Hiperespazio

Bidaia hiperespazialak ikuslearengana doan izar zelai gisa irudikatzen dira batzuetan. Horrelako efektu bisual bat 1974ko Dark Star filmean erabili zuten lehen aldiz, eta antzezpen zinematografiko ezagun bihurtu zen, Star Warseko frankizian antzeko efektu batekin.

Zientzia-fikzioan, hiperespazioa unibertsoaren interkonexio-eremu bat da, zizare-zuloei esker, izarrarteko bidaietan argia baino azkarrago bidaiatzeko lasterbide gisa balio duena.

Deskribapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zientzia-fikziozko idazle ugarik bilatu dizkiote irtenbideak izarrarteko bidaien gaiari eta Einsteinen erlatibitatearen teoriak ezarritako argia baino azkarrago bidaiatzeko ezintasunari.[1] Beste batzuentzat, ordea, MacGuffin eroso bat besterik ez da, beren historiarako beharrezkoak diren bidaia arinak ahalbidetzen dituena, fisikako lege ezagunek ezarritako espazio arruntean argia baino azkarrago bidaiatzeko debekuak urratu gabe.[2]

Idazleak lege fisikoak gaur egun ezagutzen ditugun bezala errespetatzen baditu, izarrarteko bidaia batek hamarkada batzuk behar ditu, eta bidaiarien bizitzari eustea bezalako arazoak agertzen dira. Ontziaren abiadura argiaren abiaduraren zati garrantzitsu bat bada, espazioaren eta denboraren arteko distortsioarekin lotutako eragozpenak sortzen dira, eta garrantzitsuena ontziko denboraren moteltzea da. Horren ondorioz, ontziaren denboraren araberako urtebeteko bidaia unibertsoaren gainerako guztiaren hamarnaka urte dira.

Zientzia-fikzioko idazleek aukeratutako irtenbidea hiperespazioaren bidezko mugimendua da. Kontua ez da espazioan zehar bidaiatzea, ezagutzen dugun moduan, baizik eta espaziotik kanpora joatea eta espazio-denboran zehar bidaiatzea, eta gure unibertsora itzultzea, bidaia hasten dugun lekutik urrun dagoen punturen batean.

Hiperespazioaren oinarrizko ideia ulertzeko, paper-orri bat har daiteke, eta, bertan, nahiko urrun dauden bi puntu markatu. Haien artean bidaiatzeko modurik azkarrena erregela bat hartu eta lerro zuzen bat marraztea da. Hala ere, tranpak egin beharko bagenitu, paper-orria hartu eta tolestu egingo genuke, bi puntuak zuzenean lotuz, distantzia zerora murriztuz eta berehalako bidaia eginez.

Paper-orria bi dimentsiotakoa da; bi puntuak lotzeko, hirugarren dimentsio batean tolestu dugu. Gure unibertsoa hiru dimentsiokoa da; paperezko orriarekin analogia bat egin dezakegu, eta laugarren dimentsio batean tolesten dugula pentsa dezakegu, milaka argi-urte dituzten bi puntu lotzeko, elkarren ondoan eginez. Laugarren dimentsio hori hiperespazioa izango litzateke. Orduan, hiperespazioa lasterbide gisa erabilitako beste espazio hori izango litzateke.

Autore prosaikoagoek hiperespazio ezberdin bat asmatu zuten, gure errealitatearekiko paraleloa edo koexistentea zen eskualde bat, zeinaren barruan lege fisikoak ezberdinak izango baitziren, eta, beraz, abiadura supraluminikoetan bidaiatzea ahalbidetzen baitzuen.

Beste autore batzuek, Asimovek adibidez, hiperespazioa leku bat baino gehiago baldintza gisa deskribatzen dute. Hiperespaziorako jauzia materiaren baldintza-aldaketa litzateke, uhin takioniko bat bezala bidaiatuko lukeena. Espazio errealean berragertzean, uhina kolapsatu egingo litzateke, materia bere mesoi osaketara berrezarriz.

Baldintza-aldaketa bat, espazio paralelo batean sartzea edo laugarren dimentsio baten manipulazioa izan arren, hiperespazioa ez da zientifikoki probatu, baina ezin izan da atzera bota.

Oro har, argia baino abiadura handiagoan bidaiatzeko modu orok bezala, oztopo horri eusten dio, zeinaren arabera hesi hori gainditzeak denboran bidaiatzeko aukera ere ekarriko bailuke, eta, ondorioz, kausalitate-printzipioa urratzea, espazioko eta denborazko paradoxak sortuz.

Adibideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiperespazio terminoa John W. Campbellek asmatu zuen 1934an Astounding aldizkarian argitaratutako The Mightiest Machine kontakizun laburrean, eta orduz geroztik asko erabili da lan askotan.[3] Batzuetan izen desberdinekin edo tratamendu pseudomatematiko ezberdinak emanez, baina kontzeptua beti antzekoa zen.

  • 1950eko hamarkadan, Isaac Asimovek kontzeptua erabiltzen du Trantorreko Zikloaren etorkizuneko historiari buruzko bere ikuspegian, baina ez du azaltzen, baina uste izatekoa da Campbell adiskidearen kontzeptua hartu zuela beharrezko baliabide dramatiko gisa.
  • Robert A. Heinleinen Starship Troopers gazteentzako eleberrian, Txerenkov bulkada hiperespaziorako baliabide gisa erabiltzen da, baina ez da hitza aipatzen.
  • 1977an, Star Wars sagan, ontziek askotan "hiperespaziora salto egiten dute".[4]
  • Stargate SG-1 eta Stargate Atlantis telesaileetan arraza desberdinetako ontziek propultsatzaile hiperespazialak dituzte, argiaren abiadura baino 32.000 aldiz gehiago bidaiatzeko gai direnak.
  • Babylon 5 telesailean, espazio-itsasontziek hiperespaziora jauzi egin zezaketen, jauzi puntu bat irekiz. Ontzi batzuek beren jauzi-puntuak eratzeko gaitasuna zuten, eta beste batzuk jauzi-ateak erabiliz sartzen ziren bertara.[5]
  • Homeworld bideo-joko sailean, ontziek hiperespaziora jauzi egin dezakete.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) Langford, David. (1983). Nicholls, Peter ed. The Science in Science Fiction. Knopf ISBN 978-0-394-53010-9..
  2. ↑ (Ingelesez) Ash, Brian. (1977). The Visual Encyclopedia of Science Fiction. Harmony Books ISBN 978-0-517-53174-7..
  3. ↑ (Ingelesez) «Hyperspace» The Encyclopedia of Science Fiction.
  4. ↑ (Ingelesez) Okuda, Michael; Okuda, Denise; Mirek, Debbie. (1994). The Star Trek Encyclopedia: A Reference Guide to the Future. Pocket Books ISBN 978-0-671-88684-4..
  5. ↑ (Ingelesez) Grazier, Kevin R.; Cass, Stephen. (2015). Hollyweird Science: From Quantum Quirks to the Multiverse. Springer ISBN 978-3-319-15072-7..

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]