A-4 (A4D) Skyhawk | |
---|---|
![]() | |
یک فروند ای-۴اف روی عرشه ناو هواپیمابر برزیلی سائوپائولو | |
کاربری | هواگرد تهاجمی، هواگرد جنگنده، هواگرد متجاوز |
کشور سازنده | ![]() |
تولیدکننده | شرکت هواپیماسازی داگلاس مکدانل داگلاس |
نخستین پرواز | ۲۲ ژوئن ۱۹۵۴ |
معرفیشده در | ۱ اکتبر ۱۹۵۶ |
بازنشستگی | سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا (۱۹۹۸)، نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۳) نیروی هوایی اسرائیل (۲۰۱۵) نیروی هوایی سلطنتی نیوزیلند (۲۰۰۱) |
وضعیت | استفاده محدود در ارتشهای خارج از آمریکا |
کاربر اصلی | ![]() سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا (پیشین) ![]() ![]() |
ساختهشده | ۱۹۵۴–۱۹۷۹ |
تعداد ساختهشده | ۲٬۹۶۰ |
گونهها | لاکهید مارتین ای-۴ایآر فایتینگهاوک مکدانل داگلاس ای-۴جی اسکایهاوک استی آئرواسپیس ای-۴اسیو سوپر اسکایهاوک |
داگلاس ای-۴ اسکایهاوک (به انگلیسی: Douglas A-4 Skyhawk) یک هواپیمای آفندی و تهاجمی سبک تک سرنشینه ناوپایه مادون صوت است که توسط شرکت آمریکایی هواپیماسازی داگلاس و بعداً مکدانل داگلاس طراحی و تولید شده است. نام اولیه این هواپیما در ابتدا در سیستم تعییین شناسه نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا قبل از سال ۱۹۶۲ به عنوان ای۴دی (A4D) تعیین شده بود.
اسکایهاوک در اوایل دهه ۱۹۵۰ برای نیروی دریایی ایالات متحده و سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا به عنوان جایگزینی برای هواپیمای با پیشرانه ملخی داگلاس ای-۱ (ایدی) اسکایریدر توسعه یافت. در مقام مقایسه، ای-۴ یک هواپیمای جمع و جور، ساده و سبکوزن برای آن دوران است. حداکثر وزن برخاست آن ۲۴٬۵۰۰ پوند (۱۱٬۱۰۰ کیلوگرم) تقریباً نیمی از وزن مورد نظر نیروی دریایی بود.اسکایهاوک دارای یک پیکربندی بال دلتا با بازه بال کوتاه، یک ارابه فرود دارای سه چرخه بوده، و پیشرانه آن یک موتور توربوجت میباشد. نیروی دریایی ایالات متحده قراردادی را برای این هواپیما در ۱۲ ژوئن ۱۹۵۲ صادر کرد. در ۲۲ ژوئن ۱۹۵۴ (۳ تیرماه ۱۳۳۳ خورشیدی)، نمونه اولیه XA4D-1 اولین پرواز خود را انجام داد. در ۱۵ اکتبر ۱۹۵۵ رکورد سرعت جهانی ۶۹۵٫۱۶۳ مایل بر ساعت را ثبت نمود.[۱] در ۱ اکتبر ۱۹۵۶، اسکای هاوک وارد به خدمات عملیاتی شد.
پنج جایگاه حمل تسلیحات اسکای هاوک قابلیت حما انواع موشکها، بمبها و مهمات دیگر را به این هواپیما داده. این هواپیما را قادر به حمل بار بمبی معادل بمب افکن بوئینگ بی-۱۷ دوران جنگ جهانی دوم میگرداند. اسکای هاوک میتواند سلاحهای هسته ای را با استفاده از سیستم بمباران در ارتفاع پایین و تکنیک بمباران کمانی پرتاب نماید. علاوه بر این، اسکای هاوک از پیشگامان تکنییک سوخت رسانی هوایی به هواگرد هم قطار بوده، که هواپیما را قادر میسازد تا به سایرین سوخت رسانی نموده و نیاز به تانکرهای سوخت رسان هوایی تخصصی را کاهش دهد.اسکای هاوک در اصل از موتور توربوجت رایت جِی۶۵ استفاده مینمود. از گونه ای-۴ئی به بعد، موتور پرت اند ویتنی جی۵۲ به جای آن استفاده شد.اسکای هاوک تا فوریه ۱۹۷۹ در حال تولید بود و در آن زمان۲٬۹۶۰ فروند هواپیما به کاربران مختلف تحویل داده شد. ۵۵۵ هواپیما به تنهایی به عنوان هواپیمای تخصصی آموزشی دو سرنشینه ساخته شدند.
