قهرمانی شطرنج جهان ۱۹۷۲

بابی فیشر در ۱۹۷۲
بوریس اسپاسکی در ۱۹۷۳

قهرمانی شطرنج جهان ۱۹۷۲ رقابت بین بابی فیشر از ایالات متحده آمریکا و مدافع عنوان قهرمانی بوریس اسپاسکی از شوروی بود. این مسابقه در لوهاردالسول ریکیاویک ایسلند برگزار شد و از آن با عنوان مسابقه قرن یاد می‌شود. بابی فیشر اولین متولد آمریکا و دومین شهروند آمریکایی محسوب می‌شود که برنده این عنوان شده. (ویلهلم اشتاینیتس اولین نفری بود که این عنوان را به دست آورد. او در سال ۱۸۸۸ تابعیت آمریکا را دریافت کرد) پیروزی فیشر سلطه ۲۴ ساله شوروی در قهرمانی این عنوان را به پایان رساند.

اولین بازی این رقابت‌ها در ۱۱ ژوئیه ۱۹۷۲ انجام شد. آخرین این بازی‌ها (بازی ۲۱ ام) در ۳۱ اوت انجام شد و پس از ۴۰ حرکت بازی به تعویق افتاد و اسپاسکی روز بعد بدون از سرگیری بازی استعفا داد. بدین ترتیب بازی با نمره ۱۲½–۸½ به اتمام رسید و فیشر به یازدهمین قهرمان بلامنازع جهان تبدیل شد.

در سال ۲۰۱۶ قهرمان سابق شطرنج جهان گری کاسپاروف در خصوص اهمیت جهانی این مسابقه اظهار داشت:

من فکر می‌کنم دلیل این که شما این مسابقات را تماشا می‌کنید تنها شطرنج نیست بلکه عنصر سیاسی این بازی است. چرا که در اتحاد جماهیر شوروی شطرنج توسط مقامات شوروی به عنوان یک ابزار ایدئولوژیک بسیار مهم و مفید برای نشان دادن برتری فکری رژیم کمونیست اتحاد جماهیر شوروی نسبت به غرب محسوب می‌شد. به همین دلیل شکست اسپاسکی [...] از سوی مردم دو طرف اقیانوس اطلس به عنوان یک خرد کننده در بین این جنگ سرد بود.[۱]

زمینه

[ویرایش]

این مسابقه در طول جنگ سرد انجام شد، اگر چه در طول دوره افزایش روزافزون دتانت بود. در این دوره مدرسه شطرنج شوروی مدت‌ها بود که امتیاز انحصاری بازی را در بالاترین سطح برگزار کرده بود. اسپاسکی آخرین زنجیره قهرمانی شطرنج جهان بدون وقته شوروی بود، که از قهرمانی جهان شطرنج ۱۹۴۸ شروع شده بود.[۲]

فیشر غیرعادی،[۳] و ۲۹ ساله آمریکایی، منتقد صریح سلطه شوروی در شطرنج بود. او معتقد بود که بازیکنان شوروی با موافقت مساوی کوتاه بین همدیگر، امتیاز ناعادلانه ای به دست می‌آوردند.[۴] در اوت ۱۹۶۲ نشریه اسپورتس ایلوستریتد و در اکتبر هفته‌نامه آلمانی اشپیگل یک مقاله دربارهٔ فیشر منتشر کرد: «روس‌ها دارای شطرنج جهانی هستند» و در آن دیدگاهی را مطرح کرد،[۵][۶] که فیشر به ندرت با مساوی‌های توافقی موافقت می‌کرده‌است.

انتظارات از اسپاسکی زیاد بود چرا که شطرنج بخشی از سیستم سیاسی شوروی محسوب می‌شد.[۷][۸][۹] این در حالی بود که فیشر اغلب از کشور خودش انتقاد می‌کرد («آمریکایی‌ها می‌خواهند مقابل تلویزیون بنشینند و تماشا کنند و نمی‌خواهند یک کتاب باز کنند…») او همچنین به دلیل اهمیت سیاسی این مسابقه، بار انتظارها را تحمل کرد.[۱۰] از آنجایی که به جز ویلهلم اشتاینیتس که در سال ۱۹۸۸ به شهروندی آمریکا درآمد هیچ فرد آمریکایی دیگری به این مقام قهرمانی دست نیافته بود.[۱۱] هیجان حول این مسابقه به گونه ای بود که با نام «مسابقه قرن» نامیده شد.[۱۲][۱۳][۱۴] هرچند همین اصطلاح در مورد مسابقات روسیه (اتحاد جماهیر شوروی) در مقابل سایر نقاط جهان نیز دو سال پیش استفاده می‌شد.[۱۵]

