چنگدو جی-۷

جی-۷/اف-۷ ایرگارد
J-7 / F-7 Airguard
یک اف. تی-۷ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران درحال فرود در فرودگاه مهرآباد تهران
کاربری هواگرد جنگنده
تولیدکننده گروه صنعت هوانوردی چنگدو/Guizhou Aircraft Industry Corporation
نخستین پرواز ۱۷ ژانویه ۱۹۶۶
وضعیت عملیاتی
کاربر اصلی  نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق
 نیروی هوایی بنگلادش
 نیروی هوایی پاکستان
 نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
ساخته‌شده ۱۹۶۵–۲۰۱۳
تعداد ساخته‌شده بیش از ۲٬۴۰۰
توسعه‌یافته از میگ-۲۱
توسعه‌یافته به گوییژو جی‌ال-۹

چنگدو جی-۷ (به چینی: 歼-۷)، با نام صادراتی اف-۷; نام‌گذاری در ناتو: Fishcan[۱] یک هواپیمای جنگنده ساخت جمهوری خلق چین است. این هواپیما یک نسخه تولید تحت امتیاز از جنگنده میگ-۲۱ ساخت شوروی بوده و بنابراین شباهت‌های زیادی به آن دارد.[۲] این هواپیما مجهز به موشک‌های هوا به هوا با برد کوتاه و فروسرخ است و عمدتاً برای نبردهای هوا به هوای برد کوتاه طراحی شده است. از این هواپیما برای پشتیبانی نزدیک هوایی نیز استفاده می‌شود. در ۳۰ مارس ۱۹۶۲، توافقنامه انتقال فناوری میگ-۲۱ بین اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری خلق چین امضا شد. در حالی که کیت‌ها، اجزاء مختلف، هواپیماهای تکمیل‌شده و اسناد مربوط به آن به کارخانه هواپیماسازی شن یانگ تحویل داده شد، ولی مستندات طراحی ناقص بود و مهندسین چینی تلاش‌هایی برای مهندسی معکوس هواپیما انجام دادند. اگرچه که این دو هواپیما تا حد زیادی شبیه به هم هستند، ولی دارای تفاوت‌هایی در سیستم‌های هیدرولیک و مخازن سوخت داخلی می‌باشند. در ماه مارس ۱۹۶۴ تولید داخلی جی-۷ در کارخانه هواپیماسازی شن یانگ آغاز شد، اما به دلیل عوامل مختلف از جمله انقلاب فرهنگی چین، تولید انبوه تنها در دهه ۱۹۸۰ به واقعیت پیوست. مدل‌های متعددی از جی-۷ توسعه یافتند که دارای پیشرفت‌هایی در زمینه‌هایی مانند تسلیحات، الکترونیک هوانوردی (اویونیک) و طراحی بال بودند.

این هواپیما عمدتاً در خدمت نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAAF) بود، اما نیروهای هوایی متعددی، نیز جی-۷ را خریداری نمودند. خارج از چین، بزرگ‌ترین کاربر جی-۷ نیروی هوایی پاکستان است. نسل بعدی هواپیماهای چینی، مانند رهگیر شن‌یانگ جی-۸، با درس‌هایی که از برنامه جی-۷ آموخته شد، توسعه یافتند. چندین کشور، از جمله زیمبابوه، تانزانیا، و سریلانکا، این نوع را در نقش‌های تهاجمی به کار گرفتند. در سال ۲۰۱۳، پس از تحویل ۱۶ فروند اف-۷ بی.جی. آی به نیروی هوایی بنگلادش، تولید جی-۷ متوقف شد. هواپیماهای جدیدتر مانند جنگنده چندمنظوره جی‌اف-۱۷ تاندر توانسته‌اند در بازار صادراتی جانشین آن باشند. امروزه، تعداد زیادی از جی-۷ با مشتریان متعدد صادراتی در خدمت هستند.[۳][۴] PLAAF قصد داشت تا سال ۲۰۲۳، این جنگنده‌ها را بازنشسته نماید.[۵]

در سالهای پس از جنگ هشت ساله ایران و عراق، نیروی هوایی ایران تعدادی از این جنگنده را به خدمت گرفت تا جایگزین بخشی از جنگنده‌های از دست رفته خود نماید.

