Francesco Lana de Terzi

Francesco Lana de Terzi
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Brescia, 1631ko abenduaren 10a
Herrialdea	Toskanako Dukerri Handia
Heriotza	Brescia, 1687ko otsailaren 26a (55 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera latina
Jarduerak
Jarduerak	military flight engineer ^(en) , matematikaria, fisikaria, asmatzailea eta naturalista
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Erlijio-ordena	Jesusen Konpainia

Francesco Lana de Terzi (Brescia, Lombardia, 1631 - Brescia, Lombardia, 1687ko otsailaren 22a) italiar jesuita, matematikaria, naturalista eta aitzindari aeronautikoa izan zen. Brescian, fisikako eta matematikako irakaslea izan zen, huts-aireontziaren kontzeptua zehaztu zuen eta Aeronautikako Aita bezala ezaguna izan zen bere ahalegin aitzindariengatik, aeronautikako alorra zientzia bihurtuz "aire nabigazio teoria zehaztasun matematikoz egiaztatua" ezartzean.  Braille sistema bihurtu zen ideia ere garatu zuen.

Aireontzien diseinua

1670. urtean, Francesco Lana de Terzi-k Prodromo izeneko liburua argitaratu zuen, "Ontzi hegalari bat" deskribatzen zuen Saggio di alcune invenzione nuove premesso all'arte maestra izeneko kapitulu bat zeukana. Otto von Guericke-en esperimentuek bultzatuta, Magdeburgeko hemisferioekin, 1663. urtean, Lana de Terzi-k airea baino arinagoa zen itsasontzi baten ideia garatu zuen.

Francesco Lana de Terziren ontzi hegalariaren kontzeptua (1670)

Bere diseinua, inoiz eraiki ez zena, masta zentral bat zuen bela batekin. Belaontzi bat bezala zuzenduko litzateke. Kobrezko esferei lotutako lau masta zituen. Esfera bakoitzak kobrezko geruza mehea eta 7,5 metroko diametroa izango luke. Terzik kalkulatu zuenez, esferaren pisua 180 kilogramo litzateke. Esferako aireak 290 kilogramo pisatuko lukela ere kalkulatu zuen. Hutsunea sortzeko esferetatik airea ateratzen da, eta inguruko airea baino arinagoak izango zirenean, 6 bidaiarientzako behar adinako sostengua emango lukete.

Garai hartan, inork ez zuen kobrezko xafla hain mehea egiteko trebetasunik, eta, bestetik, inguruko airearen presioak esferak zapalduko lituzke. Ideia ez zen inoiz frogatu praktikan. Gainera, Francesco Lana de Terzik jakitun zen gerra arma gisa erabil zitekeela eta hiriei airetik eraso egin. "Jainkoak ez dezala inoiz onartu makina hau eraikiko denik... mundu guztiak konturatuko bailitzakelako inor ez litzatekeela izango erasoetatik salbu... burdin pisuak, su-bolak eta bonbak altuera handitik jaurti daitezke".

Esferak zituen aireontzi bat ezinezkoa zela ez zen frogatu 1710 arte Gottfried Leibniz-ek. Leibnizen ondorioa garai hartako materialei aplikatzen bazitzaien ere, grafenoaren aurkikuntzak eta ekoizpenean egindako aurrerapenek ondorioa zaharkitua egin dezakete, hala ere, Washingtongo Smithsonian institutuko Aire eta Espazioko Museo nazionalean Lana de Terziren asmakizunaren eredua erakusten da.

Itsuentzako alfabetoa

Bere Prodromo liburuan, itsuentzako bere asmakizunaren alfabeto berri bat sartu zuen. Aurreko idazketa-sistemetan ez bezala, Lanaren alfabetoa ez zen oinarritzen eskuzko edo inprimatutako idazketa imitatzean, baizik eta zeinuetan (gidoietan) oinarrituta zegoen, eta ukimenaren bidez antzeman zitezkeen. Asmakizunaren arrakasta galarazi zuen xehetasun bakarra zera da: Lanak ez zuen ulertu ukitzean puntuak gidoiak baino errazagoa zela hautematea. Louis Braille frantsesak urte batzuk geroago sumatu zuen eta bere izena daraman itsuentzako idazketa-sistema garatu zuen.

Kanpo loturak

• Francesco Lana de Terzi aireontziaren irudiak