^[2] erabilerak bilatzen saiatu da. Horri ezjakintasun erabilgarria deitu ohi zaio. Ezjakintasunaren erabilerak aurkitzeko lehen urrats bat ezjakintasuna saihestezina dela konturatzea da. Matthias Grossek dioenez, "ezagutza berriak ezjakintasun handiagoa ere esan nahi du"^[3]. Grossek ezjakintasunaren eta ustekabearen arteko loturaz ere hitz egiten du. Ezustean, zientzialariek ezagutzen ez dutena argituko du, eta horrek ikerketa bideratzen lagunduko die, ezagutza lortzeko. Bestalde, ezjakintasunak sortzen du ustekabea, biak oso konektatuta.

Ezjakintasunaren mobilizazioa

Ezagutzaren mobilizazioari dagokionez, eskura dauden ezagutzak erabiltzeari dagokionez, "ezjakintasunaren mobilizazioa" kontzeptua sartu da. "Ezjakintasunaren mobilizazioa ezjakintasuna helburuak lortzeko erabiltzea bezala uler daiteke"^[4]. Kontzeptu horrek ere bi ezjakintasun-motaren arteko bereizketa egiten du: ezagutza aktiborik eza ezjakintasuna da, eta nahita edo nahi gabe hartzen da kontuan zientziaren barruan; ezagutza ezkutua ezjakintasuna ez da kontuan hartzen. Azken hori ezjakintasunaren ikuspegi zaharraren antz handiagoa du, ezagutza falta gisa. Esan daiteke ezjakintasunaren mobilizazioaren helburua ezagutzarik eza ezagutza ez-aktibora aldatzea dela, eta hori baliagarria izatea etorkizuneko ikerketetarako.

Zehaztutako ezjakintasuna

Zehaztutako ezjakintasuna zientzialariak kontzienteak direla ez jakitearen nozioa da, eta ezagutza aldatu behar dute beste gauza bat ezagutzeko. "Oraindik ezagutzen ez dena espreski onartzea, baina ezagutu beharra dago oinarriak finkatzeko, ezagutza gehiago izateko"^[5]. Horrek lagundu diezaioke zientzialariari ikerketa zuzentzen, ikerketa nagusia egin aurretik zer egin behar den erakusten baitu.

Zientizaren ezjakintasun publikoa

SSIren banaketa hori, oro har, zientziaren ezjakintasun publikoaren arrazoiei begiratzen ari da, baita ikerketa zientifikoan eta gizartean izan dezakeen eraginari ere. Ezjakintasunaren kausak kategorizatzeko, hiru kategoria hauek erabiltzen dira:

• Nahita hautatua, interesaturik ez dagoelako.
• Lan-banaketa; horrek esan nahi du ez dela garrantzizkoa lanerako.
• Adimen-eraketa, adimen ez-zientifikoa duena.

Era berean, kazetariek —eta, oro har, hedabideek— zientziaren ezjakintasun publikoa eta kontzeptu oker zientifiko komunak direla-eta betetzen duten zereginean arreta handia jartzen duten ikerketak egin dira. Informazio faltsua edo engainagarria zabaltzen duten kazetarien atzean arrazoia izan daiteke kazetariek informazioa benetakoa dela uste dutelako, edo kazetariak onura pertsonalen bat duelako. Kazetarien eskaerei garrantzia emateko modu bat eztabaida zientifiko batera edo ikerketa zientifikoaren barruko ezjakintasunera jotzea da. Nahiz eta azken hori ezinbestekoa izan, SSIren iritzi komunagatik, horrek zalantza gehien sortu dizkie zientzialariei ezjakintasunari buruz eztabaidatzeko, hori baliabideek erabil baitezakete beren lana murrizteko. Gai honen iritzi publikoan komunikabideek zeregin nabarmena izan dutela esaten den arloa berotze globalaren eztabaida da.^[6]

Erreferentziak

1. (Ingelesez) STOCKING, S. HOLLY. (2016-08-19). «On Drawing Attention to Ignorance:» Science Communication  doi:10.1177/1075547098020001019. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
2. (Ingelesez) Pinto, Manuela Fernández. (2015-01-19). «Tensions in agnotology: Normativity in the studies of commercially driven ignorance:» Social Studies of Science  doi:10.1177/0306312714565491. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
3. Gross, Matthias. (2010). Ignorance and surprise : science, society, and ecological design. Cambridge, Mass. : MIT Press ISBN 978-0-262-01348-2. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
4. «Under Construction ignorancemobilization.com» ignorancemobilization.com (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
5. Merton, Robert K.. (1987-08-01). «Three Fragments From a Sociologist's Notebooks: Establishing the Phenomenon, Specified Ignorance, and Strategic Research Materials» Annual Review of Sociology 13 (1): 1–29.  doi:10.1146/annurev.so.13.080187.000245. ISSN 0360-0572. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
6. (Ingelesez) Stocking, S. Holly; Holstein, Lisa W.. (2008-08-06). «Manufacturing doubt: journalists' roles and the construction of ignorance in a scientific controversy:» Public Understanding of Science  doi:10.1177/0963662507079373. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).

Kanpo estekak