طراحی و توسعه

[ویرایش]

پیشینه

[ویرایش]

در دهه ۱۹۵۰ و سالهای اولیه ۱۹۶۰، اتحاد جماهیر شوروی بخش بزرگی از فناوری تسلیحاتی متعارف خود را با همسایه خود، جمهوری خلق چین به اشتراک گذاشت. یکی از این نمونه‌ها میگ-۱۹ است که از اوایل ۱۹۵۸ توسط چین با نام شن‌یانگ جی-۶ تولید شد.[۶] در طول همان دهه، میگ-۲۱ توانمندتر توسط شوروی ساخته شد. این جنگنده، ارزان اما سریع، با استراتژی تشکیل گروه‌های بزرگ از «جنگنده‌های مردمی» برای غلبه بر مزیت‌های فن‌آوری هواپیماهای غربی مناسب بود. با این حال، شکاف چینی-شوروی به‌طور ناگهانی به تلاش‌های اولیه همکاری پایان داد. از ۲۸ جولای تا ۱ سپتامبر ۱۹۶۰، اتحاد جماهیر شوروی مستشاران خود را از چین خارج کرد، که در نتیجه پروژه جی-۷ در چین متوقف شد.

در فوریه ۱۹۶۲، نیکیتا خروشچف، نخست‌وزیر شوروی، به‌طور غیرمنتظره ای به مائو تسه‌تونگ نامه ای نوشت و به او اطلاع داد که اتحاد جماهیر شوروی مایل است فناوری میگ-۲۱ را به چین منتقل نماید، و از چینی‌ها خواست که فوراً نمایندگان خود را برای گفتگو در مورد ترتیبات این امر به شوروی بفرستند. چینی‌ها این پیشنهاد را یک حرکت شوروی برای برقراری صلح می‌دانستند، در حالی که مشکوک بودند، اما با این وجود مشتاق بودند که پیشنهاد اتحاد جماهیر شوروی برای قرارداد هواپیما را بپذیرند. هیئتی به ریاست ژنرال لیو یالو، فرمانده کل نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAAF) که خود فارغ‌التحصیل آکادمی نظامی شوروی بود، بلافاصله به مسکو اعزام شد. به هیئت چینی سه روز فرصت داده شد تا از تأسیسات تولید میگ-۲۱ که قبلاً برای خارجی‌ها ممنوع بود، بازدید نمایند.[۷] مجوز این بازدید توسط شخص نیکیتا خروشچف اعطا شده بود و در ۳۰ مارس ۱۹۶۲، قرارداد انتقال فناوری امضا شد.[۸]

پایه‌گذاری خط تولید

[ویرایش]

با این حال، با توجه به وضعیت روابط سیاسی بین دو کشور، چینی‌ها نسبت به دستیابی به این فناوری چندان خوش‌بین نبودند و ظاهراً مقدماتی برای مهندس معکوس این هواپیما را فراهم نمودند.[۶]منابع روسی اظهارمی دارند که چندین فروند میگ-۲۱ به صورت توسط خلبانان شوروی به چین فرستاده شد و تعدادی میگ-۲۱ اف به صورت کیت نیز همراه با قطعات و مدارک فنی ارسال شد. همان‌طور که چینی‌ها انتظار داشتند، پس از تحویل کیت‌ها، قطعات و اسناد به کارخانه هواپیماسازی شن یانگ پنج ماه پس از امضای قرارداد، مشخص شد که برخی از اسناد فنی ارائه شده توسط شوروی ناقص بوده و بخشی از آنها قابل استفاده نیستند. چینی‌ها در صدد برآمدند، تا مهندسی این هواپیما برای تولید محلی انجام دهند. با انجام این کار، آنها با موفقیت ۲۴۹ مسئله اصلی را حل نموده و هشت سند فنی اصلی را که توسط اتحاد جماهیر شوروی ارائه نشده بود، بازتولید نمودند. یکی از ایرادات عمده مربوط به سیستم‌های هیدرولیک بود که تا ۷۰ درصد از هواپیماهای اسکادران را تا زمانی که به روز رسانی انجام شد، زمین گیر می‌نمود. تغییر عمده دیگر در ذخیره‌سازی سوخت بود که باعث افزایش پایداری هواپیما شد. میگ-۲۱ بیشتر سوخت خود را در بدنه جلو حمل می‌کند و باعث می‌شود که مرکز ثقل پس از حدود ۴۵ دقیقه کارکرد ناپایدار شده و تغییر نماید. در جی-۷ به منظور حفظ مرکز ثقل پایدارتر، و در نتیجه پایداری استاتیک طولی بهتر، مخازن سوخت داخلی مجدداً طراحی شده ومخزن سوخت بیرونی بزرگتر شد. اتاقک خلبان نیز برای جایگزینی صندلی‌پران ساخت شوروی که غیرقابل قبول تلقی می‌شد، اصلاح گردید. کاناپی بازشو به جلو با یک کاناپی استاندارد لولایی عقب جایگزین شد که قبل از پرتاب خلبان به بیرون پرتاب می‌شد. مهندسی مجدد تا حد زیادی موفقیت‌آمیز بود، جی-۷ ساخت چین فقط تفاوت‌های جزئی در طراحی و عملکرد با میگ-۲۱ اصلی نشان داد.[۹]

