Matilde Elena López

Matilde Elena López

Bizitza
JaiotzaSan Salvador, 1919ko otsailaren 20a
Herrialdea El Salvador
HeriotzaSan Salvador, 2010eko martxoaren 11 (91 urte)
Hezkuntza
HeziketaGuatemalako San Carlos Unibertsitatea
Central University of Ecuador (en) Itzuli
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakpoeta, saiakeragilea eta idazlea
Matilde Elena Lópezek Alberto Masferer-en pentsamenduak inspiratua. Salvadorreko Saiakeraren aitzindaria, XX. mendeko Erdialdeko Amerikako intelektualaren figuretako bat da, eta emakumearen eskubideen aldeko literatura-lan handia egin zuen.

Matilde Elena López (San Salvador, 1919ko otsailaren 20a –Ib., 2010eko martxoaren 11) salvadortar idazlea, poeta, saiokeragilea eta dramagilea izan zen.[1][2]

Ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere karrera eta bokazioa txikitatik hasi zen. Bertan, lehen prosa poetikoa argitaratu zuen Diario Nuevon (gero Tribuna Libre bihurtu zena), “Renunciación/ Uko egitea” izenburupean, gazte hil nahi duen nerabe-sentimendua da. Horren ondoren, egunkarietan ireki zitzaizkion aukerak.[3]

Lopez Diario Nuevoko erredakziora igo zen txikitatik. Horri esker, Napoleon Viera Altamirano jaunak, El Diario de Hoy saioko zuzendariak, bere orrietan argitaratzera gonbidatu zuen, eta hainbat gairi buruz idazten hasi zen: Algo sobre Fedor Dostoiewski, Máximo Gorki, El vagabundo del Volga, Gogol, Turguenev Averchenko.[4]

Gaztetan, Salvadorreko hainbat egunkari eta aldizkaritako literatura-laguntzaile aktiboa izan zen, hala nola El Diario nuevo, Revista salvadoreña, Cyconcertly, El Diario de Hoy eta Proa.

1940ko hamarkadan, ikasketekin jarraitu zuen bitartean, letrekin hasten ziren poeta gazteekin elkartzen zen. Poeta horiek elkartu egin ziren eta Idazle Antifaxisten Ligan parte hartu zuten, ezkerreko ideiak zituzten idazle gazteen taldean. 1944ko apirilean, Maximiliano Hernández Martínez diktadorearen gobernua askatzen saiatu zen herri-mugimenduan parte hartu zuen. Diktadura hori hamahiru urte lehenago Mendebaldeko 30.000 nekazariren odolaz zikindua, eta Guatemalan erbesteratu zen, 12 urtez herrialde horretan bizi izan zela.[4]

Goi-mailako ikasketak Guatemalako San Carlos Unibertsitatean egin zituen, eta kazetaritzan graduatu zen. 12 urtez egon zen Guatemalan, familiarekin, eta Jacobo Arbenzen, Juan José Arévaloren oinordekoaren, gobernua erori zenean, Quitorantz, Ekuadorrerantz, mobilizatu zen. Quitoko Unibertsitate Zentralean hasi zen, eta Guatemalako San Carlos Unibertsitatean hasitako ikasketak letra-merezimenduekin amaitu zituen. Urrezko dominarekin graduatu zen, eta Filosofia eta Letretako doktore-titulua lortu zuen 1956an. Hala, doktore-titulua lortu zuen Salvadorreko lehen emakumea bihurtu zen, arlo horretan doktoretza lortuta.[4]

Gero Panamara joan zen, eta han urtebete egin zuen. 1957an El Salvadorrera itzuli zen, El Salvadorreko Unibertsitatera hasi zen irakasle eta Letren Saileko zuzendari. 1967an Giza Zientzien Fakultateko dekanoordea izendatu zuten, gero dekanoa, eta beti unibertsitate-katedran. Gainera, Unibertsitateko Kultur Hedapenaren zuzendari ere izan zen.[5] "José Simeón Cañas" Erdialdeko Amerikako Unibertsitatean ere eman zituen eskolak.

Salvadorko saiogile onenetakotzat onartua, goi-mailako lehen emakume-saiogilea izateaz gain, kultura nazionalari, erregionalari eta latinoamerikarrari buruzko azterketa akademikoak egin zituen.[6] Greziera eta latinari buruzko ezagutzak zituen emakume humanistatzat ere hartzen da.[7]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Poeta, saiogile eta antzerkigile gisa ezaguna, Lopezek sari ugari irabazi zituen.