اسپاسکی قهرمان، مسابقات قهرمانی جهان ۱۹۶۶ را به تیگران پتروسیان واگذار کرد.[۱۶] در سال ۱۹۶۸ در بازی با افیم گلر، بنت لارسن و ویکتور کورچنوی به پیروزی رسید تا دوباره با تیگران پتروسیان بر سر این عنوان رقابت کند.[۱۷] این بار اسپاسکی با با نمره ½۱۲–½۱۰ به پیروزی رسید.[۱۸] اغلب به او گفته می‌شد که دارای «سبک جهانی» است. «شامل توانایی برای بازی با انواع مختلفی از موقعیت‌ها»[۱۹] با این حال گری کاسپاروف اشاره می‌کند که «اسپاسکی از دوران کودکی توانایی عالی برای ابتکار داشته.»[۱۹] قبل از مسابقه فیشر پنج بازی در مقابل اسپاسکی انجام داد، در این بازی دو تساوی به دست آمد و اسپاسکی سه بازی را برنده شد.[۲۰]

فیشر در رویارویی مستقیم با قهرمانان شطرنج در مسابقات کاندیداتوری با استادبزرگانی چون مارک تایمانف و بنت لارسن بازی کرد و آن‌ها را با امتیاز کامل ۶–۰ تحقیر کرد. شاهکاری که هیچ‌کس از بازیکنان کاندیداتوری موفق به انجام آن نبوده. پس از آن، فیشر پنج بازی جداگانه با تیگران پتروسیان، قهرمان سابق جهان انجام داد که با برنده شدن در چهار بازی پرونده این بازی را به سود خود بست.[۲] «هیچ اظهار نظری تأثیر این نتایج را نشان نمی‌دهد … فیشر ویران کرد.»[۲۱] از هفت راند گذشته اینترزونال تا بازی اول در برابر پتروسیان، فیشر در ۲۰ بازی متوالی برنده شد که تقریباً تمام بازی‌ها در برابر استادبزرگان شطرنج بود.

فیشر همچنین ریتینگ الو بالاتری نسبت به اسپاسکی داشت.[۲۲] در فهرست رتبه‌بندی فیده و در ژوئیه ۱۹۷۲ فیشر ریتینگ ۲۷۸۵ را داشت، این ریتینگ ۱۲۵ امتیاز بیشتر از ریتینگ خود اسپاسکی بود. (ریتینگ اسپاسکی در آن زمان ۲۶۶۰ بود)[۲۳] نتایج اخیر و ریتینگ فیشر او را مورد توجه قرار داده بود.[۲۴][۲۵][۲۶] با این حال شاهدان اعتقاد داشتند که فیشر هرگز برنده بازی نخواهد بود.[۲۷]

بازیکن‌های دوم[الف] اسپاسکی افیم گلر، نیکولای کرگیتوس و آیوو نای بود.[۲۸] بازیکن دوم فیشر نیز ویلیام لمباردی بوده‌است.[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲] او همچنین وکیلی به نام پل مارشال داشت که نقش مهمی در حوادث پیرامون مسابقه ایفا می‌کرد. این وکیل همچنین نماینده فدراسیون شطرنج ایالات متحده بود.[۳۳] لثار اسمید هم داوری این مسابقه را بر عهده داشت.[۳۴]

