Instrumentum domesticum

Arkeologian, instrumentum domesticum (edo, besterik gabe, instrumentum eta pluralean Instrumenta domestica) ohiko eta etxeko erabilerarako tresnak, erremintak eta bestelako artefaktuak dira (helburu erlijioso, zeremoniazko edo monumentaletarako objektuei kontrajarrita, adibidez). Hilobietan uzten diren objektu horien erreplikak ere biltzen ditu.^[1]^[2] Latinezko hitzak "etxeko tresna" esan nahi du eta Erromatar Legea izan zen termino hori definitu zuena.

Latinezko esamoldearekin, antzinatean giza jardueren egunerokotasuna definitzen zuten tresna, ontzi, lanabes eta ekipamendu materialez ari gara, arlo guztietan, batez ere elikagaien kontsumoan eta merkataritzan, baina baita era askotako beste batzuetan ere (kultu-jardueretan erabiltzen ziren tresnak edo gerra-jardueretarako armak, adibidez). Material batzuen izendapen generikoa da, eta haiek erabili zituzten gizabanakoen jarduerak, ohiturak eta lotura sozioekonomikoak ezagutzeko aukera ematen digute, haiek ekoiztu zituztenetik abandonatu edo suntsitu zituzten arte.

Funtsezkoa da jakitea nola iritsi ziren objektuak kontsumitzaileen edo manipulatzaileen eskuetara, eta nola garatu zen prozesu hori merkataritzaren eta truke-mekanismoen bidez, haien inplikazio politiko, sozial eta ekonomikoekin. Material arkeologikoen eta horren ondoriozko merkataritza-jardueraren azterketa informazio-iturri baliotsua eta erabakigarria da antzinatasuna ezagutzeko.

Instrumentum domesticum-en artean, funtsezko elementuetako bat zeramika da; hain da garrantzitsua ezin jarduera arkeologikoaren «fosil gida edo fosil zuzendari» deitzen baitzaio. Izan ere, XIX. mendetik eta, batez ere, XX. mendetik egindako tipologiei esker, mota zeramikoak identifikatzeak aukera ematen du estratu arkeologikoak datatzeko elementu nagusi izateko, txanponekin eta beste objektu batzuekin batera. Bestalde, zeramika da askotan material arkeologiko ugariena antzinako eta ondorengo bizitokien eta hilerrien edozein indusketa arkeologikotan.^[3]

Epigrafian eta paleografian

Epigrafian eta paleografian, instrumentum domesticum, objektuak erabili ziren unean edo gertuko une batean objektuaren azalean idatzitako inskripzioak dira. Zentzu horretan, objektu orakularrak (erromatarren sortes-ak, adibidez), talismanak eta idazketa pertsonalak (erromatar eta greziar madarikazio oholtxoak, adibidez) ere agertzen dira. Hala ere, termino hori erabiltzean, ez dira kontuan hartzen, testua eramatea helburu zuten objektuak, hala nola, ohiko oholtxoak (ikus Vindolandako oholtxoak) eta liburuak.^[1]

Galeria

Mahai-zerbitzurako erretilu baten buztinezko erreplika (foculum), hilobi etrusko bat hornitzeko egina. Jatorrizko erretilua eta tresnak egurrezkoak, metalezkoak edo beste material batzuetakoak izan zitezkeen. Chiusi, A taldeko hilobia. K.a. 550-500 .
Anfora baten zatia, Heraklesen (Herkules) eta Andromache gerlari amazoniarraren (izena grezieraz eskuinetik ezkerrera idatzita dago) arteko borroka irudikatzen duena. K.a. 575-560.
Maya txokolate edalontzi bat eszena mitologiko baten irudai duena. Guatemala, K.o. 650-800.
Eskuko ispilua, kultura romano-zelta, Desborough-en aurkitua, EIngalaterra. K.a. 50- Ko.o. 50..
Antzinako terrakotazko olio-lanpara (lucerna), oilar estilizatu batez apaindua, K.o. IV. mendekoa.
Sextius Domitiusen zigilua erromatar garuma garraiatzeko anfora bateko ahoan. Betikako jatorria du, eta Galian aurkitu zen. Vesunna Museum, Périgueux.
Eguzki-erloju eramangarria, terra sigillata K.o. 50 inguru, Enseruneko Museoa. Inb.: 1366 Zigilua estanpatua du eta gainean, eguzki erlojua esgrafiatu zuen norbaitek.

Erreferentziak

↑ ^a ^b (Ingelesez) Pucci, Giuseppe. (2001). «Inscribed instrumentum and the ancient economy» Bodel, John P. (arg) Epigraphic evidence : ancient history from inscriptions (Londres eta New York: Routledge): 272. doi:10.4324/9780203086445. ISBN 9780203086445..
↑ Robin George Collingwood (1995): The Roman Inscriptions of Britain: Instrumentum domesticum (Personal belongings and the like). Graffiti on coarse pottery cut before and after firing, Stamp on coarse pottery, Addenda and corrigenda to fascicules 1-8 (RIB 2502-2505), Volume 2, Part 8. Published by Administrators of the Haverfield Bequest; 165 pages. ISBN 9780750909167
↑ (Gaztelaniaz) «Instrumentum domesticum. Materiales y comercio en el mundo antiguo» Institut Català d'Arqueologia Clàssica (Noiz kontsultatua: 2024-10-15).

Bibliografia ez erabilia

(Gaztelaniaz) Ozcáriz Gil Pablo (2012) El instrumentum domesticum. Liceus. ISBN: 9788498227512
(Italieraz) Castiglia, Gabriele; Pergola, Philippe. (2020). Instrumentum Domesticum: archeologia cristiana, temi, metodologie e cultura materiale della tarda antichità e dell'alto Medioevo (1-2 lib). Città del Vaticano.

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Ozcariz Gil, Pablo. (2009). «"El Instrumentum domesticum" y el "instrumentum inscriptum"» Andreu, Javier (koord) Fundamentos de Epigrafia latina (Liceus).

Datuak: Q65065536

[:0-1] (Ingelesez) Pucci, Giuseppe. (2001). «Inscribed instrumentum and the ancient economy» Bodel, John P. (arg) Epigraphic evidence : ancient history from inscriptions (Londres eta New York: Routledge): 272. doi:10.4324/9780203086445. ISBN 9780203086445..

[coll1995-2] Robin George Collingwood (1995): The Roman Inscriptions of Britain: Instrumentum domesticum (Personal belongings and the like). Graffiti on coarse pottery cut before and after firing, Stamp on coarse pottery, Addenda and corrigenda to fascicules 1-8 (RIB 2502-2505), Volume 2, Part 8. Published by Administrators of the Haverfield Bequest; 165 pages. ISBN 9780750909167

[3] (Gaztelaniaz) «Instrumentum domesticum. Materiales y comercio en el mundo antiguo» Institut Català d'Arqueologia Clàssica (Noiz kontsultatua: 2024-10-15).

[1]

[2]

[3]