Horien artean Guatemalako literatur lehiaketak daude: Quetzaltenangoko Lore Jokoak eta beste batzuk. Paloma de Oro de la Paz delakoa ere irabazi zuen Guatemalan. Saiakera ere irabazi zuen Guatemalako Arte Ederren Lehiaketa Nazional Iraunkorrean, Argitalpen Zuzendaritzako Itsas Zaldiaren Bildumako Grozar Karten bidezko Errealismoari buruzko saiakerekin. Bilduma hori ipuin-multzoa da, besteak beste, Al negro le pagan por bailar antologia, Panaman girotua. Ipuin autobiografikoen bilduma: La niña del laberinto.[4]

1961ean lehen postua irabazi zuen San Migueleko Lore Jokoetan eta San Salvadorreko Lore Jokoetan. 1976an, Quezaltenangoko (Guatemala) lore-jokoetan bigarren postua lortu zuen. 1997az geroztik, Salvadoreña de la Lengua Akademiako kide osoa izan zen.

1976an bigarren postua lortu zuen Quetzaltenangoko Lehiaketan, La balada de Anastasio Aquino. Liburu horrek hiru edizio gutxienez ditu El Salvadorren, Guatemalako printzearen edizioan. Latinoamerikako antzerki-obretan dago, Kolonbian argitaratutako antologian.[4]

2003an "El Salvadorreko Alaba Meritua" ere jaso zuen; 2004an, “Hirugarren adineko ereduzko herritarra” saria jaso zuen, eta, 2005ean, Kulturako Sari Nazionala irabazi zuen, “Literatura nazionala” kategorian.[8]

2010ean Irakurketa Aste Nazionalean omenaldia egin zitzaion Matilde Elena Lópezi .

Argitaratutako lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hona hemen argitaratu dituen lanetako batzuk:

  • Masferrer, alto pensador de Centroamérica (ensayo, 1954),
  • Interpretación social del arte (ensayo, 1965),
  • Dante, poeta y ciudadano del futuro (ensayo, 1965)[9],
  • La búsqueda (poesía, 1969)[10],
  • El encuentro (poesía, 1969)[10],
  • Bajo un signo oscuro, triste…  (poesía, 1969)[10],
  • Estudio-prólogo a las Obras escogidas de Alberto Masferrer (1971),
  • Estudio-prólogo a las Obras escogidas de Claudia Lars (1973),
  • Estudios sobre poesía (ensayo, 1973),
  • El momento perdido (poesía, 196),
  • La balada de Anastasio Aquino (teatro, 1978),
  • Los sollozos oscuros (poesía, 1982),
  • El verbo amar (poesía, 1997) y
  • Ensayos literarios (recopilación, 1998),
  • La niña del laberinto (1999).

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Muere dramaturga Matilde Elena López
  2. ↑ Lara, A.. (2006). «"La ruptura viene en la poesia, especialmente a partir de 1956, y sobre todo con Roque Datton". Entrevista con la doctora Matilde Elena Lopez» CULTURA. Revista del Consejo Nacional para la Cultura y el Arte.[Betiko hautsitako esteka]
  3. ↑ Velásquez, A.. (2017). «Entrevista póstuma a Matilde Elena López (1919-2010)» Repertorio Americano, (25).
  4. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) Velásquez, Antonio. (2015). «Entrevista póstuma a Matilde Elena López (1919-2010), a cinco años de su muerte» Repertorio Americano (25): 255–265. ISSN 2215-6143. (Noiz kontsultatua: 2022-10-18).
  5. ↑ Ochoa Gómez, R.. (2013). «Matilde Elena López: Entre la Intelectualidad, la Política y la Academia.» Revista Humanidades.
  6. ↑ «La Doctora» elfaro.net.
  7. ↑ Juan Felipe Toruño. (1958-05-09). Desarrollo literario de El Salvador. (Noiz kontsultatua: 2022-10-18).
  8. ↑ «Decreto N° 38 de 2003 [Asamblea Legislativa.»] Diario Oficial de El Salvador 2003.
  9. ↑ López, M. E.. (1965). «En el VII Centenario. Dante, poeta y ciudadano del futuro» CULTURA. Revista del Ministerio de Educación: pp.43-86..[Betiko hautsitako esteka]
  10. ↑ a b c López, M. E.. (1969). «Poemas de Matilde Elena López» CULTURA. Revista del Ministerio de Educación: pp. 117-121..[Betiko hautsitako esteka]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]