Sasihistoria

Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu.

Sasihistoria kontakizun historikoa zalantzan jartzen saiatzen den diskurtso mota bat da, historiografiaren prozedurak eta teknikak errespetatzen ez dituen ikerketa metodologiko bat erabiliz. Sasihistoria ikerketa alboratzearekin ezaugarritzen da; hau da, soilik aurretiko postulatuekin bat datozen gertaerak aztertu eta hipotesiak egokitu egiten dira teoriara moldatu daitezen. Aldi berean, datazio-teknikak, dokumentuak kontrastatzeko teknikak nahiz testuak aztertzeko teknikak alde batera uzten dira, baita aldez aurreko lanak nahita baztertzen ere. Beste ikerlariekin hitz egiteari uko egin ohi zaio eta gertaerak, nahiz zenbaitetan prozesu historikoak ere, jada gainditutako ikerketa-moduak erabiliz aztertzen dira.

Gainera, hausturagile, antiakademiko, sentsazionalista eta ustezko konspirazioen aurkitzaile gisa agertu ohi da. Oro har, alde batera uzten dira frogapenak, intsinuazio eta susmoen mesederako.

Kasu batzuetan, kriptohistoria terminoa erabiltzen da, 'kriptozoologiarekin' analogiaz, okultismoarekin zerikusia duen testu historikoa adierazteko.

Sasihistoria, sasizientzia kontzeptutik eratorria da eta sasiarkeologiarekin erlazionatzen da askotan. Kontzeptu hauen erabilera maiz gainjarri egin daiteke.

Definizioa eta etimologia

Sasihistoria terminoa XIX. mendearen hasieran sortu zen, eta beraz, sasiezagutza eta sasizientzia terminoak baino zaharragoa da hitza. 1815eko adierazpen batean, Homero eta Hesiodoren Lehiaketa izendatzeko erabiltzen da, Homero eta Hesiodo poeta grekoen arteko fikziozko lehia deskribatzen duen ustezko narrazio historiko bat dena. Terminoaren zentzu gutxiesgarria, historiografiaren lana faltsu edo alferrikako gisa izendatzen duena, 1815eko beste ziurtagiri batean aurkitzen da. Sasihistoria sasizientziaren antzekoa da; izan ere, bi faltsifikazio-motak ikerketa intelektualaren eremurako ezarritako ikerketa-estandarrak bete nahian lortzen dira, baina ez bata ta ez besteak ez dituzte betetzen. Gainera, sasizientziak honen parte izan nahi du, bere onargarritasunerako laguntza-ebidentzia gutxi eskaintzen dituen arren.

Michael Shermer eta Alex Grobman idazleek sasihistoria honela definitzen dute: "iraganaren berridazketa, egungo helburu pertsonal edo politikoetarako". Beste idazle batzuek definizio zabalagoa hartzen dute; Douglas Allchin-ek, zientziaren historialari batek dio, aurkikuntza zientifikoaren historia modu sinplifikatuan aurkezten denean, drama gehiegizkoarekin eta zientzialari idealizatuekin, horrek okerreko estereotipoak sortzen dituela zientziaren funtzionamenduari buruz, eta, izatez, sasihistoria bat dela, errealitateetan oinarrituta egon arren.

Ezaugarriak

Robert Todd Carroll-ek obra sasihistorikoak identifikatzeko irizpideen zerrenda bat garatu du. Honela dio: "Sasihistoria, historia da zera kontutan hartuta:

• Mitoak, elezaharrak, sagak eta antzeko literatura aztertzen ditu, hitzez hitz.
• Ez da kritikoa ez eszeptikoa historialari zaharren irakurketetan, hauen baieztapenak bere balio izendatuan barneratuz eta antzinakoen baieztapenen kontrako ebidentzia enpiriko edo logikoak alde batera utziz.
• Misio batean dago, ez bilaketa batean, agenda politiko edo erlijioso garaikideren bat babestu nahian, iraganari buruzko egia aurkitu beharrean.
• Askotan ukatu egiten du egia historikoa bezalako zerbait egotea, eta muturreko nozio eszeptiko bat egiten du bere: soilik guztiz benetakoa denari dei dakioke "egia", eta ezer ez da guztiz benetakoa, beraz, ezer ez da egia.
• Askotan esaten du historia mitoen multzoa baino ez dela, eta historia desberdinak ezin direla konparatu estandar akademiko tradizionaletan, hala nola zehaztasunean, probabilitate enpirikoan, sendotasun logikoan, garrantzian, integritatean, inpartzialtasunean, zintzotasunean eta abarretan, baizik eta arrazoi moral edo politikoetan.
• Hautakorra da dokumentu zaharrak erabiltzeko momentuan, bere agendara moldatzen diren dokumentuen aldeko iritzia emanez eta agendara egokitzen ez diren dokumentuak alde batera utzita edo interpretatuta.
• Bere ustez, zerbait benetakoa izateko aukera nahikoa da zerbait hori egia dela sinesteko, betiere norberaren agendara egokitzen bada.
• Askotan esaten du konspirazio bat dagoela bere erreklamazioak erreprimitzeko, arrazismoagatik, ateismoagatik edo etnozentrismoagatik, edo bere agenda politiko edo erlijiosoaren aurka egoteagatik.