اسکای هاوک در چندین موقعیت شاهد نبردهای فعال بود. نیروی دریایی ایالات متحده این هواپیما را به عنوان اصلیترین هواپیمای تهاجمی سبک خود در طی جنگ ویتنام به کار گرفت و اسکای هاوک برخی از اولین حملات هوایی توسط ایالات متحده را در طول این جنگ انجام داد.اسکای هاوک هواپیمای اصلی آفندی و حمله زمینی نیروی هوایی اسرائیل در هر دو جنگ فرسایشزا و جنگ یوم کیپور بود. در جنگ فالکلند، اسکای هاوکهای آرژانتین کشتیهای نیروی دریایی سلطنتی را بمباران نموده و ناوشکن تیپ ۴۲ اچاماس کاونتری و ناوچه تیپ ۲۱اچاماس اردنت را غرق نمودند. اسکای هاوکهای نیروی هوایی کویت در طی عملیات طوفان صحرا به عملیات علیه نیروهای عراقی پرداختند. در سال ۲۰۲۲، نزدیک به هفت دهه پس از اولین پرواز هواپیما در سال ۱۹۵۴، تعدادی از اسکای هاوکها[۲] در خدمت نیروی هوایی آرژانتین و ناوگان هوایی نیروی دریایی برزیل باقی ماندند.[۳]
اسکای هاوک توسط اد هاینمن از شرکت هواپیمایی داگلاس در پاسخ به درخواست نیروی دریایی ایالات متحده برای یک هواپیمای تهاجمی با موتور جت برای جایگزینی هواپیمای با موتور پیستونی داگلاس ایدی-۱ اسکایریدر (که بعداً بانام ای-۱ اسکایریدر باز طراحی شده بود) طراحی شد.[۴]هاینمن طرحی را برگزید که اندازه، وزن و پیچیدگی آن را به حداقل برساند.نتیجه هواپیمایی بود که تنها نیمی از مشخصات اعلامی نیروی دریایی را وزن داشت.[۵] بال آن به قدری جمع و جور بود که نیازی به تا شدن آن برای جایگیری بروی ناو هواپیمابر رانداشت. ۵۰۰ نمونه اول تولیدی آن هر کدام بهطور متوسط ۸۶۰۰۰۰ دلار آمریکا (حدود ۹٬۳۷۲٬۰۰۰ دلار در ۲۰۲۵) هزینه داشتند که کمتر از برآورد حداکثر یک میلیون دلاری نیروی دریایی در آن زمان است.[۲] اسکای هاوک کوچک به زودی نامهای خودمانی اسکوتر، ماشین بازی بچهها، بمب افکن بانتام، اسباب یازی سرهمبندی شده و به دلیل سرعت و عملکرد زیرک خود،اتومبیل سریعالسیر هاینمن را دریافت کرد.[۶] نمونه اولیه XA4D-1 رکورد سرعت جهانی ۶۹۵٫۱۶۳ مایل بر ساعت را در ۱۵ اکتبر ۱۹۵۵ ثبت کرد.[۱]
این هواپیما دارای طراحی متعارف دوران پسا جنگ جهانی دوم، با بال دلتای پایین، ارابه فرود سه چرخه، و یک موتور توربوجت نصب شده در عقب بدنه هواپیما، با دو ورودی هوا در طرفین بدنه، است. دم هواپیما دارای طراحی صلیبی شکل است و تثبیت کننده افقی در بالای بدنه نصب شده است. تسلیحات شامل دو قبضه توپ ۲۰ میلیمتری (کالیبر ۷۹) کلت ام کی۱۲، یک توپ در هر ریشه بال، با ۱۰۰ گلوله در هر توپ (ای-۴ام اسکای هاوک۲ و انواع مبتنی بر ای-۴ام دارای ۲۰۰ گلوله در هر قبضه توپ هستند)، به علاوه انواع زیادی از بمبها، راکتها و موشکهایی که در جایگاههای تسلیحات در زیر بالها و زیر بدنه حمل میشوند.[۷]
بال دلتا با بازه بال کوتاه این هواپیما نیازی به پیچیدگیهای فنی برای تا شدن نوک بالها را نداشت و حدود ۲۰۰ پوند (۹۱ کیلوگرم) در وزن هواپیما صرفه جویی مینمود. تیر حامل آن از یک سازه منفرد که در سرتاسر هر دو بال قرار داشت، مهار شده است.[۱][۸]