در ماه مارس ۱۹۶۴ تولید داخلی جی-۷ در کارخانه هواپیماسازی شن یانگ آغاز شد. با این حال، یک مشکل غیرمنتظره اجتماعی و اقتصادی انقلاب فرهنگی چین، مانع بزرگی در به ثمر رسیدن تلاش‌های انجام شده برای تولید انبوه گردید. روند پیشرفت به شدت کند شده و کیفیت محصولات اولیه ضعیف گردید. در نتیجه، تولید در مقیاس کامل جی-۷ تنها در دهه ۱۹۸۰ محقق شد، در آن زمان قدیمی بودن طراحی اولیه هواپیما، نمایان بود. در دهه۱۹۸۰، تولید اتبوه جنگنده اف-۱۶ فایتینگ فالکن در ایالات متحده به خوبی در حال انجام بود؛ این جنگنده غربی تک موتوره نسبتاً مقرون به صرفه بسیار چابکتر از جی-۷ بود. حتی در شرایطی که نواتایی حمل تسلیحات و محموله‌های بیشتری را داشت.[۱۰]

توسعه بیشتر

[ویرایش]

در سال۱۹۸۷، J-7 E با داشتن بال بسیار بهبود یافته، در کنار پیشرفت‌های دیگر، عرضه شد، تقریباً ۴۵ درصد قابلیت مانور بیشتری داشت و عملکرد برخاست و فرود آن افزایش قابل توجهی یافت. این هواپیما همچنین به یک سیستم دید روی کلاه خلبان (HMS) مجهز بود و همچنین اولین نوع میگ-۲۱ بود که به HOTAS و نمایشگر چند منظوره مجهز گردید. بسیاری از قطعات الکترونیکی بریتانیایی بودند، مانند دوربین دید توپ هواپیما و نمایشگر چند منظوره. این هواپیما قادر به استفاده از موشک‌های پی. ال-۸/پایتون ۳ با دید روی کلاه خلبان یا کنترل آتش رادار است، اما این دو به هم مرتبط نبوده و خلبان می‌توانست تنها از یکی از آنها استفاده نماید.[۹]

در اواسط دهه ۱۹۸۰، پاکستان هواپیمای با قابلیت‌های راداری بیشتری را درخواست نمود. هر دو رادار استاندارد و رادار مارکونی بریتانیا مشکلاتی با بهم ریختگی در اثر پژواک‌های ناخواسته زمین را داشتند، اما چین در آن زمان هیچ تجربه ای از رادار هوا به زمین نداشت. در سال ۱۹۸۴ مساعدت‌های پاکستان با دراختیار دادن خلبان‌های اف-۱۶ که در آمریکا برای عملیات رادارهای حمله زمینی آموزش دیده بودتد، چینی‌ها را قادر ساخت تا J-7M را توسعه دهند. در اواخر دهه ۱۹۸۰، در مدل‌های J-7MP و J-7PG با به‌کارگیری رادار ایتالیایی گریفو-۷ ساخت FIAR، ارتقاء قابل توجهی را در سیستم رادار ارائه شد، برد مؤثر رادار بیش از سه برابر گردید و همچنین حداکثر زاویه، برای تشخیص هدف به شدت افزایش یافت.[۱۱]

