Matilde Landeta

Matilde Landeta
Bizitza
Jaiotza	Mexiko Hiria, 1910eko irailaren 20a
Herrialdea	Mexiko
Lehen hizkuntza	Mexikoko gaztelania
Heriotza	Mexiko Hiria, 1999ko urtarrilaren 30a (88 urte)
Hobiratze lekua	Mausoleos del Ángel ^(en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Shock septikoa septizemia gastrointestinal perforation ^(en) coronaropathy ^(en) hipertentsioa
Hezkuntza
Hizkuntzak	Mexikoko gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	zinemagilea, gidoilaria eta film-zuzendaria

Matilde Soto Landeta (Mexiko Hiria, 1910eko irailaren 20a - Ibid., 1999ko urtarrilaren 26a) zinema zuzendari eta gidoilari mexikarra izan zen. Adela Siqueiros eta Mimi Derbarekin batera, Mexikon zinemagile gisa aritu zen lehen emakumeetako bat izan zen, eta Mexikoko zinemaren Urrezko Garaian hasi zuen bere ibilbidea.^[1] 1948an, zuzendu zuen bere lehen filma: Lola Casanova.^[2]

Biografia eta karrera

Matilde Soto Landeta 1910eko irailaren 20an jaio zen, Mexiko Hirian; Gregorio Soto eta Matilde Landeta ziren haren gurasoak. Ama hiru urte besterik ez zituela hil zitzaion, eta amaren aldeko amonak San Luis Potosin hazi zuen. 14 urte zituela, Estatu Batuetara egindako bidaia batean, zinema deskubritu zuen Old San Francisco izeneko pelikula bat ikustean.^[3] Aurrekoaren ondoren, 1932an, Eduardo Landeta anaiaren laguntzarekin, kontinuista karrera bat jarraitzea erabaki zuen.^[2]

1945ean, zuzendaritza laguntzaile gisa hasi zuen bere ibilbidea. Zinema eskolara joan ez zen arren, industria ezagutzera iritsi zen Emilio Fernandez, Julio Bracho eta Roberto Gavaldon, Agustin Delgado edo Fernando de Fuentes zuzendari mexikar ezagunekin egindako lanari esker.^[4][2] Gizonak nagusi ziren industria batean lan egiten zuenez, genero desberdinkeria nabaritu zuen, eta borrokatu egin behar izan zuen zinemarako zituen gaitasunak erakusteko. Filmetarako finantzaketarik lortu ezin izan zuenez, azkenean bere etxea bermepean jarri zuen bere konpainia ekoizle propioa ezarri ahal izateko, TACMA S.A. de C.V.^[5] Bere lehen bi film luzeak Francisco Rojas Gonzalezen Lola Casanova (1948) eleberrien moldaketak izan ziren; urtebete behar izan zuen estreinatzeko, eta banaketa eta zabalkunde txarra izan zuen. La negra Angustias (1949) bere bigarren filmak ere antzeko boikota jasan zuen, eta Trotacalles-ek (1951), bere hirugarren filmak, arazo sindikal ugari sortu zizkion, eta 40 urte geroago arte ezin izan zuen berriro filmatu.^[1][2]

Hala ere, Eduardo Garduaño Zinematografia Banku Nazionaleko kideak bere gidoia saltzeko konbentzitu zuen.^[4] Garduañok Alfonso Corona Blake zuzendariari saldu zion filma, eta hark izenburua aldatu zion, eta El camino de la vida ezarri. Bere izena kredituetatik kanpo uzten saiatu ziren, baina Landetak azkenean auzitara eraman zituen, eta gidoiaren errekonozimendua mantentzea lortu zuen. Hala ere, gertakari horren ondorioz, Mexikoko zinemaren industrian lan egitea galarazi zioten, eta, ondorioz, Ameriketako Estatu Batuetan lan egitea erabaki zuen.^[6] Hurrengo urteetan, AEBetako telebistarako ordu erdiko 100 film labur baino gehiagoren gidoia idatzi zuen. Lehen zinema eskolan ere eman zituen eskolak. Mexikoko Idazleen Elkarte Nagusiko Gidoien Bankuan gidoiak gainbegiratzeko arduraduna izan zen, eta idazten jarraitu zuen. 1957an, Ariel saria jaso zuen El camino de la vida lanagatik, argumentu onenaren kategorian.^[2]