Nicholas Goodrick-Clarke-k nahiago du "kriptohistoria" hitza. Beharrezko bi elementu identifikatzen ditu, hala nola "Lehen mailako iturrien ezjakintasun osoa" eta "zehaztugabetasun eta baieztapen zoroak" errepikatzea.

Hauek dira sasihistoriaren beste ezaugarri komun batzuk:

• Gertaera desberdinen arteko lotura arbitrarioa, teorikoaren iritziaren arabera, eredu bat osatzeko. Hori, eskuarki, gero konspirazio-teoria batean garatu ohi da, eredua sortu eta mantentzeaz arduratzen den agente ezkutu bat postulatuz. Adibidez, El enigma sagrado sasihistorikoak Zaldun Tenplarioak, Grial-ari buruzko Erdi Aroko erromantzeak, Merovingia franko dinastia eta Nicolás Poussin artista batzen ditu, Jesusen zuzeneko ondorengoak identifikatzeko asmoz
• “Gerta zitezkeen” gertaera probaezinen ondorioak hipotetizatzea, hala izan zela pentsatuz, besterik gabe.
• Sentsazionalismoa edo eragin-balioa.

Sasihistoria adibideak

Sakontzeko, irakurri: «Errebisionismo historikoa», «Negazionismo historiko» eta «sasiarkeologia»

Hauek dira teoria sasihistorikoaren kategoria komun batzuk, adibideekin. Kontuan izan kategoria bateko teoria guztiak ez direla nahitaez sasihistorikoak; sasihistoriatzaileak erakartzen dituzten kategoriak dira.

Antzinako estralurtarrak, teknologia zaharrak eta lur galduak

Immanuel Velikovskiren Worlds in Collision (1950), Ages in Chaos (1952) eta Earth in Upheavalen (1955) liburuek, "bat-bateko best-seller" bihurtu zirenek, frogatu zuten mitologia zaharrean oinarritutako sasihistoriak finantza-arrakasta ikaragarrirako potentziala zuela, eta etorkizuneko lanen arrakasta-eredu bihurtu zen.

1968an, Erich von Däniken-ek Chariots of the Gods? argitaratu zuen, eta bertan, kanpoko espazioko antzinako bisitariek piramideak eta beste monumentu batzuk eraiki zituztela dio. Harrezkero, antzeko baieztapenak egiten dituzten beste liburu batzuk argitaratu ditu. Baieztapen horiek guztiak sasihistoria gisa sailkatu dira. Era berean, Zechariah Sitchinek liburu ugari argitaratu ditu. Liburu horien arabera, Nibiru planetako izaki estralurtar batek, Anuncinaki izenaz ezagutzen dena, Lurra bisitatu zuen antzina, urrea eta genetikoki eraldatutako gizakiak bilatzeko, esklabo gisa zerbitzatzeko. Hark dio gertaera horien oroitzapenak sumertar mitologian eta mundu osoko beste mitologia batzuetan erregistratzen direla. Espekulazio horiek ere sasihistoria gisa sailkatu dira.

Astronauta zaharren hipotesia are gehiago zabaldu zen Estatu Batuetan Ancient Aliens telesailaren bidez. Ronald H. Fritze historia-irakasleak ikusi zuen von Däniken-ek eta Ancient Aliens programak sustatutako baieztapen sasihistorikoak ezagunak direla AEB-tan. "Oroimen eta jatortasun gutxiko pop-kultura batean, estralurtarrak eta piramideak eta galdutako zibilizazioak modak bezala birziklatzen dira "

Graham Hancock autoreak liburuen lau milioi kopia baino gehiago saldu ditu, tesi sasihistoriko hau sustatuz: antzinako munduko monumentu nagusi guztiak, Stonehenge, Egiptoko piramideak eta Pazko uharteko moaiak barne, antzinako superzibilizazio bakar batek eraiki zituela, Hancock-en arabera K.a. 15000tik 10000ra bitarte egin zutelarik aurrera, zibilizazio modernoarekin alderatuz, ezagutza teknologiko eta zientifiko berdin edo hobearekin. Lehenik, argumentu horren forma osoa 1995eko Huellas de los dioses salmenta-arrakastan argitaratu zen, herri-txalotzea irabazi zuena, baina erdeinu akademikoa ordea. Christopher Knightek, antzinako zibilizazioek gaur egungoek baino teknologia aurreratuagoak zituztela dioten baieztapen sasihistorikoak azaltzen dituzten hainbat liburu argitaratu ditu, Uriel's Machine (2000) barne.