جی-۷ تنها در اواسط دهه ۱۹۸۰ به توانایی‌های طراحی شده توسط شوروی دست یافت. از آنجایی که نسبتاً مقرون به صرفه بود، به‌طور گسترده‌ای به عنوان F-7 صادر شد، غالباً با سیستم‌های غربی، مشابه با مدل‌های تولید شده برای پاکستان. بیش از ۲۰ نوع صادراتی مختلف از جی-۷ وجود دارد که برخی از آنها برای استفاده از تسلیحات اروپایی مانند موشک‌های فرانسوی آر۵۵۰ مجیک مجهز شده‌اند. سریال Wings Over The Red Star از کانال دیسکاوری ادعا می‌کند که چینی‌ها چندین میگ-۲۱ شوروی را در مسیر ویتنام شمالی (در طول جنگ ویتنام) رهگیری کردند، اما این هواپیماها مطابق با مشخصات اولیه خود عمل نکردند، که نشان می‌دهد چینی‌ها در واقع هواپیماهای دارای رتبه پایین را که برای صادرات در نظر گرفته شده بودند، رهگیری کردند، نه هواپیماهای تولیدی با توانایی کامل. به همین دلیل، چینی‌ها مجبور شدند برای دستیابی به قابلیت‌های اولیه خود، هواپیماهای رهگیری شده میگ-۲۱ را مهندسی مجدد کنند. چین بعداً شن‌یانگ جی-۸ را هم بر اساس تجارب و تخصص‌های به دست آمده از این برنامه و هم با استفاده از اطلاعات فنی ناقص بدست آمده از هواپیمای میگ ئی-۱۵۲ شوروی توسعه داد.[۱۲][۱۳]

کاربران

[ویرایش]
کاربران چنگدو جی-۷ در سال ۲۰۱۰ (کاربران قبلی به رنگ قرمز)

کاربران فعلی

[ویرایش]
یک فروند FT-7B از ناوگان نیروی هوایی بنگلادش در حال برخاست
 بنگلادش
  • نیروی هوایی بنگلادش: ۲۰ فروند در طی سالهای ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۰، ۲۰ فروند دیگر را بین سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶ و ۱۶ فروند مدل F-7 BGI را در بین سالهای ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۳ تحویل گرفت.[۱۴] در سال۲۰۲۳ دارای ۳۶ فروند جنگنده F-7 و ۱۱ فروند از نوع آموزشی FT-7 بود[۱۵]
 چین
  • نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین: در فوریه ۲۰۱۲، دارای ۲۹۰ فروند جنگنده جی-۷، به همراه ۴۰ فروند از نوع آموزشی آن بود.[۱۶] ۳۸۷ فروند جی-۷ و ۳۵ فروند جی. جی-۷ (نوع آموزشی) رادر سال ۲۰۲۳ در خدمت داشت.[۱۷]
  • ناوگان هوایی نبروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین، ۳۰ فروند J-7 D/E را در فوریه ۱۲۰۱۲ در اختیار داشت.[۱۶] ۳۰ فروند جی-۷ در سال ۲۰۲۳ در خدمت باقی ماندند.[۱۸]
 مصر
  • نیروی هوایی مصر: تعداد ۱۶۰ فروند از این هواپیما به همراه قطعات یدکی و موتورهای اضافی به مصر صادرگردید (مصر تعدادی از این هواپیماها را بعنوان آموزش پیشرفته نگهداشته و تعدادی را به عراق واگذار نمود)، بعداً مصری‌ها این هواپیماها را بهمراه میگ ۲۱ ام اف ساخت شوروی مجهز به نمایشگر روبرویی HUD ساخت جنرال الکتریک و سکوهای پرتاب موشک‌های ایم-۹ سایدوایندر نمودند.[۱۹] ۷۴ فروند اف-۷ در خدمت باقی مانده است.[۲۰]
 ایران
 میانمار
  • نیروی هوایی میانمار: ۶۲ فروند بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۹ دریافت نمود. در فوریه ۲۰۱۲ تعداد ۲۴ فروند F-7M و ۶ فروند FT-7 را در خدمت داشت.[۱۶]
 نامیبیا
  • نیروی هوایی نامیبیا: بین سالهای ۲۰۰۶ الی ۲۰۰۸، تعداد ۱۲ فروند F-7/FT-7NM را دریافت نمود. ۶ فروند F-7NM. ام و ۲ فروند FT-7NM را در اختیار دارد.[۲۲]
 نیجریه
 کره شمالی
  • نیروی هوایی کره شمالی: تا فوریه ۲۰۱۲، ۱۸۰ فروند اف-۷ را همچنان در اختیار داشت. با این حال، گزارش‌هااز وضعیت وخیم هواپیماها نشان می‌دهد که کمتر از ۵۰ ٪ از آنها قابلیت ارائه خدمات را دارند.[۱۶]
 پاکستان
  • نیروی هوایی پاکستان: در ژانویه سال ۲۰۲۲، ۴۸ فروند (از ۶۰ فروند اولیه) F-7PG را به همراه ۶ فروند FT-7 را در اختیار داشت. چند فروند محدود در سال ۲۰۲۱از خدمت بازنشسته شدند و ۵۳ فروند در خدمت باقی ماندند.[۲۴]
یک فروند F-7GS از ناوگان نیروی هوایی سریلانکا به همراه تسلیحات آن
 سری‌لانکا
 سودان
 تانزانیا
  • نیروی هوایی تانزانیا: در ابتدا با داشتن ۱۱ فروند F-7 را در اختیار داشت.[۳۰] در سال ۲۰۱۱ آنها را با ۱۲ فروند جی-۷ تک سرنیشنه (با نام J-7G) و ۲ فروند هواپیمای دو سرنشینه F-7TN. ان جایگزین نمود، که در اصل در سال ۲۰۰۹، سفارش داده شده بودند. جنگنده‌های تحویل شده، به‌طور کامل و عملیاتی در پایگاه‌های هوایی در دارالسلام و موانزا در حال خدمت می‌باشند. هواپیماهای جدید مجهز به یک رادار فالکون KLJ-6E هستند که تصور می‌شود از رادار Selex Galileo Grifo 7 ساخته شده باشد. سلاح اصلی این هواپیماها موشک هوا به هوای مادون قرمز کوتاه برد چینی پی. ال-۷ آ است.[۳۱]
 زیمبابوه

