پرهیزکاری یا تقوا به فضیلتی در زندگی مذهبی و معنوی گفته میشود که دربرگیرندهٔ حالتهایی مانند «وقف خدا بودن»، «خداترس بودن» و «تواضع» میشود. این کلمه برخلاف تلفظ بسیاری پرهیزگار با «گ» درست نیست و پرهیزکار با «ک» درست است.
وَرَعْ یا پرهیزکاری و پارسایی را به نگهداشتن خود از محرمات، دوری از گناه،[۱] پرهیزکاری و پارسایی،[۲] و اجتناب از شبهات از ترس ارتکاب محرمات[۳] معنا کردهاند. یکی از ویژگیهای پرهیزکاران، راستگویی است.
در آیاتی از قرآن کریم به پرهیزکار بودن و پرهیزکاران اشاراتی شده و صفات آنان نیز آورده شدهاست، از جمله راستگویی، اعتقاد حقیقی، پاکی و خوبی. در آیه دوم سورهٔ بقره گفته شده این کتاب راهنمای پرهیزکاران است که در زبان عربی همان متقین میباشد. همچنین آیهٔ ۱۷۷ سورهٔ بقره: «اینها کسانی هستند که راست میگویند و گفتارشان با اعتقادشان هماهنگ است و اینها هستند پرهیزکاران!»[۴]
پرهیزکاری، هم بر حالت درونی و هم رفتار ظاهری تأثیر میگذارد.[۵] با وجود مفهوم مبهم پارسایی، مرزهای آن مشخص شدهاند: پارسایی بیشتر به نحوهٔ زندگی مذهبی مربوط میشود تا الاهیات یک مذهب خاص.[۶]
در قرآن، تقوا مؤلفهٔ بسیار مهمی از ایمان است و اهل تقوا اهل بهشت توصیف شدهاند.[۷] اصل کلمهٔ تقوا از «وقایة» است به معنی پوشش و حفاظت از آزار و ضرر. در توصیف علی ابن ابیطالب از این واژه، تقوا حفاظت و حمایتی الهی برای بندگانش است که آنها را از هلاکتها مصون میدارد.[۸]
در کلام محمد ورع به عنوان بهترین عمل معرفی شده است. یعنی انسان از آنچه خدا حرام کرده پرهیز کند و وارسته و پارسا باشد.[۹]