Lemuria izenez ezagutzen den kontinente galdu bat Ozeano Barean inoiz existitu zela dioen baieztapena ere sasihistoria gisa sailkatu izan da.

Sasihistoria antisemita

Siongo jakintsuen protokoloak iruzurrezko lana da, eta juduen mundu-nagusitasunerako konspirazio historikoa erakutsi nahi du. Lana, behin betiko, 1921eko abuztuan frogatu zen faltsifikazio gisa, The Times-ek adierazi zuenean dokumentuaren zati handi batzuk zuzenean plagiatu zirela Maurice Joly-ren 1864ko El diálogo en el infierno entre Maquiavelo y Montesquieu elkarrizketa satirikotik., baita Biarritz-etik ere (1868), Hermann Goedsche-ren antisemita eleberritik.

Khazar-en teoria akademiko marjinalak dioenaren arabera, Europako judu gehienak Erdialdeko Asiatik datoz. Adostasun akademiko orokorra gorabehera, teoria hori berdin sustatu da antisemitek eta antisionistek bultzatuta, juduak Europan eta Palestinan elementu bitxia direla argudiatuz.

Holokaustoa ukatzea eta, oro har, genozidioa ukatzea sasihistoria gisa sailkatzen dira. Holokaustoa ukatzearen defendatzaile nagusiak David Irving eta beste hainbat dira, Holokaustoa, Holodomorra, Armeniako genozidioa eta beste genozidio batzuk gertatu ez zirela edo handizkaturik agertu zirela argudiatzen dutenak.

Kronologia alternatiboak

Kronologia alternatiboa ekitaldien sekuentzia berrikusia da, akademikoek onartutako mundu-historiaren denbora-lerro estandarretik desbideratzen dena. Kronologia alternatiboaren adibide bat Anatoly Fomenko-ren Kronologia Berria da. Kronologia horren arabera, erregistratutako historia k.o. 1.000. urtearen inguruan hasi zen, eta puntu horren aurretik ustez gertatu ziren gertaera guztiak ez ziren inoiz benetan gertatu, edo gertaeren kontaketa zehaztugabeak dira. Beste adibide bat, ez hain muturrekoa, David Rohl-en Kronologia Berria da, Egipto zaharraren eta Israelen historiarako onartutako denbora-lerroak oker daudela dioena.

Faltsifikazio historikoa

VIII. mendean, Konstantinoren Dohaintza izenaz ezagutzen den agiri faltsifikatu bat, ustez Erromaren gaineko autoritatea eta Erromatar Inperioaren zati mendebaldarra Aita Santuari transferitu ziona, zabalki hedatu zen. XII. mendean, Monmoutheko Geoffrey-k Historia Regum Britanniae lan sasihistorikoa argitaratu zuen, herri britainiarraren historia eta jatorria deskribatu nahi dituena. Aurreko zelten tradizio mitikoak laburbiltzen ditu liburuak, Arturo errege mitikoaren balentriak puzteko. Guillermo de Newburgh historialari garaikideak 1190. urte inguruan idatzi zuen: "nahiko argi dago gizon horrek Arturori eta haren ondorengoei buruz idatzi zuen guztia, edo baita Vortigernen aurrekoei buruz ere, batetik berak eta bestetik beste batzuek asmatu zutela ".

Berrikuspen historikoa

Shakespeare-en autoretzaren auzia teoria marjinala da, eta esaten du William Shakespeare-ri esleitutako lanak Stratford-upon-Avon herriko William Shakespeare huraz gain, norbait gehiagok idatziak direla. Antzeko teoria marjinal errebisionista bat Jesusen mitoaren teoria da, Nazareteko Jesusen figura historikoa inoiz existitu ez zela eta honen existentzia lehen kristauek asmatu zutela dioena. Gaur egun, argudio horrek oso babes gutxi du erlijio guztietako jakintsuen eta historialarien artean, eta sasihistorikotzat deskribatu izan da. Errebisionista konfederatuek ("Gerra Zibileko errebisionista" ere esaten zaie), Konfederazioaren Kausa Galduak eta neo-konfederatuek argudiatzen dute estatu konfederatuen motibazio nagusia estatuen eskubideak eta gobernu mugatua mantentzea zela, esklabotasuna gorde eta zabaldu beharrean.