1975ean, inflexio-puntu bat gertatu zen bere ibilbidearen aitorpenean, eta Emakumearen Nazioarteko Urtearen eta 1975eko Emakumeari buruzko Munduko Konferentziaren testuinguruan, Cineteca Nacional delakoak, "Mujeres cineastas" zikloan, bere lana nabarmendu zuen. Nazioarteko hainbat zinema jaialditan ere aitortza jaso zuen. 1988an, Filmoteka Domina jaso zuen, eta, 1992an, Mexikoko Zinematografia Institutuak bere ibilbidea aitortu zuen.

Bi aldiz izan zen Arte eta Zientzia Zinematografikoen Mexikoko Akademiako presidente, 1983-1994 eta 1985-1986 artean. 1991n, 78 urte zituela, bere azken film luzea zuzendu zuen: Noctura a Rosario. Bere aurreko hiru filmak Espainian saltzera behartua izan zen, Imcinerekin, haren ekoizpena ordaintzeko. 1992an, Patricia Martínez de Velasco zinema-ekoizleak dokumental bat egin zion, bere bizitzan, karreran eta zuzendutako azken filmean, Nocturna a Rosario, oinarrituta; ekoizpen horrek Matilde Landeta du izena.^[7]

Bizitza pertsonala eta heriotza

Landeta Martin Toscanorekin ezkondu zen, eta harekin egon zen hura hil zen arte. Ezkontzaren data, hala nola Toscanoren heriotzarena, ezezagunak dira.

1999ko urtarrilaren 26an, Landeta 88 urte zituela hil zen, Mexiko Hirian, talka septiko baten, sepsi abdominal baten, zulaketa koloniko baten, kardiopatia iskemiko baten eta hipertentsio arterialaren eraginez. Gorpua Aingeruaren Mausoleoak panteoiko kripta batean lurperatu zuten, hiri berean.

Legatua

2005etik aurrera, Matilde Landeta Kultur Elkarteak «emakumeek idatzitako gidoi onenaren Matilde Landeta saria» ematen du urtero, emakume gidoilari onenentzako saria.^[8]Hala ere, 2020tik, sari eta beka hori ez da gehiago ematen.^[9]

2023ko martxoaren 30ean, Churubusco estudioek 8 plaka egin zituzten Mexikoko zinemaren industriako aitzindarien izenekin, eta grabazio foroen sarreran daude.^[10] Landetaz gain, Mimi Derba, Candida Beltran, Gloria Schoemann, Elena Sanchez, Carmen Toscano, Adela Sequeyro, Adriana eta Dolores Ehlers omendu zituzten.^[11]

2023ko irailaren 20an, Googlek omendu zuen, Doodle bat eskainiz.^[12]

Filmografia

	Izenburua	Oharrak
1991	Nocturno a Rosario	zuzendaritza, ekoizpena, gidoia
1985	El rescate de las islas Revillagigedo	film labur dokumentala; edizioa, Luis Spotak 1957an filmatutako materialean oinarritutako gidoia
1976	Ronda revolucionaria	Dokumentala; gidoia
1958	Siempre estaré contigo	gidoia
1956	El camino de la vida	gidoia
1953	La hora de Jaudi Dudi	telesaila; zuzendaritza
1951	Trotacalles	zuzendaritza, ekoizpena, gidoia
1949	La negra Angustias	zuzendaritza, ekoizpena, gidoia
	Lola Casanova	;zuzendaritza eta gidoia; opera prima
1948	Ahí vienen los Mendoza	zuzendari laguntzailea
1947	El precio de la gloria
	Pecadora
	La malagueña
1946	Carita de cielo
	Don Simón de Lira
	Extraña Obsesión
	El cocinero de mi mujer
	Se acabaron las mujeres
	La herencia de la Llorona
	La fuerza de la sangre
	Rocambole
1945	Espinas de una flor
	Flor de un día	zuzendari laguntzailea (krediturik gabe)
	Cantaclaro	ohar-hartzailea
	Sinfonía de una vida
	Soltera y con gemelos
1944	Adán, Eva y el diálogo	zuzendari laguntzailea
1943	La corte del faraón	ohar-hartzailea
	La guerra de los pasteles
	María Candelaria
	Distinto amanecer
	La mujer sin cabeza	ohar-hartzailea eta zuzendari laguntzailea (krediturik gabe)
	El as negro
	El espectro de la novia	ohar-hartzailea eta zuzendari laguntzailea
	Flor silvestre	ohar-hartzailea
	María Eugenia
1942	Jesusita en Chihuahua
1940	Amor de los amores
1939	Con los Dorados de Villa
1938	El cobarde
1937	<i id="mwAS0">Águila o sol</i>
1935	Vámonos con Pancho Villa
	La familia Dressel
1933	El compadre Mendoza
	La Calandria
	Su última canción
	El prisionero trece