هوازهها به گونه ای طراحی شدهاند که بهطور خودکار با سرعت مناسب توسط گرانش و فشار هوا به سمت پائین حرکت میکنند و با حذف موتورهای الکتریکی و سوئیچها باعث صرفه جویی در وزن و فضا میشوند. بهطور مشابه، محو اصلی به ارابه فرود داخل بال جمع نمیشوند، به گونه ای طراحی شده است که هنگام جمع شدن ارابه فرود، فقط خود چرخ در داخل بال قرار میگیرد و پایههای زیر بال در یک پَسارگیر زیر بال قرار میگیرند؛ بنابراین ساختار بال سبکتر با همان استحکام کلی میباشد. سکان از یک پانل منفرد ساخته شده بود که با دندههای بال خارجی تقویت شده بود.[۹]
موتور توربوجت هواپیما برای سرویس یا تعویض با برداشتن قسمت عقب بدنه و بیرون کشیدن موتور قابل دسترسی بود. این امر نیاز به دربهای دسترسی را با لولاها و چفتها که باعث افزایش وزن هواپیما و پیچیدگی بیشتر میشود، را از بین میبرد. این برعکس چیزی است که اغلب در طراحی هواپیما میتواند اتفاق بیفتد که در آن یک افزایش وزن اندک در یک ناحیه منجر به افزایش ترکیبی در وزن در مناطق دیگر برای جبران میشود، و تقاضا برای موتورهای قوی تر، سنگین تر، بال و بازه بال بزرگتر و غیره در یک دایره باطل ایجاد میکند.[۱۰][۱۱][۱۲]
ای-۴ پیشگام در مفهوم سوخت رسانی هوایی به هواگردهم قطار بود. این امر به هواپیما اجازه میدهد تا به سایر هواپیماهای مشابه سوخت رسانی نموده و نیاز به هواپیماهای تانکر اختصاصی را کاهش میدهد که یک مزیت خاص برای گروههای کوچک هوایی یا هنگام انجام عملیات در مکانهای دور را فراهم میآورد. این امکان انعطافپذیری عملیاتی و اطمینان خاطر در برابر از دست دادن یا نقص عملکرد هواپیماهای تانکر را فراهم میکند، اگرچه این روش نیروی رزمی مؤثر در هواپیمای حامل سوخت را کاهش میدهد.
هواپیمای ای-۴ که به عنوان سوخت رسان تعیین میگردید، به یک «منبع سوخت به همقطار» نصبشده در زیر بدنه هواپیما مجهز بود، که یک مخزن سوخت خارجی بزرگ با یک قرقره شلنگ کاوند[۱۳]در قسمت عقب و یک قیف[۱۴] سوختگیری قابل افزایش طول در آن نصب شده است. این هواپیما که مسلح نیست سوخت رسانی شد و در ابتدا به پرواز درمیآید. هواپیماهای تهاجمی تا حداکثر امکان به جنگافزارها مسلح بودند و به حداکثر اندازه ممکن بیشینه وزن برخاست، که بسیار کمتر از یک مخزن پر بود، سوخت به آنها داده میشد. رویه عملیاتی استاندارد SOP این بود که یک اسکای هاوک را به عنوان تانکر در هر چرخه پرواز-بازیابی به پرواز درمیآوردند. در نبرد، ۲ الی ۳ اسکای هاوک در نقش تانکر به پرواز درمیآمدند، خصوصاً اگر چندین گروه از هواپیماهاماموریت داشتند تا به یک هدف به شدت دفاع شده حمله کنند.[۱۵]
پس از پرواز، اسکای هاوکها با استفاده از میله سوختگیری ثابت در سمت راست دماغه هواپیما، سوخت مورد نیاز مخازن سوخت خود را از تانکر دریافت نمایند. سپس میتوانستند هم با تسلیحات کامل و هم با محمولههای سوخت به پرواز درآیند. پس از اینکه تانکر کیای-۳ اسکایواریر در ناوهای هواپیمابر بزرگتر در دسترس قرار گرفت، ای-۴ به ندرت برای سوختگیری در خدمات ایالات متحده استفاده میشد.
