Juan Ginés de Sepúlveda

Juan Ginés de Sepúlveda

Bizitza
JaiotzaKordoba, 1490eko ekainaren 11
Herrialdea Espainia
HeriotzaPozoblanco, 1573ko abenduaren 17a (egutegi gregorianoa) (83 urte)
Hezkuntza
HeziketaBoloniako Unibertsitatea
Alcalako Unibertsitatea
Hizkuntzakgaztelania
latina
Jarduerak
Jarduerakidazlea, poeta, filosofoa eta politikaria
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
Erlijio-ordenaJesusen Konpainia

Juan Ginés de Sepúlveda (Pozoblanco, Kordoba, 1490 - ib., 1573ko azaroaren 17a) apaiz katoliko hispaniarra, oso ezaguna filosofo, legelari eta historialari bezala izan zuen etapengatik.

Indigenen aurkako liskarretan hartu zuen parte, baita Bartolomé de las Casas-en frailea izan zen.

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pozoblancon, Kordoban, jaio zen 1490an. 1510an bere lehen ikasketak egin zituen Alcalá de Henaresen Unibertsitatean, eta bertan batxiler-titulua lortu zuen Arteetan eta Teologian. Bere maisua arte arloan, Sancho Carranza de Miranda izan zen. 1515ean Boloniara abiatu zen, eta bertan bi disziplinan doktoratu zen. Zenbait lagun egin zituen, esate baterako, Luis de Lucena humanista, laster hizkuntza klasikoan nabarmendu zena. Espainiako Elkargo Errealaren Boloniako unibertsitatearen ikasle ospetsua bilakatu zen, Gil de Albornoz-ek sortutakoa, eta gaur egun oraindik mantentzen dena. Orduan, bere zuzendariaren biografia idatzi zuen, De vita et rebus gestis Aegidii Albornotii. Bere egonaldian Bolonian, humanistekin harremanetan egon zen eta Alberto Píoren laguna egin zen. Baita ere, Julio de Médicis eta Adriano VI ezagutu zituen.

Aristotelesek interesa piztu zion eta haren Politika itzuli zuen 1548an, baita Amerikan gutxiago garatuta zeuden kulturei buruz hitz egiten du, kristianismoa sostengatzeko. Pietro Pomponazzirek bere ikasketak gidatu zituen, eta 1527an Frantziako printzea erretiratu zenean, Erromako arpilatzearen ondoren, Napolesera joan zen. Cayetano (Tomás de Vio-ren) kardinalarengana joan, eta honek Testamentu Berriko testu greziarraren berrikusketa eskatu zion. Katalina Aragoikoa defendatu zuen, errege katolikoen alaba eta Enrike VIII emaztea, bere obran Antropologia pro Alberto Pio, 1532an.

Indiarako espedizioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Enperadoreari buruzko kronika bat idatzi zuen, De rebus gestae Caroli Quinti. Mundu Berriaren konkistari buruzko beste liburu bat idatzi zuen, De rebus hispanorum gestis ad Novum Orbem Mexicumque. Honi esker, konkistaren defendatzaile ofiziala bihurtu zen Indioen Gudaren historioa idatzi zuen. 1550an, Sepúlvedak De justis belli causis apud indios argitaratu zuen. Bere pentsamenduagatik, Sepulveda aristotelikoa zen, baita Nicolas Maquiavelo-ren jarraitzailea. Aristotelesen Politika aparte, Estagirita eta Alejandro de Afrodisias-en Metafisikaren komentarioak itzuli zituen.

Obrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Liber gestorum Aegidii Albornotii, 1521

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • De vita et rebus gestis Aegidii Albornotii.

Teologia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • De fato et libero arbitrio, libri tres (Roma, 1527).

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • De rebus hispanorum gestis ad Novum Orbem Mexicumque.
  • De rebus gestis Caroli V (1556). De rebus gestis Philippi II (1564).
  • Antapologia, Roma, 1532 (Alberto Pío bere lagunaren defentsan, Erasmo de Rotterdamen kontran).

Politika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Democrates, sive de justi belli causis (Roma, 1550), Bi zatitan banatuta dagoen dialogo bat, non gudaren partidarioa dela azaltzen duen. Ondo iruditzen zaio beheko zibilizazioak goikoen mende egotea.
  • De regno et regis officio.
  • De convenientia militaris disciplinae cum christiana religione.
  • Gonsalus seu de appetenda gloria dialogus.