Hawaiiko Eliza

Hawaiiko Eliza
Datuak
MotaChristian state (en) Itzuli
Historia
Sorrera1862
Desagerpena1893

Hawaiiko Eliza (ingelesez: Church of Hawaii) Hawaiiko Erresumako eliza nazionala izan zen 1862tik 1893ra. Hawaiiko Komunio Anglikanoko probintzia izan zen, geroago Ameriketako Estatu Batuetako Eliza Episkopalianoarekin batu zena Hawaiiko Errepublika ezartzean.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Printze gaztea zela, Kamehameha IV.a erregeak Londres bisitatu zuen 1849an[1] eta txundituta geratu zen Ingalaterrako Elizaren zeremonia aberatsarekin. Emma erreginak aitona britainiarra zuen eta britainiar mediku anglikano baten etxean hazi zen. 1856an ezkondu ziren, eta ezkontza-zeremonia otoitz anglikanoak barne hartu zituen, baina apaiz kongregazionalista batek eman zuen[2].

1859an, Emma erreginak gutun bat idatzi zion Viktoria erreginari, Ingalaterrako Elizako apaiz bat Hawaii uharteetara bidaltzeko eskatuz. Robert Crichton Wyllie atzerri ministroak ere eskaera hori egin zion harreman diplomatikoen bidez. 1860an, Samuel Wilberforce Ingalaterrako Elizako apezpikuak Hawaiiko apezpiku bat izendatzea eta misioa zabaltzea proposatu zuen. William Ingraham Kip Ameriketako Estatu Batuetako Eliza Episkopalianoko apezpikuak ideiaren alde egin zuen, baina Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibilak hori eragotzi zuen[3]. Lehen apezpikua Thomas Nettleship Staley izan zen, 1861eko abenduaren 15ean ordenatua[4].

Eliza berriarentzako ofizialki hautatutako izenak, Hawaiiko Eliza Katoliko Erreformatua, «papismo» gisa kritikatua izan zen. Kamehameha IV.a hil ondoren, hileta elizkizun landu bat egin zen, Aita Santuaren Meza Nagusi baten parekoa[3].

Hawaiiko Eliza erreinuko eliza ofiziala bihurtu zen. Emma erregina bataiatu zen, eta ondoren Kalākaua, gero errege izango zena. Errege mausoleoa eraiki zen, gero Honoluluko San Andres katedrala eta bi eskola kristau, bata mutilena eta bestea neskena[5][3].

1893an monarkia eraitsi eta Hawaiiko Behin-behineko Gobernua ezarri eta gero Ameriketako Estatu Batuek uharteak bereganatu ondoren, Hawaiiko Eliza deuseztatu eta Ameriketako Estatu Batuetako Eliza Episkopalianoko elizbarruti bihurtu zen[6].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) Sachs, William L. (2017). The Oxford History of Anglicanism. V: Global Anglicanism, c. 1910-2000 Oxford University Press, 68 or. ISBN 9780192520944. (Noiz kontsultatua: 2024-05-30).
  2. ↑ (Ingelesez) «The King and His People. The Life of the Land» «The Hawaiian kingdom» Ulukau: The Hawaiian Electronic Library 2, 1854-1874, twenty critical years jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2015-08-07) (Noiz kontsultatua: 2024-05-30).
  3. ↑ a b c (Ingelesez) Semes, Robert Louis. (2000). «Hawai'i's Holy War: English Bishop Staley, American Congregationalists, and the Hawaiian Monarchs, 1860 - 1870» Hawaiian Journal of History (Hawaii Historical Society) 34: 113-195..
  4. ↑ (Ingelesez) Staley, Thomas N. (1868). Five Years' Church Work in the Kingdom of Hawaii. London, Oxford, and Cambridge: Rivingtons (Noiz kontsultatua: 2024-05-28).
  5. ↑ (Ingelesez) «Anglican-Hawaiian History» The Cathedral of St. Andrew jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2018-03-15) (Noiz kontsultatua: 2024-05-30).
  6. ↑ (Ingelesez) «History» The Episcopal Church in Hawai'i jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2007-09-28) (Noiz kontsultatua: 2024-05-30).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]