در سال ۹۸۲ و در طی جنگ فالکلند، آرژانتین ۴۸ فروند اسکای هاوک (۲۶ فروند ای-۴بی، ۱۲ فروند ای-۴سی و ۱۰ فروند ای-۴ کیو) آماده به خدمت را در اختیار داشت.[۱۶] اسکای هاوک آرژانتینی مجهز به بمبهای غیرقابل هدایت و فاقد هرگونه امکانات پادکار الکترونیکی یا دفاع بر علیه موشکهای دشمن بوده، همچنین نمیتوانستد بهطور مؤثر با جنگندههای بریتیش ایروسپیس سی هاریر ناوگان هوایی نیروی دریایی سلطنتی به نبردهای هوایی و داگ فایت بپردازند.[۱۷]
با وجود این، اسکای هاوکهای نیروی هوایی آرژانتین مأموریتهای بمباران متعددی را علیه کشتیهای نیروی دریایی سلطنتی به انجام رسانیدند، ناوشکن تیپ ۴۲ کاونتری را غرق نموده و آسیبهای مختلفی را به چندین شناور دیگر وارد نمودند: ناوچه تیپ ۲۱ آنتلوپ (که متعاقباً در هنگام تلاش برای خنثی کردن بمبهای منفجر نشده غرق شد)، به آرافای سرگالاهاد آنقدر آسیب وارد نمودند که تخلیه شده و لاشه کشتی بعداً در ۲۱ ژوئن توسط بریتانیاییها غرق شد، و همجنین ناوشکن تیپ ۴۲ گلاسگو، ناوچه کلاس لئاندر آرگونات، ناوچه تیپ ۲۲ برودسورد و آرافای سرتریسترام.[۱۸]
جنگندههای ای-۴کیو نیروی دریایی آرژانتین، که از پایگاه هوایی نیروی دریایی در ریو گرانده، تیرا دل فوئگو، پرواز میکردند، همچنین در حملات بمباران علیه کشتیهای بریتانیایی نقش داشته و ناوچه تیپ ۲۱ اردنت را نابود نمودند.[۱۹]
در مجموع، ۲۲ فروند اسکای هاوک (۱۰ فروند ای-۴بی، ۹ فروند ای-۴سی، و سه فروند ای-۴ کیو) در طی این جنگ شش هفتهای از دست رفتند.[۲۰] این تلفات شامل هشت فروندی بود که توسط سی هاریرهای نیروی دریایی سلطنتی ساقط شدند، هفت فروند توسط موشک زمین به هوای پرتاب از کشتی، چهار فروند توسط موشک زمین به هوا و آتش ضدهوایی (شامل یک مورد باآتش خودی) و سه فروند نیر سقوط کردند.[۱۶][۲۱] به گفته نویسنده هوانوردی جیم وینچستر (به انگلیسی: Jim Winchester)، اسکای هاوک موثرترین هواپیمای آرژانتینی در طی این جنگ بود.[۲۱]
بیست فروند ای-۴جی اسکایهاوک توسط نیروی دریایی سلطنتی استرالیا برای عملیات از ناو هواپیمابر اچامایاس ملبورن خریداری شد. این هواپیماها در دو دسته ۱۰ تایی در سالهای ۱۹۶۷ و ۱۹۷۱ خریداری شدند و عمدتاً برای تأمین دفاع هوایی ناوگان مورد استفاده قرار گرفتند. ده فروند از هواپیماهای ای-۴جی در طی سوانح نابود شدند و مابقی اسکای هاوکهای باقی مانده در سال ۱۹۸۴ به نیروی هوایی سلطنتی نیوزیلند فروخته شدند.[۲۲]
در نوامبر ۱۹۷۴، دولت کویت قصد خود را برای خرید ۳۶ فروند اسکای هاوک جدید، همراه با موشکهای ایم-۹ سایدوایندر، تجهیزات پشتیبانی و قطعات یدکی در ازای ۲۵۰ میلیون دلار اعلام کرد.[۲۳] اکثر هواپیماها از گونه تک سرنشینه ای-۴ کییو عرضه شده، در حالی که تعداد انگشت شماری از گونه دو سرنشینه تیای-۴کییو نیز تهیه شد. در پایان سال ۱۹۷۸، تمامی هواپیماها تحویل و وارد خدمت در نیروی هوایی کویت شدند.[۲۴] در طول سال ۱۹۸۴، کویت ناوگان اسکای هاوک خود را برای فروش قرار داد، اما هیچکدام در این زمان فروخته نشدند.[۲۵]