Berrikuspen etnozentrikoa

Ideia afrozentrikoenak (hau da, Afrika eta kolonaurreko Ameriken arteko harreman-teoriak, ikus Antzinako Egiptoko arrazari buruzko eztabaida) sasihistoriko gisa identifikatu dira, 1990eko eta 2000ko nazionalista hinduek argitaraturiko “ariar indigenen” inguruko teoriekin batera. Mistizismo germanikoaren eta nazien okultismoaren barruan garatutako "kriptohistoria" ere sasihistorikotzat jo izan da.

Eguzki-hizkuntzaren teoria ideologia sasihistorikoa da, eta hizkuntza guztiak proto-turkiar baten ondorengoak direla baieztatzen du. Teoria, hein batean, turkiar hizkuntzan mailegu arabiarrak zilegiztatzeko pentsatua izan dela esan daiteke, hitz horiek turkiar hitzetatik eratortzen direla esatean.

Teoria sasihistoriko nazionalista askok antzinako Israelgo Hamar Tribu Galduei buruz hitz egiten dute. britainiar Israelismoa, anglo-israeldarra ere esaten zaiona, mota horretako adibiderik ezagunena, erabat ezeztatu dute historialariek, hainbat azterketa-eremuren sorta zabal baten ebidentzia erabiliz.

Sasihistoria arrazista

Josiah Priestek eta XIX. mendeko beste idazle estatubatuar batzuek narrazio sasihistorikoak idatzi zituzten, afroamerikar eta bertakoen erretratu oso negatiboak idatziz. Priest-en lehen liburua The Wonders of Nature and Providence, Displayed (1826) izan zen. Kritikari modernoek Estatu Batuetako sasihistoria modernoaren lehen lanetako bat dela uste dute. Priest-ek eraso egin zien bertako amerikarrei American Antiquities and Discoveries of the West-en (1833) liburuan eta afroamerikarrei Slavery, As It Relates to the Negron (1843) liburuan.

Kolonaurreko kontaktu-teoria transozeanikoak

Kolonaurreko harreman transozeanikoari buruzko teoria gehienak, Ameriketako iparraldeko presentzia eta egiaztatutako beste ezagutza batzuk alde batera utzita, sasihistoria gisa sailkatu dira, Amerikak benetan arabiarrek edo musulmanek aurkitu zituztela baieztatuz. Gavin Menzies-en liburua (1421): Txinak mundua aurkitu zuen urtea, Txinako marinelek Amerika aurkitu izanaren ideia defendatzen duena, sasihistoria lan gisa sailkatu izan da.

Psikohistoria

Gertaera historiko batzuen motibazio psikologikoak aztertzea da psikohistoria; psikoanalisia edo beste diziplina psikologiko batzuk erabiltzen ditu, antropologiarekin eta soziologiarekin lankidetzan, talde eta nazioen portaera sozial eta politikoen jatorri emozionala aztertzeko. Haren bultzatzaile nabarmenena Lloyd deMause da, The Journal of Psychohistory-ren sortzailea, eta hazkuntza-motak aztertzen aritu da. Zenbait historialarik sasihistoria gisa sailkatu dute, beste batzuek ez bezala.

Sasihistoria erlijiosoa

Michael Baigent, Richard Leigh eta Henry Lincoln-en Enigma sakratua (1982) liburuak erakutsi nahi du zenbait figura historiko, hala nola Godofredo de Bouillon, eta aristokrata garaikideak Jesusen ondorengo zuzenak direla. Historialariek sakon aztertu dute liburua, eta sasihistoria gisa sailkatu dute. Orain badakigu bertan erabilitako taula genealogikoak faltsuak direla. Hala ere, liburua nazioarteko best-seller bat izan zen eta El código Da Vinci nobela arrakastatsuaren inspirazio izan zen.

Sasihistoria erlijiosoaren beste adibide bat, David Bartonen eta beste batzuen idatzietan aurkituriko tesia da, esanez Estatu Batuak soilik kristau-nazio gisa eraiki zirela. Historialari tradizionalek, aldiz, jarrera tradizionalaren alde egiten dute, hau da, Estatu Batuetako guraso fundatzaileek eliza eta estatua bereizita mantentzeko asmoa zutela.

Noeren ontziaren bilaketak ere sasihistoria gisa sailkatu dira.

Erreferentziak

Kanpo estekak