تانماترا
| بخشی از سلسله مقالات در مورد |
| هندوئیسم |
|---|
 |
تانماترا (تن ماترا) (انگلیسی: Tanmatra)، در فلسفه سانکهیا یکی از عناصر اولیه یا یکی از پنج عنصر لطیف اولیه و آفرینش نخستین می باشد.[۱]
اصل لطیف یا اولیهٔ ذهن
[ویرایش]تانماترا، اصل لطیف یا اولیهٔ ذهن؛ گاندا (بو)؛ راساً (طعم)؛ روپا (شکل)؛ اسپارسا (لمس یا حس) شابدا (صدا) که از آن‌ها عناصر پنج‌گانه ناشی می‌شود.[۲]
پنج عنصر لطیف
[ویرایش]عناصر لطیف از خودآگاهی پیدا می‌شوند. «کاریکا» دربارهٔ این عناصر لطیف می‌گوید: پنج عنصر لطیف غیر متعین اند و از اینان پنج عنصر مادی (bhutani) پدید می‌آیند. پنج عنصر لطیف عبارت اند از قوهٔ سامعه (Shabda)، قوهٔ لامسه (Sparśa)، قوهٔ باصره (Murti)، قوهٔ ذائقه (rasa)، قوهٔ شامه (gandha).[۳]
جنانندرییانی
[ویرایش]اعصاب حسی زیر نفوذ عقل کار می‌کنند؛ لذا سیستم موتوری کارمِندرییانی (karmendriyani) و نیز جنانندرییانی (jnandriyani) را می‌سازند. اولی روان را به حرکات بدن، و دومی به عقل (Buddhi) و به پنج تانماترای (tanmatras) بساوی، دیداری، چشایی، و بویایی مرتبط می‌سازد، که با پنج اصل اتر، هوا، آتش، آب و خاک به ترتیب ارتباط دارد.[۴]
منابع
[ویرایش]- ↑ اوپانیشاد، محمد داراشکوه، به سعی و اهتمام محمدرضا جلالی نائینی جلد دوم،انتشارات علمی ۱۳۸۱ ص 520
- ↑ هاتایوگا پرادیپیکا (نوری بر هاتایوگا)، سواتماراما، مترجم: جلال موسوی نسب و بیتا هدایتی، فراروان ۱۳۹۹
- ↑ ادیان و مکتبهای فلسفی هند جلد دوم، تألیف داریوش شایگان
- ↑ D E V A T M A S H A K T I سوامی ویشنو تیرثا ماهاراج، ترجمه، حسین مریدی