تا مدتی، بر برگزار شدن این مسابقه تردید وجود داشت.[۳۵] کمی قبل از مسابقه، فیشر درخواست کرد تا مبلغ ۱۲۵٬۰۰۰ دلار (۵/۸ به برنده، ۳/۸ بازنده) و همچنین ۳۰٪ از درآمد حاصل از حق پخش تلویزیونی و ۳۰٪ هم از فروش بلیط به آن‌ها پرداخت شود.[۳۶][۳۷] او به مراسم افتتاحیه مسابقات در ایسلند که در ۱ ژوئیه برگزار می‌شد نرسید.[۳۶][۳۸][۳۹] فیشر رفتار ظاهری پر تناقضی داشت، همانگونه که در تمام دوران حرفه‌ای اش اینگونه بود. او در نهایت به ایسلند پرواز کرد و موافقت کرد که بعد از دو روز به تعویق افتادن بازی توسط رئیس فیده، ماکس اویوه و افزایش دوبرابری جایزه توسط جیم اسلاتر بازی کند. تماس تلفنی هنری کیسینجر نیز در متقاعد کردن فیشر نقش به سزایی داشت.[۴۰][۴۱] بسیاری از مفسران به ویژه اتحاد جماهیر شوروی نظر داشتند که همه خواسته‌های مدارم و غیر منطقی فیشر، برنامه ای روانی علیه اسپاسکی بود. طرفداران فیشر می‌گویند که پیروزی فیشر در مسابقات قهرمانی جهان، مأموریت زندگی وی بوده‌است. دلیل خواسته‌هایش هم این بوده مه او تنها می‌خواسته اوضاع را برای خود مناسب باشد و رفتار او همانگونه بوده که همیشه بوده.

بازی در مسابقات جهانی (به عنوان مثال، یک سری بازی بین دو حریف) اغلب بدین صورت است که بازیکنان، یک یا دو گشایش را به صورت بسیار عمیق کار می‌کنند و از آن بارها و بارها در بازی‌ها استفاده می‌کنند.[۴۲] آمادگی برای چنین مسابقه ای شامل تجزیه و تحلیل گشایش‌های باز شناخته شده توسط حریف است. فیشر به دلیل مجموعه بازی‌های غیرمعمول معروف بود: او تقریباً همیشه در هنگام بازی با مهره سفید، بازی را با 1.e4 از گشایش نجادوف واریانت و از دفاع سیسیلی به عنوان دفاع در برابر 1.e4 استفاده می‌کرد.[۴۳][۴۴] او اسپاسکی را بارها با تغییر در شروع بازی شگفت زده کرد و از حرکت‌هایی استفاده می‌کرد که هرگز، یا فقط به ندرت از آن استفاده می‌کرد. (مانند استفاده از حرکت 1.c4 در شروع با سفید، دفاع آلخین، دفاع پیرک و سیسیلی پائولسن در شروع با سیاه)[۴۳] حتی در شرایطی که فیشر قبلاً در مسابقه بازی کرده بود، مدام از تغییرات قبلی خود منحرف می‌شد و بدین ترتیب هیچ‌گاه یک نوع بازی را دو بار تکرار نمی‌کرد.[۴۵]

۱۹۷۰ مسابقات اینترزونال

[ویرایش]

مسابقات اینترزونال در پالما ده مایورکا اسپانیا، در نوامبر و دسامبر ۱۹۷۰ برگزار شد. شش بازیکن برتر اینترزونال (که به ترتیب در جدول زیر نشان داده شده‌اند) برای شرکت در مسابقات کاندیداتوری واجد شرایط بودند. بابی فیشر شرایط لازم برای شرکت در این رویداد را نداشت، چراکه در مسابقات قهرمانی آمریکا ۱۹۶۹ (ناحیه ای) شرکت نکرده بود. با این حال بنکو (و لمباردی به عنوان ذخیره) جایگاه خود را از دست دادند و ماکس اویوه رئیس فیده در اقدامی بحث‌برانگیز به فیشر اجازه داد تا در مسابقه شرکت کند. برای این اتفاق مبلغ ۱۵۰۰ دلار به بنکو پرداخت شد.[۴۶]

