Palentziako Mendialdea

Palentziako Mendialdea
Espainia
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Gaztela eta Leon
Probintzia	Palentziako probintzia
Geografia
Koordenatuak	42°48′N 4°30′W / 42.8°N 4.5°W / 42.8; -4.5
Demografia

Palentina Mendialdea Palentziako probintziako eskualde bat da, Gaztela eta Leongo Erkidegoan, Espainian, 25.000 biztanle inguru dituena. Palentziako Foru Aldundiak bere argitalpenetan erabiltzen duen probintzia azpiko zatiketa da, nahiz eta eskualde naturalarekin bat ez datorren, ez baitu barne hartzen La Valdivia, ekialdean dagoena. Aguilar de Campoo herria da biztanle gehien dituen hiri-nukleoa (7.500 biztanle inguru).

Testuingurua

Eskualdea ikuspegi geografikotik bateratua dago bere izaera malkartsua dela eta, nahiz eta tradizioz sektore ezberdinen arteko komunikazioak errazak izan ez diren, arrazoi beragatik. Izenak adierazi bezala Palentziako probintziari dagokio; dena den, hiriburuarekiko distantzia handiak eta probintzia honetako gainontzeko eskualdeekiko desberdintasunak unitate berezia bihurtzen dute.

Espigüete, Palentziako mendialdeko gailurrik bereizgarrienetakoa. 2450 metroko altuera du .

Valdavia ibaia, eskualdea ureztatzen duten askotariko bat.

Palentziako Mendialdeak ingurumen- eta paisaia-kalitate handiko ingurune naturala du, azaleraren zati handi batean kontserbatzen dena, hiru babes-figuraren azpian: Palentziako Mendialdeko Parke Naturala, Covalaguako Natur Eremua eta Las Tuercesko Natur Eremua .

Paisaiak eta ezaugarri etnografikoek oso erakargarria egiten dute landa eremuko turismoaren adibide gisa. Azken urteotan, baliabide eta azpiegitura turistiko sendoez hornitu da eta turismoa lurralde hau biziberritzeko elementu estrategikoetako bat izatearen aldeko apustua egin da, eskualdeko gainerako jarduera ekonomikoetan integratzea ahaztu gabe.

Kokapena

Palentziaren iparraldean dago eskualdea (hiriburutik 100 km ingurura), Gaztelako iparraldeko eremuetako bat izanik.

Mendebaldean Leongo probintziarekin mugatzen du, iparraldean Kantabriarekin, eta bertatik Híjar mendilerroak, Albas mendilerroak eta Curavacas mendilerroek bereizten dute; ekialdean Burgosekin eta hegoaldean Saldaña-Los Valles eskualdearekin. Bertan, bi sektore bereiz daitezke, Alto Pisuerga eta Alto Carrión, nahiz eta Fuentes Carrionas, La Pernía, La Braña, Campoo eta Valdivia bezalako beste azpieskualde batzuk ere aipa daitezkeen.

Kantauri mendilerro osoko kotarik altuenak daude bertan ( Picos de Europa mendigunea izan ezik): Peña Prieta (2538 m.), Curavacas (2524 m.) eta Espigüete (2450 m.).

Mendi hauek biltzen duten urari esker bi ibai sortu ziren. Ibai hauen inguruko ibarrak paraleloan doaz probintziaren hegoalderantz. Ibaietako bat Pisuerga da, ekialdean, eta bestea Carrión, mendebalderago. Lehenbizikoaren urak Requejada, Aguilar eta Ruesgakoa urtegietan harten du atseden. Bigarrenarenak, aldiz, Camporredondo eta Compuerto izenekoetan, haien artean Ruta de los Pantanos izena duen ibilbide turistikoa osatuz.

Eskualde hau Kantauri mendilerroaren parte da, eta horren hegoaldeko ertzean dago. Hori dela eta bi unitate geomorfologikoren arteko trantsizio-espazioa da: Atlantikoko mendilerroaren eta Dueroko arro sedimentarioko lautadaren artekoa, hain zuzen.

Udalerriak

San Migel Kolegiata, Aguilar de Campoo, XIV. mendeko tenplu gotikoa.

Eskualdea 158 biztanle-gune biltzen dituzten 18 udalerrik osatzen dute.

