Madison errelebo-lasterketa mota bat da pistako txirrindularitzan. New Yorken sortu zuten Madison Square Garden-en. Frantsesez "lasterketa amerikarra" deitzen zaio (curse à l'américaine), eta amerikarra ere, berriz, euskaraz, gaztelaniaz eta italieraz.
2022an Euskal Herriko pistako probak hauek izaten dira: Skratx, Kanporatzea, Abiadura, Daniarra, Puntuazioa, Keirin eta Madison.[1]
Bi txirrindulariko taldeak izaten dira, txandaka aritzen direnak, eta tarteko esprinten bidez jokatzen da. Talde bereko txirrindulariek zenbaki bera izaten dute bizkarrean (kolore desberdinekoa), eta maillot (edo jantzi) berdina. Talde bakoitzak ematen dituen itzuli osoak hartzen dira aintzat sailkapena egiteko. Itzuli kopuru bera ematen duten taldeen kasuan, lortutako puntuak hartuko dira kontuan sailkapena egiteko. Itzulietara eta puntuetara berdinduta baldin badaude, azken esprintean aurretik geratu den taldearen alde erabakiko da berdinketa.[2]
Madison lasterketan, talde bakoitza beste edozein taldek baino bira gehiago egiten saiatzen da. Talde bakoitzeko lasterkariak txandaka ibiltzen dira lasterketan. Etengabe errepikatzen da ziklo hau: gogor aritu itzuli batzuetan, taldeko beste kide bati txanda eman, atseden hartu itzuli gutxi batzuetan lasaiago, eta berriro lasterketara itzultzea. Taldeak bi lasterkarikoak izaten dira, baina batzuetan hirukoak. Une bakoitzean aldeko lasterketari bakar bat ari da korrika, eta kidea ukitu behar du berriak kontrola hartu aurretik. Ukitua bultzada bat ere izan daiteke, askotan galtzan, edo baten eskuak bestearen eskuan eutsita bultzada hartuz.
Lasterketari bakoitzak txanda batean zenbat denbora irauten duen talde bakoitzeko kideek erabakitzen dute. Aspaldian lasterketa oso oso luzeak ziren, sei egunetara ere luzatzen ziren hasieran, lasterkariek ordu pare bateko edo gehiagoko txandak hartzen zituzten, eta geldialdian zegoen txirrindularia lotara edo bazkaltzera joaten zen. Hori errazagoa zen aspaldiko sei eguneko lasterketetan, orduak pasa baitzitezkeen txirrindularia besteengandik urruntzen saiatu gabe. Lasterketak areagotu ahala eta laburrago bihurtu zirenean talde bateko bi txirrindulariak pistan aritzen ziren aldi berean, bat bizkor doa pistaren beheko aldearen inguruan, eta bestea gorantz doa, kontrola hartzeko. "Sei egun" modernoek 12 ordu baino gutxiago irauten dute egunean, eta Madison egun zati bat da, eta, beraz, errazagoa da bidean jarraitzea.
Lasterketan, tarteka, sprint batzuk egiten dira eta puntuak esleitzen dira posizioaren arabera.
Sei eguneko lasterketen osagai bat izaten da Madison lasterketa, baina lasterketa bereizia ere izan daiteke, Olinpiar jokoetan bezala. Bere txapelketa eta lasterkari espezializatuak ditu. UCIk zehatutako Madison lasterketek 50 kilometre (31 mi) dituzte guztira (31 ml).
Madison lehiaketa mota Estatu Batuetako New Yorken sortu zen aurretik egiten ziren sei eguneko lasterketetan parte hartzen zuten txirrindularien gehiegizko nekea murrizteko helburuarekin.
Major Taylorrek atxikitako egunkari-zati garaikide baten arabera:
Txirrindulariak desatsegin bihurtzen ari dira. Nerbioen eta muskuluen higadurak eta loaren galerak eragin handia dute haingan. Une horretan desioak betetzen ez badituzte, gehiegikeria sorta batekin hautsi egiten dira. Ez zaie ezertxo ere gustatzen.'
