دگرگونی سرزمین (به انگلیسی: Land degradation) فرآیندی است که در آن ارزش محیط زیست فیزیکی تحت تأثیر ترکیبی از فرآیندهای ناشی از انسان بر روی زمین قرار میگیرد. این به عنوان هرگونه تغییر یا آشفتگی در سرزمین تلقی میشود که زیانبار یا نامطلوب است.[۱]خطرهای طبیعی به عنوان یک علت مستثنی هستند. اما فعالیتهای انسانی میتواند بهطور غیرمستقیم بر پدیدههایی مانند سیل و آتشسوزی بوتهها تأثیر بگذارد.
چهار روش اصلی برای بررسی دگرگونی سرزمین و تأثیر آن بر محیط پیرامون آن وجود دارد:
کاهش موقتی یا همیشگی در ظرفیت تولید سرزمین. این را میتوان از طریق از دست دادن زیستتوده، کاهش بهرهوری واقعی یا بهرهوری بالقوه، یا از دست دادن یا تغییر در پوشش گیاهی و مواد مغذی خاک مشاهده کرد.
اقدام در ظرفیت سرزمین برای تأمین منابع برای زندگی روزمره انسان. این را میتوان از خط پایه کاربری زمین در گذشته اندازهگیری کرد.
تغییر ریسک بومشناختی: افزایش آسیبپذیری محیط یا مردم در برابر تخریب یا بحران. این از طریق یک خط پایه به شکل خطر از پیش موجود بحران یا نابودی اندازهگیری میشود.
علاوه بر انواع معمول دگرگونی سرزمین که قرنهاست شناخته شدهاست (آبی، باد و فرسایش مکانیکی، تخریب فیزیکی، شیمیایی و زیستی)، چهار نوع دیگر نیز در ۵۰ سال اخیر پدیدار شدهاست:[۳]
آلودگی، اغلب شیمیایی، ناشی از فعالیتهای کشاورزی، صنعتی، معدنی یا بازرگانی؛
از دست دادن زمینهای قابل کشت به دلیل ساختوساز شهری، راهسازی، تبدیل زمین، توسعه کشاورزی و دیگر؛
بهطور کلی، بیش از ۳۶ نوع دگرگونی سرزمین قابل ارزیابی است. همه آنها توسط فعالیتهای انسانی ایجاد میشوند یا تشدید میشوند، به عنوان مثال فرسایش خاک، آلودگی خاک، اسیدی شدن خاک، فرسایش ورقهای، گل و لای، خشک شدن، شور شدن، شهرنشینی و دیگر پدیدهها.