Udalerriak honako hauek dira:

• Aguilar de Campoo
• Barruelo de Santullán
• Berzosilla
• Brañosera
• Castrejón de la Peña
• Cervera de Pisuerga
• Dehesa de Montejo
• Guardo
• La Pernía
• Mudá
• Polentinos
• Pomar de Valdivia
• Respenda de la Peña
• Salinas de Pisuerga
• San Cebrián de Mudá
• Santibáñez de la Peña
• Triollo
• Velilla del Río Carrión

Landaredia eta Fauna

Europako Bisontearen Erreserbaren zati bat, Palentziako San Cebrián de Mudá herrian .

Basoetan espezie aberastasun handia dago: hariztiak, pagoak, pinu sesilak, gorostiak, haginak... belar, liken eta goroldio eremu bikainak dira, ehiza ugari eta aberatsa bermatzen dutenak; eta ibai garbiak, inguru hauetako arrantzaleen gozamenerako, amuarrain ale bikainekin.

Inguruko ugaztun handiak oreinak, orkatzak, basurdeak, otsoak eta hartz arreak dira. Gainera, 2010eko ekainean, Poloniako zazpi bisonte europar (bost eme eta bi ar) sartu zituzten San Cebrián de Mudá udalerrian.

Mendi-paisaia hauekin batera, beste haran hostotsu batzuk nahasten dira, hala nola Castillería, San Quirce, Redondos, Santullán eta Covalagua. Paisaia hau ez bezalakoa da Las Tuercesen eta Cañón de la Horadadan aurkitu daitekeen forma harrigarriko erliebea.

Demografia

Eskualdeak 16 biztanle ditu km-ko; despopulazio-atalasetik oso hurbil dagoen zifra da. Gainbeherarako joera du oreka begetatiboak, eta horretaz gain kezkatzekoak dira zahartze eta atonia sintomak.

Bisitatzeko

Fromistako San Martin eliza, Palentziako eta Gaztela-Leongo arte erromanikoaren erakusgarri.

• Eraikin erromanikoen kontzentrazio handia dago. Ipar Palentziako erromanikoaren hautagaitza aurkeztu daGizateriaren Ondare izateko, baina ez du arrakastarik izan, eta horregatik dago UNESCOren Saiakera Zerrendan.
• Meatze-jardueraren ondoriozko aztarnetan ageri den paisaia industrial interesgarria ere badago, eta horien artean nabarmentzekoa da jarduera honen distira garaian eraiki zen trenbidea.
• Eraikin tradizionalak eta herri-arkitektura aipagarriak dira.
• Paisaia aberastasunaz gozatu daiteke, hainbat ibilbidetan eta hainbat begiratokitatik.
• Aisialdiaren eta paisaiaren ikuspuntutik erabiltzen diren urtegiak ikustea merezi du.
• Ur-kirolak, mendi-ibilbideak, zaldi- edo bizikleta-ibilaldiak egitea badago.
• Mudá hirigunea ere aipatzekoa da; guztiz obalatua duen haitza du ezaugarri. ^[1]

Ekonomia

Velillako zentral termikoa, eskualdeko industria handi bakanetako bat.

Abeltzaintza eta nekazaritza (neurri txikiagoan) izan dira jarduera tradizional nagusiak. XIX. mendearen amaieran , zenbait tokitan bat-bateko oparotasuna izan zen ikatz- meatzaritza agertu zelako (Palentziako meatzaritza-arroa eskualdearen barnean dago oso-osorik), nahiz eta jarduera hori azken urteotan ia desagertu den. Industria kimikoak eta nekazaritzako elikagaiak ere nabarmendu behar dira; Horren barruan, Aguilar de Campooko gaileta fabrikak (Galletas Gullón eta Grupo Siro) dira inguruko industriarik garrantzitsuena.

Aipatutako jarduerak, nekazaritza-elikagaien industria izan ezik, indarra galtduz joan dira landa-exodoaren eta oinarrizko jardueretan krisiak eragin dituen ekonomia antolamendu-modu berrien garapenaren ostean.

90eko hamarkadan, Palentziako Mendialdea Landa Turismoari zegokionez azaleratzen ari zen espazio bat bihurtu zen, bere ingurune fisikoak bultzatuta, helburu horietarako baliabide ekonomiko bihurtuta, ondare historiko-artistikoarekin batera. Europar Batasuneko landa-garapeneko programen esparruan aurreikusitako komunitate-ekimenetan parte hartu du, eskualde honetako turismoa bultzatuz.

turismoa

Castro de la Lomaren aztarnak, Santibáñez de la Peñan; Burdin Aroan kantabriarrek izandako presentziaren aztarna da.

