San Carlo alle Quattro Fontane eliza (Erroma)

San Carlo alle Quattro Fontane eliza (Erroma)
Kanpoaldea   Barnealdea  Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Italia
Eskualdea	Lazio
Italiako hiri metropolitarra	Erromako hiri metropolitarra
Muga-hiri	Erroma
Koordenatuak	41°54′07″N 12°29′27″E / 41.90181°N 12.49074°E / 41.90181; 12.49074
Historia eta erabilera
Irekiera	1638ko uztaila
Izenaren jatorria	Karlos Borromeo
Erlijioa	katolizismoa
Elizbarrutia	Erromako elizbarrutia
Izena	Karlos Borromeo
Arkitektura
Arkitektoa	Francesco Borromini
Estiloa	arkitektura barrokoa Barrokoa
Ondarea
Kontaktua
Helbidea	via del Quirinale, 23 - Roma
Webgune ofiziala

San Carlo alle Quattro Fontane (euskaraz Lau Iturrien San Karlos; San Carlino ere esaten zaio, neurri txikikoa delako), 1638 eta 1641 artean eraikitako eliza da, Erroman dagoena. Francesco Borrominik (1599-1667) diseinatua, arkitektura barrokoaren pieza nagusietako bat da.

Kirinal muinoko eraikin monastikoen multzo baten parte da. Trinitario ordenaren enkargua izan zen, eta esklabo kristauen askatzeari eskainia dago. Karlos Borromeori kontsakratua dago eta Francesco Barberini kardinalaren patronatupean enkargatu zuten.^[1]

Historia

Eliza, klaustroa eta monasterioa 1634 eta 1644 bitartean eraiki zituen Francesco Borrominik, Carlo Madernoren ilobak.^[2] Arkitekto suitzar hau 1620 inguruan iritsi zen Erromara Ticinotik, eta aurretik San Petriren Baldakinoan eta Barberini Jauregian lagundu zuen. Trinitarioek komentu eta eliza berri bat agindu zioten, kapera txiki bat zuena. Klaustroa, multzoan diseinatutako lehen zatia, Borrominik proiektatu zuen 1635ean, baina 1644an amaitu zen; urte berean, Institutuaren fatxada amaitu zen, gaur egungo Quirinale Bidearen gainean (orduan Strada Pia deitzen zena); orduan amaitu ziren baita ere eliza (1638an hasi zena) eta alboko kanpandorrea, oinplano karratukoa.

Elizaren fatxada askoz geroago diseinatu eta eraiki zen, 1664tik aurrera. Arkitektoa 1667an hil ondoren, Bernardo Borromini ilobak jarraitu zuen lanean 1670etik 1680ra, maisuaren marrazkietatik abiatuta. Kanpandorrea eraitsi egin zuten elizaren gorputz ganbila Quattro Fontaneren izkinarantz luzatzeko, eta beste bat eraiki zuten 1670ean. Fatxadaren dekorazioa hamarkada batez luzatu zen, 1680an San Karlosen estatua nitxo nagusian jarri arte.

Gaur egun, elizaren plano alternatibo asko ditugu, Borrominik pentsatuak bi behar garrantzitsuri egokituko zitzaien irtenbide bat aurkitzeko: ahalik eta kosturik txikiena, ordenako anaiek ez baitzuten diru askorik, eta espazio erabilgarria modu eraginkorrean erabiltzea. Ezaugarri horiek emaitza dotore eta berritzaile batean konbinatzen jakin zuen arkitektoaren jenioari esker, esan daiteke eliza eta multzo guztia arkitektura barrokoaren adierazgarririk handienak direla. Eliza eta komentu-multzoaren ezaugarri berezienak dira tamaina txiki harrigarria eta materialen sinpletasuna, Trinitarioen Ordenaren erregela eta espiritualtasunarekin bat datozenak. Borrominik nahiago zituen material apalagoak, adibidez igeltsua edo iztukua, gero hauek teknikaren bidez hobetzeko.^[2][3]

Arkitektura

San Carlino eliza Barrokoko maisulantzat hartzen da. Eliza hau monjeen bizilekua izan behar zen eta logelak, biblioteka eta jantokia eduki behar zituen. Monasterioa, klaustroa eta eliza espazio irregular txiki batean kokatu ziren. Izkinetako bat alakatua zegoen, iturri bat zegoelako. Irtenbide burutsuekin kode klasikoa desegiten hasi zen Borromini, eta konplexutasun espazialeko multzo bat sortu zuen, koherentzia eta funtzionaltasun arkitektoniko handikoa.

Borrominik bi solairutan banatu zuen fatxada, eta, multzoari izaera bateratua emateko, bi solairuetan neurri normaleko eta ordena erraldoiko zutabeak konbinatu zituen. Fatxada osatzen zuten gainerako elementuek batasun hori hautsi nahi dutela dirudi, erritmo uhinduak eta goranzkoak sustatuz, eta horrek dinamismo ezohikoa ematen dio multzoari.

Fatxadak bi gorputz eta hiru kaletako portada ondulatua du, alboetan ahurrak eta erdian ganbila. Goiko solairuan berriz ere ahurra da, leihate batek irekitako edikulu ganbilari eusten baitio. Honen gainean bi aingeruk medailoi handi bat eusten dute.

Kapitelak estilo konposatuan oinarritzen dira, baina bolutak kanporantz okertzen dira barrurantz jo beharrean.

Multzo hau Borromini hil ondoren amaitu zen, eta, horren ondorioz, fatxada ez zetorren bat autorearen nahiekin, ez garaierari dagokionez, ez kupularen erlazioari dagokionez.

Elizaren barrualdeak ez du garai hartan ohikoa zen adinako apaindura-aberastasunik.

Argazki galeria

• 
  Fatxada albotik ikusita
• 
  Klaustroa
• 
  Elizaren barrualdea
• 
  Kupula

Erreferentziak

1. Blunt, Anthony. Borromini, 1979, Belknap Harvard, p. 53
2. ↑ Marina Bonavia, Borromini ritrovato: retrospettiva storiografica nel cantiere di restauro, con l’Indice delle fonti documentarie, en "La "Fabrica" di San Carlino alle Quattro Fontane: gli anni del restauro" in "Bollettino d'arte", 2007. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "bonavia" defined multiple times with different content
3. Giulio Carlo Argan, Borromini, ed. Sansoni, 1996

Bibliografia

• ALONSO GARCÍA, Eusebio: San Carlino: La máquina geometrica de Borromini. Valladolid, Valladolideko Unibertsitatea, 2003. ISBN ά8448-243-7.
• ARMELLINI: Le chiese di Roma dal secolo IV al XIX. Erroma, 1891, 187. or.
• BIANCONI, Piero: Francesco Borromini. Vita, opere, fortuna (Italiera), Bellinzona 1967.
• BLUNT, Anthony (1979). Borromini Cambridge, Harvard University Press. ISBN 0-674-07926-4.
• PORTOGHESI, Paolo (2001). Storia Di San Carlino Alle Quattro Fontane (Italiera). Erroma: Newton & Compton. ISBN ά88-8289-485-6.
• STEINBERG, Leo: Borromini's San Carlo alle Quattro Fontane: a study in multiple form and architectural symbolism (ingelesez). New York, Garland Publishing, 1977. ISBN 0-8240-2008-1.

Kanpo estekak

• Erromako turismo orrialdea