Ipse dixit

Marcus Tulio Zizeron politikari erromatarrak ipse dixit esaldia asmatu zuen, latinetik "berak esan zuen" bezala itzultzen dena.

Ipse dixit ( latinez "berak esan zuen") frogarik gabeko baieztapena edo iritziaren adierazpen dogmatiko bat da. [1] Autoritate batek baieztatu duena egiatzat jotzea.

Proposamen bat ""horrelakoa da, den bezalakoa da, berak esan duelako" esanez defendatzeko falaziak desitxuratu egiten du argumentua, eta autoritate baten aipuarekin frogatutzat ematen du: auzi-jartzaileak aitortzen du gai bat berez den bezalako dela, eta kontua ezin dela aldatu, kontuak ez duela bueltarik.[2]

Askotan esapidearen bigarren hitza, dixit, besterik ez da erabiltzen. Esate baterako, horrelako esapide batean, testuinguru jakin batean: "zuzendariak dixit". Horrelako esaldia, modu ironikoan erabiliko da, ziur aski, ("zuzendariak esan duelako" eta kitto!; horrela da eta ez dago eztabaidatzerik).

Adierazpenaren latinezko jatorrizko forma Marcus Tullius Zizeron (K.a. 106–43) hizlari eta filosofo erromarrarengandik dator De Natura Deorum ( Jainkoen izaeraz) ikerlan teologikoetan eta greziar esamoldearen itzulpena da (esanahi berdinarekin). autòs épha ( αὐτὸς ἔφα ), Pitagorasen dizipuluek arrazoi edo frogetara jo beharrean maisuaren adierazpenetara jotzeko egindako autoritatearen argudioa gehegikeriaz erabiltzen omen zuten. [3]

XVII. mendearen hasiera baino lehen, jakintsuek ipse dixit terminoa aplikatzen zuten beren gaiaren argudioak justifikatzeko, argumentuak lehenago Aristoteles (K.a. 384-322) antzinako greziar filosofoak erabili bazituen. [4]

Ipse-dixitismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XVIII.mendearen amaieran, Jeremy Benthamek ipse dixit terminoa ipse -dixitism esamoldera egokitu zuen. [5] Bentham-ek asmatu zuen terminoa argudio politiko ez- utilitarista guztiei aplikatzeko. [6]

Erabilera juridikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lokuzioa mendebaldeko hiztegi juridikoan arrunt bilakatu da. Esaterako:

1997an, Estatu Batuetako Auzitegi Gorenak "aditu baten ipse dixitaren bidez soilik dauden datuekin konektatzen den iritzi frogaren arazoa" onartu zuen. [7] Era berean, Texasko Auzitegi Gorenak "erreklamazio bat ez da eutsiko edo eroriko lekuko kredentzial baten ipse dixit hutsean ". [8]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Whitney, William Dwight. (1906). "Ipse dixit", The Century dictionary and cyclopedia, pp. 379–380; Westbrook, Robert B. "John Dewey and American Democracy", p. 359.
  2. VanderMey, Randall et al. (2011). Comp, p. 183; excerpt: "Bare assertion. The most basic way to distort an issue is to deny that it exists. This fallacy claims, 'That's just how it is.' "
  3. Poliziano, Angelo. (2010). Angelo Poliziano's Lamia: Text, Translation, and Introductory Studies, p. 26; excerpt, "In Cicero's De natura deorum, as well as in other sources, the phrase “Ipse dixit” pointed to the notion that Pythagoras's disciples would use that short phrase as justification for adopting a position: if the master had said it, it was enough for them and there was no need to argue further."
  4. Burton, George Ward. (1909). Burton's book on California and its sunlit skies of glory, p. 27; excerpt, "But by the time of Bacon, students had fallen into the habit of accepting Aristotle as an infallible guide, and when a dispute arose the appeal was not to fact, but to Aristotle's theory, and the phrase, Ipse dixit, ended all dispute."
  5. Bentham, Jeremy. (1834). Deontology; or, The science of morality, Vol. 1, p. 323; excerpt, "ipsedixitism ... comes down to us from an antique and high authority, —-it is the principle recognised (so Cicero informs us) by the disciples of Pythagoras. Ipse {he, the master, Pythagoras), ipse dixit, — he has said it; the master has said that it is so; therefore, say the disciples of the illustrious sage, therefore so it is."
  6. Bentham, Jeremy. (1838). Works of Jeremy Bentham, p. 192; excerpt, "... it is not a mere ipse dixit that will warrant us to give credit for utility to institutions, in which not the least trace of utility is discernible."
  7. Filan, citing General Electric Co. v. Joiner, 522 U.S. 136, 137; 118 S.Ct. 512; 139 L.Ed.2d 508 (1997).
  8. Burrow v. Arce, 997 S.W.2d 229, 235 (Tex. 1999).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]