Zorongo (zapia)

Zorongo (zapia)
Zapia, Spanish costume ^(en) eta buruko osagarria

Nafarroako Erriberako nekazaria, 1878ko grabatu batean.

Zorongoa edo katxirulo (gaztelaniaz: Cachirulo) Aragoin eta Nafarroako Erriberan^[1] erabiltzen den gizonezko zapi tradizionala da. Koloretako zapi bat da, tolestuta eta lotuta dagoena gizonaren buruan (ez emakumearenean), baina erabat estali gabe, kopeta gerriko moduan inguratuz. Cachirulo izena, jatorrian, Aragoiko zati batean bakarrik erabiltzen zen, eta beste leku batzuetan, berriz, zapi edo zorongo.

Jatorri musulman argia du, eta moriskoek XVII. mendera arte gorde zuten^[2].

Gaur egun

Gaur egun, koadro gorriek eta beltzek osatzen dute modelorik ezagunena. Hala ere, tradizioz, tipologia askotarikoa izan da: urdinak eta beltzak, moreak eta beltzak, auak, marradunak edo loredunak. Cachirulo more eta beltzak Teruel probintziarekin lotu ohi dira.

Lotzeko bi modu daude: zabalduena, burua alde batera biltzean datzana, eta ohikoa, Sobrarbekoa, buru osoa atzekoz aurrera biltzea, kopetaren gainean biltze horizontal bat osatuz.

Zapi hauek jotero jantzi klasikoaren bereizgarriak dira, nekazari-jantziaren sinplifikazioa baino ez dena. Hala ere, Aragoiko jantzi tradizionala askotarikoa da, bai jatorri geografikoaren arabera, bai erabileraren eta klase sozialaren arabera. Horrela bereizten dira jaunartze-jantziak, jai-jantziak, nekazari-jantziak, etab. Horrenbestez, hainbat eta hainbat zapi desberdin daude, eta jantzi horiek beste edozein koloretakoak izan daitezke, baita beltzak ere (adinekoenak), edo estanpatuak^[3].

Erreferentziak

1. (Ingelesez) «Javier Hermoso de Mendoza - Tierra Estella y Ciudad de Estella, Navarra» www.sasua.net (Noiz kontsultatua: 2022-06-24).
2. (Gaztelaniaz) SL, DiCom Medios. «Gran Enciclopedia Aragonesa Online» www.enciclopedia-aragonesa.com (Noiz kontsultatua: 2022-06-24).
3. «Asociación Cultural Zarzana» web.archive.org 2009-05-24 (Noiz kontsultatua: 2022-06-24).

Kanpo estekak