Ursula Bellugi

Ursula Bellugi
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ursula Herzberger
Jaiotza	Jena, 1931ko otsailaren 21a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	La Jolla
Heriotza	La Jolla, 2022ko apirilaren 17a (91 urte)
Familia
Aita	Maximilian Herzberger
Ezkontidea(k)	Edward Klima ^(en)
Hezkuntza
Heziketa	Harvard Unibertsitatea 1967) Doctor of Education ^(en) Antioch College ^(en) Artean graduatu Antioch University ^(en) 1952) Artean graduatu Harvard Graduate School of Education ^(en) Doctor of Education ^(en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria eta psikologoa
Enplegatzailea(k)	Salk Institute for Biological Studies ^(en)  (1970 - Kaliforniako Unibertsitatea San Diegon  (1977 - San Diego State University ^(en)  (1995 -
Jasotako sariak	ikusi APA Award for Distinguished Scientific Contributions to Psychology  (1992)
Kidetza	Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Zientziak Aurrera Egiteko Elkarte Amerikarra

Ursula Bellugi (1931ko otsailaren 21a – 2022ko apirilaren 17a) neurozientifiko kognitibo estatubatuarra zen. Irakasle emeritu seinalatua eta Kaliforniako La Jolla-ko Salk Institutuko Neurozientzia Kognitiboko Laborategiko zuzendaria izan zen.^[1] American Sign Language-n(Estatubatuar zeinu hizkuntza) oinarri neurologikoen ikerketagatik eta Williams sindromea duten pertsonengan hizkuntzaren irudikapenagatik da ezaguna.^[2]

Bizitza goiztiarra eta hezkuntza

Bellugi Jena-n jaio zen, Alemanian. Aita Maximiliano Herzberger zen, Jena-ko unibertsitateko fisikari eta matematikaria. Judua zen eta Hirugarren Reicharen garaian galdu zuen lana. Albert Einstein-ek Rochester, NY-ra emigratzen lagundu zion, non Kodak konpainiako ikerketa optiko-ko laborategien buru bihurtu zen.Psikologia ikasi zuen eta B.A. gradua Antioch College-n lortu zuen 1952an eta .Harvard Unibertsitateko Ed D. hezkuntza gradua 1967an.^[3]

Ibilbidea

1968an Kaliforniara joan zen bizitzera, Salk Institutuan lan eginez. 1970etik aurrera, bere Neurozientzia Kognitiboko Laborategiko zuzendaria izan zen. 1977tik aurrera irakasle laguntzailea izan zen Kaliforniako Unibertsitatean, San Diego-n, eta 1995etik ondoren San Diegoko Estatu Unibertsitatean. Salk Institutuko Neurobiologia Teorikoko Sloan Zentroaren laguntzailea izan zen.^[4]

Ikerketa

Oro har, hizkuntzaren oinarri biologikoen inguruko ikerketak egin zituen. Zehatzago esanda, American Sign Language delakoaren oinarri neurologikoak sakon aztertu zituen, eta bere lanak giza garunaren ezkerreko hemisferioa hizkuntzarako espezializatzen dela aurkitzera eraman zuen, mintzatua zein zeinatua izan, plastikotasun neuronalaren erakustaldi harrigarria.^[5]

Williams sindromea duten pertsonen hizkuntza-trebetasunak ere ikertu zituen. Genetikoki nahasgarria den desordena horrek oso ondo zaintzen ditu hizkuntza, aurpegiaren ezagutza eta giza-trebetasunak, beste gaitasun kognitibo batzuen desegokitasun larriaren kontrastean. Nahasmendu horren azpian dagoen oinarri biologikoa bilatzea aukera berriak ematen ari da ulertzeko garunaren egitura eta funtzioa nola erlazionatzen diren gaitasun kognitiboekin.^[6][7][8][9]

Ohoreak eta goraipamenak

Bellugi-k sari ugari jaso zituen, besteak beste, <i>Amerikako Elkarte Psikologikoaren</i> Ekarpen Zientifiko Goraipatuen Saria (1992).^[10] 2007an <i>Zientziaren Aurrerapenerako</i>Amerikar elkarteren^[11] kide aukeratu zuten, eta 2008an, Zientzien Akademia Nazionaleko kide aukeratu zuten.^[12] Gorreriaren eta Komunikazioaren Beste Nahasmenduen Institutu Nazionaleko aholku batzordean ere egon zen.

