لیکن اسکلروزوس (به انگلیسی: Lichen sclerosus (LS)) یک بیماری پوستی مزمن و التهابی با علت ناشناخته است که میتواند هر قسمت از بدن فرد را درگیر کند، اما بیشتر در اندام تناسلی زنان (آلت تناسلی، فرج) ایجاد میشود و همچنین به عنوان balanitis xerotica obliterans (BXO) شناخته میشود. اسکلروزوس مسری نیست. اما خطر تبدیل شدن به سرطان پوست در آن وجود دارد که بهطور بالقوه با درمان قابل بهبود است. در زنان بزرگسال معمولاً غیرقابل درمان است، اما با رسیدگی پزشکی قابلیت بهبود نسبی دارد و اغلب اگر به درستی درمان نشود، به تدریج شدیدتر میشود. اکثر مردان مبتلا به بیماری در مرحله خفیف یا متوسط محدود به پیشپوست یا گلانس میتوانند با درمان پزشکی یا جراحی درمان شوند.[۴]
لیکن اسکلروزوس ممکن است بدون علائم رخ دهد. لکههای سفید در ناحیه لیکن اسکلروزوس بدن، خارش، درد، دیسپارونی (در LS تناسلی)، کبودی راحت ایجاد میشود، ترک خوردن، پارگی و لایه لایه شدن و هیپرکراتوز از علائم شایع در مردان و زنان هستند. در زنان، این عارضه بیشتر در ناحیه فرج و اطراف مقعد با برجستگی سفید عاجای (سفید مایل به کرم) که ممکن است صاف و درخشان باشد، رخ میدهد.[نیازمند منبع]
در مردان، این بیماری ممکن است به شکل لکههای سفید رنگ روی پوست ختنه گاه و باریک شدن آن (تنگی پیشانی) ایجاد شود که یک «حلقه سفت شده» را تشکیل میدهد که میتواند عقب کشیده شدن پوست آلت تناسلی (در افراد ختنه نشده) را دشوارتر یا غیرممکن کند (فیموزیس). علاوه بر این ممکن است ضایعات، لکههای سفید یا قرمزی روی نرمینه آلت وجود داشته باشد. برخلاف زنان، درگیری مقعدی کمتر است. تنگی مجرای ادرار نیز ممکن است رخ دهد که ادرار کردن را دشوارتر یا حتی غیرممکن میکند.[نیازمند منبع]
در پوست غیر تناسلی، بیماری ممکن است به صورت لکههای سفید چینی با پلاگهای کوچک قابل مشاهده در داخل روزنههای فولیکولهای مو یا غدد عرق روی سطح ظاهر شود. در مواردی نازک شدن پوست نیز ممکن است رخ دهد.[۵]
ناراحتی ناشی از مشکلات و درد لیکن اسکلروزوس طبیعی است، همانطور که نگرانی در مورد عزت نفس و رابطه جنسی طبیعی است. مشاوره تخصصی میتواند کمک کند.[نیازمند منبع]
به گفته انجمن ملی ولوودینیا، که از زنان مبتلا به لیکن اسکلروزوس نیز حمایت میکند، شرایط ولوواژینال میتواند باعث احساس انزوا، ناامیدی، خودکم بینی و موارد دیگر شود. برخی از زنان قادر به ادامه کار یا داشتن روابط جنسی نیستند و ممکن است در سایر فعالیتهای بدنی نیز محدود شوند.[۶][۷] افسردگی، اضطراب و حتی خشم همگی پاسخهای طبیعی به درد مداومی هستند که بیماران LS تجربه میکنند.
