Washi
.JPG)
Washi (和紙) edo japoniar papera Japonian eskuz egiten den paper tradizionala da, bertako landareen zuntz naturalak erabiliz, hala nola Edgeworthia chrysantha edo Broussonetia papyrifera.
Oro har, zur-orearekin egindako papera baino sendoagoa da, eta bizitza erabilgarri luzea izaten du. Hainbat arte tradizionaletan erabiltzen da, hala nola origami, shodō eta ukiyo-e arteetan. Eguneroko bizitzako hainbat produktu egiteko ere erabili izan da: arropa, argiontziak, jostailuak eta abar.
Japoniako eskulantzat, UNESCOk Gizateriaren Kultura Ondare Immaterial izendatu zuen 2014an.
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erabilitako zuntz ezagunenak Kozo, Ganpi eta Mitsumata landareenak dira[1]. Horietako bakoitzak ezaugarri bereziak ematen dizkio paperari:
- Ganpishi (雁皮紙), antzina Hishi (斐紙) izena zuen. Paper mota honek gainazal leun eta distiratsua du, eta liburu eta eskulanetarako erabiltzen da.
- Kōzogami (楮紙) paper-masustondoz (Broussonetia papyrifera) egina dago eta gehien egiten den washi mota. Horren zuntzak dira luzeenak (batez beste 100 mm). Zuntz horiek sendotasun handiko papera eratzen dute, eta oso egonkorra. Oihaletik hurbilago dago paper arruntetik baino, eta ez da asko ahultzen bustigaitza denean.
- Mitsumatagami(三椏紙) mitsumata zuhaixkaz (Edgeworthia chrysantha) egina, boli koloreko gainazala du, fina, eta shodō egiteko erabiltzen da, baita inprentarako ere. Meiji aroaz geroztik dirua inprimatzeko erabiltzen da.
Washi papera, ohiko paperaren antzera ekoizten da, baina eskuzko metodoetan oinarrituz. Prozesu luze eta konplexua da, neguko hotzetan hasi ohi dena, ur hotz eta garbia ezinbestekoa baita washi egiteko. Hotzak bakterioak inhibitzen ditu, zuntzen deskonposizioa eragotziz. Gainera, hotzak zuntzak uzkurtzen ditu, eta horrek ukitu kurruskatsua ematen dio paperari. Nekazarien neguko lana izan ohi zen, diru sarrera osagarria.
Paper-masustondoa zuntzik erabiliena da paper japoniarra egiteko. Masustondo-adarrak egosi eta azala erauzi ondoren, lehortzen uzten dira. Ondoren, zuntzak lixibarekin egosten dira, almidoia, koipea eta taninoa kentzeko, eta ondoren ur lasterrean jartzen dira geratu den lixiba garbitzeko. Ondoren, zuntzak zuritu egiten dira (produktu kimikoekin edo modu naturalean, erreka baten eremu babestu batean jarriz) eta bertan geratzen den edozein zikinkeria eskuz kentzen da. Emaitza harri edo ohol gainean ezarri eta kolpatu egiten da.
Horrela lortutako ore bola hezeak upel batean nahasten dira urarekin eta lagungarri batekin, zuntz luzeak uniformeki zabaltzen laguntzeko. Lagungarri hau Neri izan ohi da, tororo aoi (Abelmoschus manihot) landarearen sustraietatik ekoitzitako gai muzilaginotsua, edo PEO, polietileno oxidoa. Papera egiteko bi metodo tradizionaletatik bat erabiltzen da: nagashi-zuki edo tame-zuki. Bi metodoetan, orea bahe batera eramaten da eta eragin egiten da zuntzak uniformeki zabaltzeko. Nagashi-zuki metodoak (neria erabiltzen duenak) paper meheagoa eratzen du eta tame-zuki metodoak (neria erabiltzen ez duena), berriz, paper lodiagoa.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) Hughes, Sukey (1978). Washi: the world of Japanese paper. Tokyo: Kodansha International. ISBN 0-87011-318-6.