Bizitza pertsonala

1954an Piero Bellugi orkestra zuzendari italiarrarekin ezkondu zen. [20]: 48, Cambridgen zegoela dibortziatu egin zen. Ikerketaren zati handi bat Edward Klima bigarren senarrarekin batera egin zuen, Kaliforniako San Diego Unibertsitatean (UCSD) American Sign Language ikasten espezializatu zen hizkuntzalaria.^[13] Bi seme zituen, David eta Rob.

2022ko apirilaren 17an hil zen La Jolla-n, Kalifornian.^[14]

Argitalpenak

Liburuak

1. "The Signs of Language". (Hizkuntzaren zeinuak). Klima, E.S., & Bellugi, U. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1979. —Paperback Edition, 1988; —Ber-inprimatua, 1995. (Amerikar Editoreen Elkartearen saria, Portaera Zientzietako Liburu Aipagarrienarengatik).
2. "Signed and Spoken Language: Biological Constraints on Linguistic Form". (Zeinu hizkuntza eta mintzatua: hizkuntza-formaren muga biologikoak.) Bellugi, U., & Studdert-Kennedy, M. Dahlem Konferenzen Weinheim / Deerfield Beach, FL: Verlag Chemie, 1980.
3. "What the Hands Reveal about the Brain" (Eskuek garunari buruz adierazten dutena). Poizner, H., Klima, E.S., & Bellugi, U. Cambridge, MA: MIT Press/Bradford Books, 1987.
4. "Language, modality and the brain. Trends in Neurosciences" (Hizkuntza, modalitatea eta garuna. Neurozientzietako joerak). 10, 380–388. (Berrinprimatua M.H. Johnson (Ed. ), garunaren garapena eta kognizioa. Londres: Blackwell).
5. "Clues to the neurobiology of language" (Hizkuntzaren neurobiologiarako pistak) Bellugi, U., & Hickok, G. Washington, DC: Kongresuko liburutegia.
6. "The signs of aphasia" (Afasia-zeinuak). In F. Boller & J. Grafman (Eds. ), Neuropsikologiako eskuliburua, (2nd ed pp 38–50). Hickok, G., & Bellugi, U. Amsterdam, Herbehereak: Elsevier Science Publishers.
7. "Bridging cognition, brain and molecular genetics: Evidence from Williams syndrome. Trends in Neurosciences" (Zubi-kognizioa, garuna eta genetika molekularra: Williamsen sindromearen ebidentzia. Neurozientzien joerak), 5, 197–208. Bellugi, U., Lichtenberger, L., Mills, D., Galaburda, A. & Korenberg, J.R. (1999).
8. "Journey from cognition to brain to gene: New perspectives from Williams Syndrome" (Kogniziotik garunera eta geneetara bidaia : Williams sindromearen perspektiba berriak) Bellugi, U. & St. George, M. (Argit.) Cambridge, MA: MIT Press, 2001.
9. "Affect, social behavior and brain in Williams syndrome. Current Directions in Psychological Science." (Eragina, portaera soziala eta garuna Williamsen sindromean. Psikologia Zientzietako egungo norabideak). Bellugi, U., Järvintin-Pasley, A., Doyle, T., Reilly, J., & Korenberg, J. (2007).
10. "Williams syndrome : A neurogenetic model of human behavior. In Encyclopedia of the Human Genome." (Williams sindromea: giza portaeraren eredu neurogenetiko bat. Giza genomaren entziklopedian) Korenberg, J.R., Bellugi, U., Salandanan, L.S., Mills, D.L., & Reiss, A.L.

