راجاس

راجاس (به سانسکریت: रजस्) یکی از سه گونا (گرایش‌ها، کیفیت‌ها، ویژگی‌ها)، مفهومی فلسفی و روان‌شناختی است که توسط مکتب سامخیا در فلسفه هندو توسعه یافته‌است.^[۱] دو کیفیت دیگر ساتوا و تاماس هستند. راجاس تمایل یا کیفیت ذاتی است که حرکت، انرژی و فعالیت را به حرکت درمی‌آورد.^[۲]

شرح

در فلسفه سامخیا، guṇa یکی از سه «گرایش، کیفیت» است: ساتوا، راجاس و تاماس. این دسته از کیفیت‌ها به‌طور گسترده توسط مکاتب مختلف هندوئیسم برای دسته‌بندی رفتار و پدیده‌های طبیعی پذیرفته شده‌است. سه خصلت عبارتند از:

• ساتوا کیفیت تعادل، هماهنگی، خوبی، خلوص، جهانی شدن، کل نگر، سازنده، خلاق، سازنده، نگرش مثبت، نورانی، آرامش، بودن، صلح آمیز، فضیلت است.^[۲][۳]
• راجاس کیفیت اشتیاق، فعالیت، نه خوب و نه بد و گاهی، خود محوری، خودخواه، فردی، رانده، متحرک، پویا است.^[۴][۵]
• تاماس کیفیت عدم تعادل، بی نظمی، هرج و مرج، اضطراب، ناپاک، مخرب، هذیان، منفی، کسل کننده یا غیرفعال، بی‌تفاوتی، اینرسی یا رخوت، خشن، شرور، نادان است.^[۶]

موجود زنده یا جوهر به عنوان نتیجه خالص تأثیر مشترک این سه کیفیت در نظر گرفته می‌شود.^[۴][۷]

برهمن مظهر جوهر تحرک و انبساط (ragas) است.^[۸]

منابع

1. James G. Lochtefeld, Rajas, in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M, Vol. 2, Rosen Publishing, شابک ‎۹۷۸۰۸۲۳۹۳۱۷۹۸, pages 546-547
2. Ian Whicher (1998), The Integrity of the Yoga Darśana, State University of New York Press, pages 86-87, 124-125, 163-167, 238-243
3. Alter, Joseph S. , Yoga in modern India, 2004 Princeton University Press, p 55
4. Alban Widgery (1930), The principles of Hindu Ethics, International Journal of Ethics, Vol. 40, No. 2, pages 234-237
5. Ian Whicher (1998), The Integrity of the Yoga Darśana, State University of New York Press, pages 63, 124-129, 138, 188-190
6. Ian Whicher (1998), The Integrity of the Yoga Darśana, State University of New York Press, pages 63, 110-112, 124-126, 163, 188
7. James G. Lochtefeld, Sattva, in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M, Vol. 2, Rosen Publishing, شابک ‎۹۷۸۰۸۲۳۹۳۱۷۹۸, page 265
8. ادیان و مکتبهای فلسفی هند جلد اول، تألیف داریوش شایگان – تهران: امیر کبیر 1386.