خودایمنی فرآیندی است که در آن بدن نمیتواند بافتی از خود را بشناسد و بنابراین به آن سلولها و بافتهای خود حمله میکند. پادتنهای خاصی در LS یافت شده است. علاوه بر این، به نظر میرسد شیوع بیشتری در بیماریهای خودایمنی مانند دیابت نوع ۱، ویتیلیگو، آلوپسی آره آتا و بیماری تیروئید وجود دارد.[۱۵][۱۶]
از آنجایی که LS در زنان عمدتاً در زنان با حالت استروژن پایین (زنان قبل از بلوغ و یائسگی) یافت میشود، تأثیرات هورمونی مفروض شده است. اگرچه تا به امروز، شواهد بسیار کمی برای پشتیبانی از این نظریه یافت شده است.[نیازمند منبع]
برخی از یافتهها نشان میدهند که LS میتواند از طریق زخم[۲۰] یا تشعشع شروع شود،[۲۱][۲۲] اگرچه این یافتهها پراکنده و بسیار غیر معمول بودند.[نیازمند منبع]
این بیماری اغلب برای چندین سال تشخیص داده نمیشود، زیرا گاهی به عنوان برفک یا سایر مشکلات در نظر گرفته شده و درستی تشخیص داده نمیشود تا زمانی که بیمار به متخصص ارجاع داده شده و مشکل شناسایی شود.[نیازمند منبع]
برای تأیید تشخیص میتوان بیوپسی از پوست آسیب دیده انجام داد. هنگامی که بیوپسی انجام میشود، هیپرکراتوز، اپیدرم آتروفیک، اسکلروزدرم و فعالیت لنفوسیتی در غشاء میانی پوست یافتههای بافتشناسی مرتبط با LS هستند.[۲۴] نمونهبرداریها نیز از نظر علائم دیسپلازی بررسی میشوند.[۲۵]
اشاره شده است که تشخیص بالینی BXO میتواند «تقریباً غیرقابل انکار» باشد، اگرچه سایر بیماریهای پوستی مانند لیکن پلان، اسکلرودرمی موضعی، لکوپلاکیا، ویتیلیگو و بثورات پوستی بیماری لایم میتوانند ظاهری مشابه داشته باشند.[۲۶]
هیچ درمان قطعی برای LS وجود ندارد.[۲۷] تغییر رفتار بخشی از درمان است. بیمار باید خاراندن آن بخش از پوست مبتلا به LS را به حداقل برساند یا ترجیحاً متوقف کند.[۲۸] هر گونه خراشیدگی، استرس یا آسیب به پوست میتواند بیماری را بدتر کند. این تئوری وجود دارد که خراشیده شدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان میشود.[۲۹] علاوه بر این، بیمار باید لباس راحت بپوشد و از پوشیدن لباسهای تنگ خودداری کند، زیرا در برخی موارد عامل اصلی در تشدید علائم است.[۲۹][۳۰]
استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی بر روی بخشی از پوست مبتلا به LS اولین درمان برای لیکن اسکلروزوس در زنان و مردان است، شواهد قوی نشان داده که در صورت استفاده مناسب، حتی در دورههای طولانی این درمان، «ایمن و مؤثر» است و به ندرت عوارض جانبی جدی ایجاد میکند.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵] آنها اثرات تمام علائم را برای مدتی بهبود میبخشند یا سرکوب میکنند، هرچند پایداری بهبود در بین بیماران بسیار متفاوت است، و گاهی زمانی که نیاز به استفاده مجدد از آنها میباشد.[۳۶] متیل پردنیزولون آسپونات به عنوان یک کورتیکواستروئید ایمن و مؤثر برای موارد خفیف و متوسط استفاده شده است.[۳۷] برای موارد شدید، این نظریه مطرح است که مومتازون فوروات ممکن است ایمن تر و موثرتر از کلوبتازول باشد.[۳۷] مطالعات اخیر نشان دادهاند که داروی سرکوبکننده سیستم ایمنی موضعی کلسینورین مانند تاکرولیموس میتوانند اثری مشابه کورتیکواستروئیدها داشته باشند، اما تأثیر آن بر خطرات سرطان در LS بهطور قطعی شناخته نشده است.[۳۸][۳۹] بر اساس شواهد محدود، یک بررسی کاکرین در سال ۲۰۱۱ به این نتیجه رسید که کلوبتازول پروپیونات، مومتازون فوروات و پیمکرولیموس (مهارکننده کلسینئورین) همگی درمانهای مؤثری برای لیکن اسکلروزوس تناسلی هستند.[۴۰] با این حال، کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده برای شناسایی بیشتر قدرت و رژیم بهینه کورتیکواستروئیدهای موضعی و ارزیابی مدت زمان بهبودی و/یا پیشگیری از عودهایی که بیماران با این درمانهای موضعی تجربه میکنند، نیاز است.[۴۰]
↑Meffert, Jeffrey J; Davis, Brian M; Grimwood, Ronald E (March 1995). "Lichen sclerosus". Journal of the American Academy of Dermatology. 32 (3): 393–416. doi:10.1016/0190-9622(95)90060-8. PMID7868709.