Tamaricar iturriak, Velilla del Río Carrionen; Plinio Zaharrak bere Naturalis Historiae-n aipatu zituen orakuluetako bat dira.

San Salvador Kolegiataren gaueko irudia, San Salvador de Cantamuda herrian .

Alba de los Cardaños , Ruta de los Pantanos ibilbidean dagoen mendiko herri txikia .

Jarduera turistikoaren motibazioa:

• Fuentes Carrionas Ehiza Erreserba Nazionalaren sorrera, 1966an .
• Fuentes Carrionas direlakoen I. Astea, Coto proiektuaren hainbat alderdi aztertu eta bertako baliabide naturalak zabaltzen laguntzeaz gain, ehizarako erregulazio egokia sustatu, ehiza handiaren espezieak kontrolatu eta aldi berean arrantza eta garraio eta komunikazio azpiegiturak hobetzea zuena helburu, ostatu sareaz hausnartzearekin batera.
• Fuentes Carrionas direlakoen II. Astea, zeinean proposamen berdinak nabarmentzen jarraitu zuten.
• III Garapen Planaren baitan, 1971n izandako Kontseilu Ekonomiko eta Sindikal Nazionalak aurreko urteetako turismoari buruzko proposamenak bildu eta zabaldu zituen.
• Palentziako Ekonomia eta Gizarte Batasuneko IV. Kontseiluak, 1972an, gai honetako ekintzak eskualdeko ekialdeko sektorera hedatu zituen, bereziki Santullán haranera. Haran hau, garai batean meatzaritzari esker dinamikoa izan zena, hirurogeiko hamarkadaren amaieran ikatz meategien itxieraren eraginpean egon zen, eta horren aurretik eragile publikoek udalerri horien birmoldaketa sozioekonomikoa proposatu zuten meatzaritzaren ordezko jarduerak sustatuz; horietako bat turismoa zen, "aberastasunaren katalizatzaile jarduera" gisa ikusten zena.
• Palentziako Turismoko III. Batzarra, 1974an. Turismoan jarduteko proposamen berriak aurkeztu ziren: Las Tuerces eta Cueva de los Franceses naturguneen potentzial turistikoa nabarmendu zen, bai eta ondare historiko-artistikoa ere, zeina bigarren mailan geratu den eskualdeko baliabide naturalen erabileraren aldean.
• Cervera de Pisuergako Turismo Paradore Nazionalaren inaugurazioa, 1975ean. Palentziako mendialdearen panorama turistikoan mugarria izan zen; paradorearen bidez turismo hautatuago eta kualifikatuagoa erakartzeko asmoa zegoen. Horrela, eskualde hau paradore turistikoen estatuko sarearen parte bihurtu zen eta, ondorioz, erreferente bihurtu zen Espainiako turismo-ikuspegian.
• 1980ko Turismo Baliabideen Erabilerarako Planak etapa honetan zehar proposatutako kirol eta turismo jarduera berberen oihartzuna jaso zuen.
• Landa garapeneko Europar Batasunaren politikek izan dute isla Palentziako Mendialdean. LEADER komunitate-ekimenaren bidez aplikatu dira, zeinaren bi programak, LEADER I (1991-1994) eta LEADER II (1995-1999) eskualde honetan kudeatu eta aplikatu baitira. FEDERACIÓN ADEMPA tokiko ekintza-taldea izan da aplikatu dituena, eskualdeko garapen ekonomikoa sustatzeko estrategiaren arabera, turismoa garatuz, eta tokiko eragile publiko zein pribatuekin lankidetzan. Horrela, LEADER programen aurrekontuaren zati handi bat turismoaren sustapenera, Landa Turismoa garatzera eta jarduera osagarriak sustatzera bideratu da.

Ikus, gainera: «Gastronomía de la provincia de Palencia»

• • Lehenengo platera: lekaleak salda lodiarekin, baratxuri zopak.
  • Bigarren platera: Haragia (Carne de Cervera eta Palentziako Mendialdea) gisatua, errea... eta udaberrian amuarrain gozoa.
  • Inguru honetako jaki gozoak: perretxikoak eta barraskiloak, bertakoek oso gustuko dituztenak.

Erreferentziak

1. "El pan de azúcar de Mudá"^{[Betiko hautsitako esteka]}, El Norte de Castilla, 16-7-2009

Kanpo estekak