۱۹۷۰ مسابقات اینترزونال
۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ جمع Tie break
۱  بابی فیشر (United States) - ۰ ۱ ½ ۱ ۱ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ½ ۱ ۱ ½ ½ ۱ ½ ۱۸½
۲  بنت لارسن (Denmark) ۱ - ½ ½ ۰ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱ ۱ ۰ ½ ½ ۱ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ½ ۱ ½ ۱۵ ۱۶۷٫۵۰
۳  افیم گلر (Soviet Union) ۰ ½ - ۱ ½ ۱ ½ ۱ ½ ½ ½ ۱ ½ ½ ۱ ½ ۱ ½ ½ ½ ۱ ۱ ½ ½ ۱۵ ۱۶۷٫۰۰
۴  رابرت هوبنر (West Germany) ½ ½ ۰ - ½ ۱ ½ ۰ ½ ½ ۰ ½ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱۵ ۱۵۵٫۲۵
۵  مارک تایمانف (Soviet Union) ۰ ۱ ½ ½ - ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۰ ½ ۰ ۱ ۱ ½ ۱ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱۴ ۱۴۶٫۵۰
۶  ولفگانگ اولمن (East Germany) ۰ ۰ ۰ ۰ ½ - ۱ ½ ½ ۱ ½ ½ ۱ ½ ۰ ۱ ½ ۱ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱۴ ۱۴۱٫۵۰
۷  لاجوس پریتیچ (Hungary) ½ ½ ½ ½ ½ ۰ - ½ ۰ ۱ ½ ۱ ۱ ½ ½ ½ ۱ ½ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۰ ۱۳½ ۱۴۹٫۷۵
۸  واسیلی اسمیسلوف (Soviet Union) ۰ ½ ۰ ۱ ½ ½ ½ - ۱ ½ ½ ۰ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۱ ۱ ½ ۱ ۱ ۱ ۱۳½ ۱۴۱٫۰۰
۹  لو پلگاوفسکی (Soviet Union) ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۱ ۰ - ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱ ۰ ½ ۱ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱۳ ۱۴۶٫۷۵
۱۰  سوتوزار گلیگوچیچ (Yugoslavia) ۰ ½ ½ ½ ½ ۰ ۰ ½ ½ - ۱ ½ ۱ ½ ۱ ½ ½ ۱ ۰ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۱۳ ۱۳۵٫۵۰
۱۱  اسکار پاننو (Argentina) ۰ ۰ ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ۰ ۰ - ½ ½ ½ ۱ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱ ۱ ½ ۱ ۱۲½ ۱۳۰٫۷۵
۱۲  هنری مکینگ (Brazil) ۰ ۰ ۰ ½ ۱ ½ ۰ ۱ ½ ½ ½ - ۱ ½ ½ ½ ½ ۰ ½ ½ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱۲½ ۱۳۰٫۰۰
۱۳  ولاستیمیل هورت (Czechoslovakia) ۰ ۱ ½ ½ ½ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ½ ۰ - ۱ ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱ ½ ۱ ½ ۱۱½
۱۴  بوریسلاو یوکوو (Yugoslavia) ۰ ½ ½ ۰ ۱ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۰ - ½ ½ ۰ ½ ½ ½ ½ ۱ ½ ½ ۱۰½
۱۵  دانکن ساتل (Canada) ۰ ½ ۰ ½ ۰ ۱ ½ ½ ½ ۰ ۰ ½ ½ ½ - ۰ ½ ½ ۱ ½ ۰ ۱ ½ ۱ ۱۰ ۱۰۵٫۷۵
۱۶  دراگولجاب مینیک (Yugoslavia) ۰ ۰ ½ ۰ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ½ ۰ ½ ۰ ½ ۱ - ۱ ½ ½ ½ ۱ ½ ۱ ۱ ۱۰ ۹۶٫۰۰
۱۷  ساموئل رشفسکی (United States) ۰ ½ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ۱ ½ ۰ - ½ ½ ½ ۰ ۰ ½ ۱ ۹½
۱۸  میلول متولویچ (Yugoslavia) ½ ۰ ½ ۰ ۰ ۰ ½ ½ ½ ۰ ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ½ - ½ ½ ۰ ۰ ½ ۱ ۹ ۹۸٫۵۰
۱۹  ویلیام آدیدسون (United States) ۰ ½ ½ ۰ ½ ۰ ½ ۰ ۰ ۱ ½ ½ ½ ½ ۰ ½ ½ ½ - ½ ۰ ۰ ۱ ۱ ۹ ۹۵٫۲۵
۲۰  میروسلاو فیلیپ (Czechoslovakia) ۰ ۰ ½ ½ ۰ ½ ۰ ۰ ۰ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ - ½ ۱ ½ ۰ ۸½ ۹۱٫۵۰
۲۱  رناتو نارانجا (Philippines) ½ ۰ ۰ ۰ ½ ۰ ½ ½ ½ ۰ ۰ ۰ ۰ ½ ۱ ۰ ۱ ۱ ۱ ½ - ۰ ۰ ۱ ۸½ ۸۸٫۷۵
۲۲  Tudev Ujtumen (Mongolia) ½ ½ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ۰ ½ ۰ ۰ ½ ۱ ۱ ۱ ۰ ۱ - ۱ ½ ۸½ ۸۵٫۲۵
۲۳  جورج روبینتی (Argentina) ۰ ۰ ½ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ½ ۰ ½ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ½ ½ ۰ ½ ۱ ۰ - ۱ ۶
۲۴  ائازار جیمنز (Cuba) ½ ½ ½ ۰ ۰ ۰ ۱ ۰ ½ ۰ ۰ ۰ ½ ½ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ۱ ۰ ½ ۰ - ۵½