↑European Dermatology Forum Guideline on Lichen Sclerosus (2014)
↑National Vulvodynia Association. "Vulvodynia Fact Sheet". Vulvodynia Media Corner. National Vulvodynia Association. Retrieved 16 June 2012.
↑Gutierrez-Ontalvilla, Patricia (2019). "The Female Sexual Function Index to assess patients with moderate to severe vulvar lichen sclerosus". European Journal of Dermatology. 29 (4): 430–431. doi:10.1684/ejd.2019.3580. PMID31625922.
↑National Institute of Health. "Fast Facts About Lichen Sclerosus". Lichen Sclerosus. National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. Archived from the original on 15 June 2012. Retrieved 16 June 2012.
↑Yesudian, PD; Sugunendran, H; Bates, CM; O'Mahony, C (2005). "Lichen sclerosus". International Journal of STD & AIDS. 16 (7): 465–473. doi:10.1258/0956462054308440. PMID16004624.
↑Birenbaum, DL; Young, RC (2007). "High prevalence of thyroid disease in patients with lichen sclerosus". The Journal of Reproductive Medicine. 52 (1): 28–30. PMID17286064.
↑Sherman, V; McPherson, T; Baldo, M; Salim, A; Gao, XH; Wojnarowska, F (Sep 2010). "The high rate of familial lichen sclerosus suggests a genetic contribution: an observational cohort study". Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. 24 (9): 1031–1034. doi:10.1111/j.1468-3083.2010.03572.x. PMID20202060.
↑Meyrick Thomas, RH; Ridley, CM; McGibbon, DH; Black, MM (1988). "Lichen sclerosus et atrophicus and autoimmunity—a study of 350 women". British Journal of Dermatology. 118 (1): 41–46. doi:10.1111/j.1365-2133.1988.tb01748.x. PMID3342175.
↑Drut, RM; Gomez, MA; Drut, R; Lojo, MM (1998). "Human papillomavirus is present in some cases of childhood penile lichen sclerosus: an in situ hybridization and SP-PCR study". Pediatric Dermatology. 15 (2): 85–90. doi:10.1046/j.1525-1470.1998.1998015085.x. PMID9572688.
↑Chi, CC; Kirtschig, G; Baldo, M; Lewis, F; Wang, SH; Wojnarowska, F (Aug 2012). "Systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials on topical interventions for genital lichen sclerosus". Journal of the American Academy of Dermatology. 67 (2): 305–12. doi:10.1016/j.jaad.2012.02.044. PMID22483994.
↑ ۲۹٫۰۲۹٫۱Scurry (March 1999). "Does lichen sclerosus play a central role in the pathogenesis of human papillomavirus negative vulvar squamous cell carcinoma? The itch-scratch-lichen sclerosus hypothesis". International Journal of Gynecological Cancer. 9 (2): 89–97. doi:10.1046/j.1525-1438.1999.99016.x. PMID11240748.
↑Dahlman-Ghozlan, Kristina; Hedblad, Mari-Anne; von Krogh, Geo (1999). "Penile lichen sclerosus et atrophicus treated with clobetasol dipropionate 0.05% cream: A retrospective clinical and histopathologic study". Journal of the American Academy of Dermatology. 40 (3): 451–457. doi:10.1016/S0190-9622(99)70496-2. ISSN0190-9622. PMID10071317.
↑Neill, S.M.; Lewis, F.M.; Tatnall, F.M.; Cox, N.H. (2010). "British Association of Dermatologists' guidelines for the management of lichen sclerosus 2010". British Journal of Dermatology. 163 (4): 672–682. doi:10.1111/j.1365-2133.2010.09997.x. ISSN0007-0963. PMID20854400.
↑Li, Y; Xiao, Y; Wang, H; Li, H; Luo, X (Aug 2013). "Low-concentration topical tacrolimus for the treatment of anogenital lichen sclerosus in childhood: maintenance treatment to reduce recurrence". Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 26 (4): 239–42. doi:10.1016/j.jpag.2012.11.010. PMID24049806.
↑Maassen, MS; van Doorn, HC (2012). "[Topical treatment of vulvar lichen sclerosus with calcineurin inhibitors]". Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 156 (36): A3908. PMID22951124.