Lasterketako baldintzek delirioak eta haluzinazioak sortarazten zituzten. Txirrindulariak maiz jausi eta erortzen ziren. Baina ondo ordainduta egoten ziren sarritan, haien egoerak okerrera egin ahala hori ikustera jende gehiago etor zedin. New Yorkeko sustatzaileek Teddy Hale-ri 5,000 odolar rdaindu zioten, 1896an irabazi zuenean, eta "mamu bat bezala irabazi zuen, bere aurpegi zuria gorpu bat bezain zuria; begiak ez ziren ikusten, garezurrera itzuli zirelako", orduko txosten batek zioen bezala.
Madisonen arau ofizialak, oso zailak ziren jarraitzeko. Nazioartekoan gaur egun Britsh Cycling-ek jarritako arau hauek aplikatzen dira:[3]
Madison ekitaldi olinpikoa izan zen gizonentzat 2000, 2004 eta 2008an, baina Londres 2012ko Olinpiar Jokoetan ez zen izan, neurri handi batean genero-berdintasunagatik, ez baitzegoen emakumezko karrera baliokiderik une horretan.[4]
Nazioarteko Batzorde Olinpikoak iragarri zuen Madison 2020ko Udako Olinpiadetarako Programa Olinpikoan sartuko zela.[5] 2020ko Jokoetan, gizonezkoen Madisonen ekitaldia berrabiatu zen, eta emakumezkoena lehen aldiz sartu zen olinpiar joko gisa. Britainia Handiko taldeko Katie Archibaldek eta Laura Kennyk irabazi zuten emakumezko lehiaketan inaugurazio-ekitaldian.[6]
Formatua | Puntuak | Taldea | Ekitaldia | Data | Kokalekua | Erref.: |
---|---|---|---|---|---|---|
U16 | 30 | Oscar Nilsson-Julien Jack Rootkin-Gray |
HSBC UK National Youth and Junior Track Championship N.Y.O. | 2018ko uztailaren 23a | Geraint Thomas National Velodrome of Wales, Newport International Sports Village, Newport, Wales | |
Jack Brough Joshua Giddings |
HSBC UK 2019 National Youth and Junior Track Championship N.Y.O. | 2019ko abuztuaren 5a | Geraint Thomas National Velodrome of Wales, Newport International Sports Village, Newport, Wales | |||
Gazteria | 9 | Thomas Bostock William Draper |
British Txirrindularitza Juniorra & Youth A National Track Championship | 2016ko abuztuaren 1a | Derby Velodrome, Derby, England | |
Juniorra (30 km) | 56 | Ilia Schegolkov Vlas Shichkin |
UEC 2019ko Europako Bide Txapelketak (23 urtetik beheitikoak eta adingabeak) | 2019ko uztailaren 9tik 14ra | Vlaams Wielercentrum Eddy Merckx, Ghent, Belgium | [7] |
U23 (50 km) | 121 | Matthew Walls Ethan Hayter |
2018 UEC European Track Championship (under-23 & junior) | 2018ko abuztuaren 21etik 26ra | World Cycling Centre, Aigle, Switzerland | [8] |
50 km | 129 | Aaron Gate Campbell Stewart |
2019–20 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2019ko abenduaren 6tik 8ra | Avantidrome, Cambridge, New Zealand | |
50 km Olinpikoa | 43 | Lasse Norman Hansen Michael Mørkøv |
2020 Udako Joko Olinpikoak | 2021eko abuztuaren 7a | Izu Velodrome, Shizuoka Prefecture, Japan | [9] |
30 km | 76 | Campbell Stewart Aaron Gate |
2018-19 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2019ko urtarrilaren 18tik 20ra | Avantidrome, Cambridge, New Zealand | |
Munduko Kopa | 2000 | Lasse Norman Hansen Michael Mørkøv Casper von Folsach Julius Johansen |