Hautatutako argitalpenak

1. Chailangkarn, Thanathom; Trujillo, Cleber A.; Freitas, Beatriz C.; Hrvoj-Mihic, Branka; Herai, Roberto H.; Yu, Diana X.; Brown, Timothy T.; Marchetto, Maria C.; "A human neurodevelopmental model for Williams syndrome"."Giza neurogarapenaren eredu bat Williams sindromearentzat". Izaera.
2. Bhatara, A., Quintin, E.M., Levy, B., Bellugi, U., Fombonne, E., & Levitin, D.J. (2010). "Perception of emotion in musical performance in adolescents with Autism spectrum disorder" (.Espektro autistaren nahasmendua duten nerabeen emozioa musika eginkizunnean). Autismoaren Ikerketa, 3, 214–225. (PMC2963682) PubMed

Erreferentziak

1. (Ingelesez) «Salk Institute mourns the loss of Distinguished Professor Emerita Ursula Bellugi» Salk Institute for Biological Studies.
2. Karen Emmorey (2022): Ursula Bellugi: Groundbreaking language scientist (1931-2022).
3. Watts, Geoff. (June 2022). «Ursula Bellugi» The Lancet 399 (10343): 2262.  doi:10.1016/s0140-6736(22)01068-6. ISSN 0140-6736..
4. «Laboratory for Cognitive Neuroscience at Salk Institute for Biological Studies» lcn.salk.edu.
5. Bellugi, Ursula. (1989). «Language, modality and the brain» Trends in Neurosciences 12 (10): 380–388.  doi:10.1016/0166-2236(89)90076-3. PMID 2479135..
6. Hickok, Greg; Bellugi, Ursula. «The signs of aphasia» Handbook of Neuropsychology 2: 38–50..
7. Bellugi, Ursula; Lichtenberger, L.; Mills, D.; Galaburda, A.; Korenberg, J.R.. (1999). «Bridging cognition, brain and molecular genetics: Evidence from Williams syndrome» Trends in Neurosciences 22 (5): 197–208.  doi:10.1016/S0166-2236(99)01397-1. PMID 10322491..
8. Bellugi, Ursula; Järvinen-Pasley, A.; Doyle, T.; Reilly, J.; Korenberg, J.. (2007). «Affect, social behavior and brain in Williams syndrome» Current Directions in Psychological Science 16 (2): 99–104.  doi:10.1111/j.1467-8721.2007.00484.x..
9. (Ingelesez) Chailangkarn, Thanathom; Trujillo, Cleber A.; Freitas, Beatriz C.; Hrvoj-Mihic, Branka; Herai, Roberto H.; Yu, Diana X.; Brown, Timothy T.; Marchetto, Maria C. et al.. (2016-08-18). «A human neurodevelopmental model for Williams syndrome» Nature 536 (7616): 338–343.  doi:10.1038/nature19067. ISSN 0028-0836. OCLC .4995142 PMID 27509850. Bibcode: 2016Natur.536..338C..
10. APA : Awards for distinguished scientific contributions. .
11. (Ingelesez) «AAAS International News & Notes | American Association for the Advancement of Science» www.aaas.org.
12. (Ingelesez) «Salk scientist Ursula Bellugi elected to National Academy of Sciences» Salk Institute for Biological Studies.
13. (Ingelesez) Fox, Margalit. (2008-10-03). «Edward S. Klima, Sign Language Expert, Dies at 77 (Published 2008)» The New York Times ISSN 0362-4331..
14. Salk Institute mourns the loss of Distinguished Professor Emerita Ursula Bellugi. Salk Institute 20 April 2022.

Kanpo estekak

• Ursula Bellugiko Salk Fakultateko webgunea
• Ursula Bellugiren laborategiko webgunea
• Ursula Bellugiren orri nagusia
• Edward Klimari omenaldia

Salk-en prentsa-oharrak:

• "Salk scientist Ursula Bellugi elected to National Academy of Sciences" (Salk Ursula Bellugi zientzialaria Zientzien Akademia Nazionaleko kide izendatu zuten)
• "Three Salk scientists named 2007 AAAS Fellows" Salk-eko hiru zientzialari 2007 AAAS Fellows
• "The Gregarious Gene?"Gen Gregarioa?
• "Beyond nature vs. nurture: Williams syndrome across cultures" Naturaz baino harago vs. hazkuntza: Williamsen sindromea kultura guztietan
• "Williams syndrome, the brain, and music" Williams sindromea, garuna eta musika
• "Are There "Social Behavior" Genes"Ba al dago "portaera soziala" adierazten duen generik?