Sariak

1957an, Landetak Ariel Saria jaso zuen Jatorrizko Historia Onenagatik, Eduardo anaiarekin batera idatzi zuen El camino de la vida filmerako. 1957ko Urrezko Ariela, Interes Nazional Handiko Pelikulagatik zilarrezko Ariela eta Zuzendaritza Onenaren saria eta beste bi sari ere irabazi zituen filmak 1956ko Berlingo Nazioarteko Zinema Jaialdian, Alfonso Corona Blake izenpean.^[13]

1975ean, Landeta La negra Angustias filmagatik saritu zuten Emakume Zuzendarien kategorian, Emakumearen Nazioarteko Urtearen testuinguruan.^[14]

1992an, Ariel sarien batzorde antolatzaileak sari berezi bat eman zion bere ibilbidea aitortzeko.^[15]

Erreferentziak

1. ↑ Aviña, Rafael. (21 de marzo de 2023). «TROTACALLES y el caso de una cineasta pionera: Matilde Landeta» moreliafilmfest.
2. ↑ Diana Elisa González Calderón. El campo ausente de la representación de las mujeres en el cine mexicano. Presencias en la vida y obra de Matilde Landeta. . Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
3. «Matilde Landeta. Mujer fuerte del cine» educomunicacion.es.
4. ↑ De Paoli, María-Teresa y Pruneda Sentíes, Felipe. «Mexico» en Nelmes, Jill y Selbo, Selbo (2015) Women Screenwriters an International Guide. Springer. ISBN 9781137312372
5. González Calderón, Diana Elisa. (5 de octubre de 2015). «El campo ausente de la representación de las mujeres en el cine mexicano presencias en la vida y obra de Matilde Landeta» Departament de Comunicació Audiovisual I Publicitat.
6. Huaco-Nuzum, Carmen. (21 de septiembre de 1987). «Matilde Landeta» Screen 28 (4): 96–106.  doi:10.1093/screen/28.4.96. ISSN 0036-9543..
7. Administrator. «Matilde Landeta» El CCC » Centro de Capacitación Cinematográfica.
8. Por décimo año consecutivo entregan el premio Matilde Landeta al Mejor Guion escrito por mujeres. Secretaría de Cultura 24 de septiembre de 2015.
9. «Las becas Matilde Landeta para mujeres cineastas, en peligro» www.proceso.com.mx.
10. México, Froylan Escobar Lara | El Sol de. «Develan placas en honor a pioneras del cine mexicano en los Estudio Churubusco» El Sol de México | Noticias, Deportes, Gossip, Columnas.
11. IMCINE. «'De la sombra a los reflectores: Pioneras del Cine en México', en Estudios Churubusco» www.imcine.gob.mx.
12. «Celebrating Matilde Landeta» Google 20 de septiembre de 2023.
13. Blake, Alfonso Corona. (1 de enero de 2000). The Road of Life. .
14. «http://quidnoticias.com/?p=938» Quid 26 de abril de 2014.
15. «Matilde Landeta» Portal del cine y audiovisual latinoamericano y caribeño (Fundación del Nuevo Cine Latinoamericano).

Kanpo estekak