در سال ۱۹۹۱، اسکای هاوکهای کویت در عملیات طوفان صحرا شرکت داشتند. هنگامی که عراق به کویت حمله کرد، تمامی اسکای هاوکهای موجود، مأموریتهای حمله ای را علیه نیروهای در حال پیشروی عراقی انجام دادند که پس از تسخیر پایگاههای آنها، از جادههای متروکه به عملیات میپرداختند. تعداد زیادی هلیکوپتر تهاجمی عراقی قبل از عقبنشینی نیروهای کویتی، توسط اسکای هاوکها منهدم شدند.[۲۶]پنج فروند از این هواپیماها بر روی زمین توسط نیروهای عراقی به غنیمت گرفته شدند.[۲۵] ۲۴ فروند از ۲۹ فروند ای-۴کییو که در خدمت کویت باقی مانده بودند به عربستان سعودی گریختند.اسکای هاوکهای مذکور (همراه با جنگندههای فراری میراژ-اف۱) به عنوان نیروی هوایی کویت آزاد وارد عملیات شده و ۱٬۳۶۱ سورتی پرواز را در طول عملیات آزادسازی کویت انجام دادند.[۲۷] ۲۳ فروند ای-۴ کییو از درگیریها و تهاجم بر علیه مواضع و نیروهای عراقی جان سالم به در بردند،[۲۸] در ۱۷ ژانویه ۱۹۹۱ (۲۷ دی ماه ۱۳۶۹ خورشیدی) تنها یک فروند ای-۴کییو با شماره شناسایی (KAF-828، BuNo. 160207) با یک موشک پدافندی سطح به هوا با هدایت راداری مورد اصابت قرار گرفت و ساقط شد.[۲۹][۳۰] محمد مبارک خلبان هواپیما، با صندلی پران از هواپیما خارج شد و به اسارات عراقیها درآمد.[۳۱]
در اوایل دهه ۱۹۹۰، زمانی که کویت منتظر تحویل جنگندههای توانمندتر مکدانل داگلاس اف/ای-۱۸ هورنت بود، تلاشهای طولانی مدتی برای فروش اسکای هاوکهای باقی مانده خود را انجام شد.[۲۵] با کمک وزارت خارجه ایالات متحده، مذاکرات بینتیجه ای با بوسنی و فیلیپین به انجام رسید. در سال ۱۹۹۸، کل ناوگان به برزیل فروخته شده، و بروی ناو هواپیمابر سائو پائولو (NAe São Paulo) در نیروی دریایی برزیل وارد خدمت شدند.[۲۵][۳۲]
در سال ۱۹۸۲، مالزی ۸۰ فروند ای-۴سی و ای-۴ال بازسازی شده را تحت یک برنامه نوسازی به نام PERISTA خریداری کرد. ۴۰ بدنه هواپیما با سیستم بمباران زاویه ای هیوز ایان/ایاسبی-۱۹، قابلیت سوختگیری هوایی و افزایش بار ارتقاء یافتند، در حالی که بقیه به عنوان ذخیره و به عنوان منبع قطعات یدکی در ایالات متحده نگهداری میشدند. این نسخه اصلاح شده مجدداً به عنوان ای-۴پیتیام طراحی شد و انحصارا برای برای مالزی بود. تحویل این گونه بین سالهای ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ به انجام رسید.[۳۳]
اسکای هاوکها توسط نیروی هوایی سلطنتی مالزی (RMAF) که در گُردانهای هوایی شماره ۶ و ۷، مستقر در پایگاه هوایی کوانتان، خدمت میکردند.[۳۳] در اواخر دهه۱۹۸۰، آرژانتین تلاش کرد در دادوستدی پایاپای در ازای هواپیماهای افامای آیای-۶۳ پامپا و وسایل نقلیه زمینی، جنگندههای اسکای هاوک مالزی را دریافت نماید، اما چنین معامله ای به انجام نرسید.[۳۳] در حالی ناوگان اسکای هاوکهای در خدمت نیروی هوایی سلطنتی مالزی، از میزان سوانح بالا و میران تعمیر و نگهداری مکرر رنج میبرد. اعتقاد بر این است که این مسائل به عمر نسبتاً کوتاه این جنگنده در این نیرو کمک کرده است.[۳۴]در سال ۱۹۹۵، ناوگان اسکایهاوکها بازنشسته شد و نمونههای باقی مانده در خارج ذخیره شدند، و نیروی هوایی سلطنتی مالزی این جنگندهها را با بیایئی سیستمز هاوک جایگزین نمود. گزارش شده است که مالزی در دهه ۲۰۰۰ علاقه خود را به خرید اسکای هاوکها را از نیوزلند ابراز کرد.[۳۵]
دادهها از McDonnell Douglas aircraft since 1920: Volume I,[۴۶] Global Security: A4D (A-4) Skyhawk[نیازمند منبع]
ویژگیهای عمومی
عملکرد
تسلیحات
اویونیکس
Typical avionics fitted to A-4s
توسعه مرتبط
هواگردهای با عملکرد، پیکربندی و یا دوره زمانی مشابه
فهرستهای مرتبط
<ref>
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Flightglobal
وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
<ref>
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام cavok.com.br
وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).