Zimbabweko Erresuma

Zimbabweko Erresuma
Geografia
Hiriburua	, parametroa ez da «latitude,longitude» baliozkoa
Administrazioa
Demografia
Historia
Sorrera data: 1220
Bestelako informazioa

Zimbabweko Erresuma (c. 1000-1450) Erdi Aroko erresuma shona izan zen, gaur egungo Zimbabwen kokatua. Bere hiriburua, Lusvingo, orain Zimbabwe Handia deitua, kolonia aurreko hegoaldeko Afrikako harrizko egiturarik handiena da. Erresuma hau Mapungubwe erresumaren erorialdiaren ondoren sortu zen. Lusvingoko erresumaren erorialdiaren ondoren, BakaLangatar shonek erresuma berri bat ezarri zuten Khamin, Nalatalen eta Dlodlon rozvi dinastiak ordezkatuko zuelarik . Ngunitarrek Zimbabweko Erresuma suntsitu zuten, lehenik Zwangendaba eta geroago Mzilikazi.

Etimologia

Zimbabwe kolonia aurreko hegoaldeko Afrikako zibilazio nabarmenenari eman zioten izen modernoa da. Izena bi termino posibleetatik dator: shonera (dzimba dze mabwe edo "harrizko etxe handiak") edo kalangera (nzi we mabwe edo "Harrizko etxea").

Sorrera

Zimbabweko Erresuma formalki Erdi Aroan ezarri bazen ere, eskualdean egindako indusketa arkeologikoek iradokitzen dute estatuaren eraketa askoz ere zaharragoa izan zela. XI. mendearen hasieran, Afrikako hegoaldeko Mapungubwe erresumako biztanleak Zimbabweko ordokian ezarri zirela uste dute. Han ezarri zuten Zimbabweko Erresuma 1220 inguruan. João de Barros esploratzaileak utzitako XVI. mendeko erregistroek Zimbabwe Handiak oraindik XVI. mendearen hasieran iraun zuela adierazten dute.^[1]

Kultura eta hedapena

Zimbabweko agintariek Mapungubweko tradizio artistikoak eta hargintzakoak ekarri zituzten. Eraikin eta harrizko horma landuen eraikuntzak goia jo zuen erresuman. Mambo erakundea Zimbabwen ere erabili zuten, hiru mailako klase-egitura gero eta zurrunagoarekin batera. Erresumak beste gobernari batzuei zergak ezartzen zizkioten eskualde osoan. Erresuma bere zimbabwe txikiagoetan ezarritako 150 zergadunen gainean osatu zuten.^[2] Mapungubwe, Butua edo Monomotapa baino eremu zabalago bat zuten bere mendean.

Ekonomia

Zimbabweko Erresumak barnealdetik Afrikako hego-ekialdeko kostalderaino boli eta urre-merkataritza kontrolatzen zuen. Asiar eta arabiar produktu ugari aurki zitezkeen erresuman. Domestikazio ekonomikoa ere praktikatzen zen, lehen shona aurreko estatuentzat erabakigarria izan zena. Zimbabwe Handiko herriak mineralak ere ustiatzen zituen, hala nola urrea, kobrea eta burdina.

Monomotaparen igoera eta Zimbabweren gainbehera

1430ean, gutxi gorabehera, Zimbabwe Handiko Nyatsimba Mutota printzeak gatz bila iparraldera, Dande eskualdera, bidaiatu zuen. Gero, bere armadarekin tavaroak eta tonganoak garaitu zituen, eta Chitakochangonyako muinoan dinastia berri bat ezarri zuen. Berak konkistatu zuen lurra Monomotapako Erresuma bihurtuko zen. Belaunaldi bakar batean, Monomotapak Zimbabwe Handia eklipsatu zuen eskualdeko botere ekonomiko eta politiko gisa. 1450erako, hiriburua eta erresumaren zatirik handiena utziak ziren.

Erresumaren amaierak protohonteen boterearen zatiketa eragin zuen. Bi talde sortu ziren ipar-hego ardatz batean zehar. Iparraldean, Monomotapako Erresumak Zimbabwe Handiko administrazio-egiturarekin jarraitu zuen, baita hobetu ere. Ez zuen hargintzaren tradizioa bere aurrekoaren neurrian jarraitu. Hegoaldean, Butuako Erresuma Zimbabweren bertsio txikiago baina ia berdinago gisa ezarri zuten. Bi estatuak, azkenean, Kalangako estatu handi eta boteretsuenak xurgatu zituen, Rozwi Inperioak hain zuzen ere.

Erreferentziak

1. Böhmer-Bauer 2000, 221 orr. .
2. Owomoyela 2002, 7 orr. .

Bibliografia

• (Ingelesez) Peters, Carl. (1902). The Eldorado of the Ancients. Londres: C. Arthur Pearson.
• (Ingelesez) Griffith, Francis Llewellyn. (1903). Archæological Report. Egypt Exploration Fund.
• (Alemanez) Böhmer-Bauer, Kunigunde. Great Zimbabwe: eine ethnologische Untersuchung. R. Köppe ISBN 389645210X..
• (Ingelesez) Oliver, Roland; Atmore, Anthony. (1975). Medieval Africa 1250–1800. Cambridge: Cambridge University Press, 738 or. ISBN 0-521-20413-5..
• (Ingelesez) Owomoyela, Oyekan. Culture and Customs of Zimbabwe. Westport: Greenwood ISBN 978-0-313-31583-1..
• (Ingelesez) Stewart, John. (1989). African States and Rulers. Jefferson: McFarland ISBN 0-89950-390-X..
• (Ingelesez) Wieschhoff, H. A.. (2006). The Zimbabwe-Monomotapa Culture in Southeast Africa. Whitefish: Kessinger, 116 or. ISBN 1-4286-5488-7..

Kanpo estekak