پریتیچ و اسمیسلوف در اولین مسابقه حذفی در پورتوروژ، یوگسلاوی در اوایل ۱۹۷۱ برای جایگاه ذخیره مسابقات کاندیداتوری رقابت کردند. رقابت‌ها با نتیجه ۳–۳ به پایان رسید؛ اما پریتیچ به دلیل داشتن یک امتیاز بیشتر برنده مسابقه شد.

۱۹۷۱ نامزدهای مسابقات

[ویرایش]

پتروسیان به عنوان آخرین بازنده مسابقات قهرمانی و کورچنوی به عنوان رقیب اصلی نامزدهای قبلی، به‌طور مستقیم در مرحله مسابقات نامزدها قرار گرفتند و به شش بازیکن برتر اینترزونال پیوستند. در مسابقه بین پتروسیان و هوبنر در یک چهارم نهایی شهر سویا، هوبنر بعد از باخت در در بازی هفتم به دلیل شکایت ناشی از سر و صدا از مسابقه کناره‌گیری کرد.[۴۷]

  یک‌چهارم‌نهایی
 نیمه‌نهایی
 نهایی
                           
  ونکوور، مه ۱۹۷۱
    بابی فیشر ۶  
    مارک تایمانف ۰     دنور، ژوئیه ۱۹۷۱
      بابی فیشر ۶  
  لاس پالماس، مه-ژوئن ۱۹۷۱     بنت لارسن ۰  
    بنت لارسن ۵½
    ولفگانگ اولمن ۳½     بوئنوس آیرس، سپتامبر-اکتبر ۱۹۷۱
      بابی فیشر ۶½
  مسکو، مه ۱۹۷۱       تیگران پتروسیان ۲½
    ویکتور کورچنوی ۵½  
    افیم گلر ۲½     مسکو، ژوئیه ۱۹۷۱
      ویکتور کورچنوی ۴½
  سویا، مه ۱۹۷۱     تیگران پتروسیان ۵½  
    تیگران پتروسیان ۴
    رابرت هوبنر (forfeited)[۴۷] ۳  

پیروزی فیشر حق به چالش کشیدن قهرمان فعلی آن زمان اسپاسکی را به وجود آورد.

۱۹۷۲ مسابقات قهرمانی جهان

[ویرایش]

برنامه و نتایج

[ویرایش]

مسابقه به عنوان ۲۴ بازی انجام شد. با پیروزی ۱ امتیاز و تساوی ½ امتیازی؛ بازی زمانی به پایان می‌رسید که یکی از بازیکنان ½۱۲ امتیاز به دست آورد.[۴۸] اگر مسابقه با تساوی ۱۲–۱۲ به پایان می‌رسید هم اسپاسکی عنوان خود را حفظ می‌کرد.[۴۹] اولین ساعت زمانی بر روی ۴۰ حرکت و ۲ ساعت و نیم تنظیم شد.[۵۰] سه بازی در هفته برنامه‌ریزی شده بود.[۵۱] هر بازیکن می‌توانست به دلایل پزشکی تا سه بار بازی را به تعویق بیندازد.[۵۲][۵۳] بر طبق برنامه‌ریزی قرار بود بازی‌ها در روزهای یک شنبه، سه شنبه و پنجشنبه برگزار شود.[۲۸] اگر یک بازی به تعویق می‌افتاد باید روز بعد ادامه می یافت.[۲۸] شنبه‌ها هم روز استراحت بود.[۲۸]