2018-19 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2018ko azaroaren 19tik 2019ko urtarrilaren 27ra | Beste zenbait | |
Munduko Kopa (puntuazio zaharra) | 32 | Roger Kluge Robert Bartko Robert Bengsch Marcel Kalz Marcel Barth Erik Mohs |
2009–10 UCI Track Ciclismo World Cup Classics | 2009ko urriaren 30etik 2010eko urtarrilaren 24ra | Beste zenbait | [10] |
20 km | 11:00 | Ross Sander Geraint Thomas |
2005 – 06 UCI Track Ciclismo World Cup Classics | 2005eko abenduaren 11 | Manchester Velodrome, Manchester, England | [11] |
Mikhail Ignatiev Nikolay Trussov |
2006ko urtarrilaren 22a | VELO Sports Center, Los Angeles, United States | [12] | |||
40 km | 28 | Alexander Aeschbach Franco Marvulli |
2001 UCI Track Ciclismo World Cup Classics | 2001eko abuztuaren 26a | Velodrome Rakyat, Ipoh, Malaysia | [13][14] |
80 km | 45 | Bryan Steel Robert Hayles |
1994 British National Track Championship | 1994ko uztailaren 30a | Herne Hill Velodrome, London, England | [15] |
Formatua | Puntuak | Taldea | Ekitaldia | Data | Kokalekua | Erref.: |
---|---|---|---|---|---|---|
U16 | 30 | Emma Finucane Sophie Lewis |
HSBC UK National Youth and Junior Track Championship N.Y.O. | 2018ko uztailaren 23a | Geraint Thomas National Velodrome of Wales, Newport International Sports Village, Newport, Wales | [16] |
Zoe Backstedt Millie Couzens |
HSBC UK 2019 National Youth and Junior Track Championship N.Y.O. | 2019ko abuztuaren 5a | Geraint Thomas National Velodrome of Wales, Newport International Sports Village, Newport, Wales | [17] | ||
Gazteria | 9.- | Anna Docherty Pfeiffer Georgi |
British Txirrindularitza Juniorra & Youth A National Track Championship | 2016ko abuztuaren 1a | Derby Velodrome, Derby, England | [18] |
Juniorra (20 km) | 32 | 2017 UEC European Track Championship (under-23 & junior) | 0000ko uztailaren 19tik 23ra | Sangalhos Velodrome, Sangalhos, Portugal | [19] | |
U23 (50 km) | 85 | Maria Novolodskaya Diana Klimova |
2018 UEC European Track Championship (under-23 & junior) | 2018ko abuztuaren 21etik 26ra | World Cycling Centre, Aigle, Switzerland | [20] |
30 km | 56 | Georgia Baker Annette Edmondson |
2019–20 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2019ko abenduaren 13tik 15era | Anna Meares Velodrome, Brisbane, Australia | |
30 km Olinpikoa | 78 | Katie Archibald Laura Kenny |
2020 Udako Joko Olinpikoak | 2021eko abuztuaren 6a | Izu Velodrome, Shizuoka Prefecture, Japan | [21] |
20 km | 39 | Jolien D'Hoore Lotte Kopecky |
2018-19 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2019ko urtarrilaren 18tik 20ra | Avantidrome, Cambridge, New Zealand | |
Munduko Kopa | 1950 | Neah Evans Emily Kay Katie Archibald Elinor Barker Laura Kenny Emily Nelson |
2018-19 UCI Track Txirrindularitza Munduko Kopa | 2018ko azaroaren 19tik 2019ko urtarrilaren 27ra | Beste zenbait |
Formatua | Ordua | Taldea | Ekitaldia | Data | Kokalekua | Erref.: |
---|---|---|---|---|---|---|
1 km proba-denbora | 54,446 s | Rapha Condor-JLT Ed Cl1xOllie Wood | 2014ko iraultza | 2014ko otsailaren 1a | National Cycling Centre, Manchester, England | [22] |