فیشر اصرار داشت که از مهره شطرنج استانتون از جاش لندن استفاده شود. صفحه شطرنج هم باید بر اساس درخواست فیشر از نو بازسازی می‌شد.[۵۴] این مسابقه در سراسر جهان تحت پوشش قرار گرفت، فیشر در سرتاسر جهان مشهور شد و به عنوان اینشتین شطرنج توصیف شد. هتل او روزانه تعداد زیادی تماس از سوی زنان داشت و فیشر از خواندن نامه‌ها و تلگراف‌های متعددی که از او تعریف یا انتقاد کرده بودند لذت می‌برد.[۵۵] هیجان روزافزون مردم پس از به تعویق افتادن بازی بسیار بود و مردم این پرسش را داشتند که آیا فیشر دوباره ظاهر خواهد شد یا نه. پیش از این، او از فرودگاه آمده بود و هنگامی که در حال ترک محل بود توسط خبرنگاران احاطه شده بود. سخنانی چون: «آیا او بازی خواهد کرد؟» یا «آمریکا در برابر روسیه» موجب هیجان در سراسر جهان شده بود.

مسابقات قهرمانی جهان شطرنج ۱۹۷۲
ریتینگ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ امتیازات
 بوریس اسپاسکی (USSR) 2660 1 1 0 ½ 0 ۰ ½ ۰ ½ 0 1 ½ 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۰ ۸½
 بابی فیشر (USA) 2785 0 0 ۱ ½ 1 1 ½ 1 ½ 1 ۰ ½ ۱ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ۱ ۱۲½

یادداشت

[ویرایش]
  1. ↑ بازیکن دوم، به دستیار بازیکنانی می‌گویند که در بازی‌های بزرگ شرکت می‌کنند. به نوعی می‌توان این افراد را مربی نامید. بازیکن دوم در آماده‌سازی بازیکن نقش به سزایی دارد، به بازیکن در مطالعه و تجزیه و تحلیل بازی‌های بازیکن حریف کمک می‌کند. البته وجود بازیکن دوم در حدود ۱۹۹۰ به پایان رسید.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "Garry Kasparov on Conversations with Bill Kristol". Conversations with Bill Kristol.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Evans & Smith 1973, p. 8
  3. ↑ "Fischer, according to some of the psychiatrists who are regulars at the Manhattan Chess Club, is a paranoid and is 'psychotically suspicious, like most paranoids'." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 75
  4. ↑ "Bobby Fischer, then as now the enfant terrible of the chess world, charged that the Russians were in collusion, agreeing to draw with each other while playing no-holds-barred games with non-Russians, and to nothing to jeopardize the position of whichever one of them was leading." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 35
  5. ↑ Bobby Fischer: The Russians Have Fixed World Chess بایگانی‌شده در ژوئیه ۲۷, ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  6. ↑ Bobby Fischer: Schacher im Schach. Das abgekartete Spiel der Russen (آلمانی)
  7. ↑ "Throughout all the Soviet comments on their chess successes runs the theme that more than chess is at stake. For example, when Botvinnik won the world title in 1948 Pravda commented, 'Botvinnik was not simply playing chess, he was defending the honour of his country', and in 1961 The Moral Code of the Builder of Communism stated, 'Our task is to educate chess-players towards communist consciousness, love of labour and discipline and loyalty to the good of society.الگو:' " Alexander 1972, p. 46
  8. ↑ "When Botvinnik won the Nottingham tournament of 1936, Pravda said in an editorial that his victory was a triumph of Marxist–Leninist chess". Donner 2006, p. 138 (originally published in De Tijd, June 28, 1972)
  9. ↑ "Spassky, of course, was carrying a burden that Fischer was not laden with: he was playing not only for himself, but also for the Soviet government, the Soviet system. He represented an ideology. Soviet chess players were supreme, so the theory went, because the Soviet social, political and governmental system was so much better." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 108
  10. ↑ Fisher's 1972 Match Was Cold War Battle January 19, 2008
  11. ↑ Steinitz entry at World Chess Museum and Hall of Fame بایگانی‌شده در ۲۰۰۸-۰۷-۰۴ توسط Wayback Machine. Chessmuseum.org. Retrieved on 2009-03-03.
  12. ↑ Perhaps the best-selling book on the match was subtitled The New York Times Report on the Chess Match of the Century (Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972). Gligorić's book on the match was also subtitled The Chess Match of the Century (Gligorić 1972).
  13. ↑ "Even before a move has been made, this breathtaking, blood-curdling and heartrending encounter is justly being labelled as 'the Match of the Century'." Donner 2006, p. 136 (originally published in De Tijd, June 28, 1972)
  14. ↑ Byrne & Nei 1974, p. vii
  15. ↑ The term is used that way in Russian, and also by Edmar Mednis in his book How to Beat Bobby Fischer. Mednis 1997, p. 247
  16. ↑ Kažić 1974, pp. 230–31
  17. ↑ Kažić 1974, pp. 194–96
  18. ↑ Kažić 1974, pp. 231–32
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ Kasparov 2004a, p. 182
  20. ↑ Alexander 1972, pp. 60–61
  21. ↑ Steiner 1974, p. 42
  22. ↑ Alexander 1972, p. 74
  23. ↑ All Time Rankings بایگانی‌شده در نوامبر ۲۶, ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine – lists the top 10 from 1970 to 1997.
  24. ↑ "Despite his dismal score against Spassky, Fischer is the choice of nearly every expert. Indeed, London bookmakers favor him 6-to-5." Evans & Smith 1973, p. 8
  25. ↑ Of the players and expert commentators at the annual Hastings Christmas tournament in 1971–72, apart from one International Master who predicted a Spassky victory, almost everyone else predicted that Fischer would win easily. Gligorić 1972, pp. 13–14
  26. ↑ "Lay opinion is overwhelmingly in support of Fischer, expert opinion is divided in the proportion of about 2 to 1 in his favour." Alexander 1972, p. 74
  27. ↑ Bill Goichberg, "Masters and Experts View the Match", Chess Life & Review, July 1972, pp. 409–10 (also available on DVD)
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ ۲۸٫۲ ۲۸٫۳ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 59
  29. ↑ Alexander 1972, p. 79
  30. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, p. 156
  31. ↑ Brady 2011, p. 184
  32. ↑ Lombardy 2011, pp. 219–20
  33. ↑ Alexander 1972, pp. 77, 79
  34. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 76
  35. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 63–64
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ Alexander 1972, p. 77
  37. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 60
  38. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 62–63
  39. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 138–39
  40. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 63–67
  41. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 143–44
  42. ↑ An extreme example of this was seen in the 1927 World Championship match between José Raúl Capablanca and Alexander Alekhine, where all but two of the thirty-four games featured the Queen's Gambit Declined. José Raul Capablanca, World's Championship Matches, 1921 and 1927, Dover Publications, 1977, p. 46, شابک ‎۰−۴۸۶−۲۳۱۸۹−۵
  43. ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ Mednis 1997, p. xxviii
  44. ↑ "Before the match there was a lot of talk that it is comparatively easy to prepare for Fischer, because he is very conservative in his choice of openings. Especially with White, Fischer plays [1.e4] almost without exception." Byrne & Nei 1974, p. 106
  45. ↑ Gligorić 1972, pp. 48, 65, 87, 91, 113, 117
  46. ↑ Plisetsky, Dmitry; Voronkov, Sergey (2005). Russians versus Fischer. Everyman Chess. p. 166.
  47. ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ "Petrosian - Hübner Candidates Quarterfinal (1971)". ChessGames.com. Retrieved 23 August 2018. Since it was also clear that the organisers would do nothing to fulfill my justified demands, I decided not to play on and to leave Seville.
  48. ↑ FIDE Article 7, Rule 8, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  49. ↑ FIDE Article 7, Rule 6, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  50. ↑ FIDE Article 7, Rule 9b, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  51. ↑ FIDE Article 7, Rule 9a, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  52. ↑ FIDE Article 7, Rule 10, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  53. ↑ Gligorić 1972, p. 86
  54. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 163–64
  55. ↑ Darrach, Brad (1972-08-11). "Bobby is Not a Nasty Kid". Life. p. 40. Retrieved March 25, 2013.