کاربران قبلی

[ویرایش]
 آلبانی
 عراق
 ایالات متحده آمریکا

مشخصات (جی-۷یی)

[ویرایش]

مشخصات عمومی

  • خدمه: یک
  • طول: ۱۴٫۸۹ متر (۴۸ فیت ۱۰ اینچ)
  • پهنای بال: ۸٫۳۲ متر (۲۷ فیت ۴ اینچ)
  • ارتفاع: ۴٫۱۰ متر (۱۳ فیت ۵ اینچ)
  • بال: مساحت بیش از ۲۳ مترمربع (۲۴۷٫۵ فیت مربع)
  • وزن خالی: ۵٬۲۹۲ کیلو (۱۱٬۶۶۷ پوند)
  • وزن بارگیری: ۷٬۵۴۰ کیلو (۱۶٬۶۲۰ پوند)
  • بیشینه وزن برخاست: ۹٬۱۰۰ کیلو (۲۰٬۰۰۰ پوند)
  • پیشرانه: ۱× با پس سوز توربوجت لیانگ ووپن ۱۳–۷ (آر-۱۳–۳۰۰)[۳۷]
    • نیرو ی خشک: ۴۴٫۱ کیلونیوتن خشک (۹٬۵۹۰ پوندنیرو) هرکدام
    • نیرو با پس سوز ۶۶٫۷ کیلونیوتن (۱۴٬۸۱۵ پوندنیرو) هرکدام

عملکرد

جنگ‌افزار

تجهیزات پروازی

  • رادار تایپ-۲۲۶ (بومی)
  • رادار جی‌یی‌سی-مارکونی، رادار فیار گریفو-۷ ام‌کا. ۲ (صادراتی)

حوادث

[ویرایش]
  • در ۸ آوریل ۲۰۰۸، مرشد حسن فرمانده یک گُردان هوایی (آسکادران) اف-۷ از ناوگان نیروی هوایی بنگلادش، بر اساس سقوط هواپیمایش در کاتیل از ناحیه تانگیل در گذشت. اگرچه خلبان موفق به خروج از هواپیما شد اما بر اثر خرابی چتر نجات به شدت مجروح شد. وی در یک بیمارستان نظامی در داکا در گذشت.[۳۹]
  • در ۶ می ۲۰۱۰، یک فروند جی-۷ از ناوگانٰ نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAAF) در نزدیکی جینان در چین، به دلیل خرابی موتور سقوط کرد.[۴۰]
  • در چهارم دسامبر ۲۰۱۲، یک فروند جی-۷ متعلق به نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAAF) به یک ساختمان مسکونی در شهر شانتو، واقع در استان گوانگ‌دونگ برخورد کرد.[۴۱]در اثر این حادثه ۴ غیرنظامی زخمی شدند.[۴۲]
  • در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵، ستوان تهمید خلبان نیروی هوایی بنگلادش در طی حادثه سقوط یک فروند اف-۷ ام بی در خلیج بنگال، ناپدید شد. هواپیما حوالی ساعت ۱۰:۲۷ صبح از پایگاه هوایی جهورالحق به پرواز درآمده، در حوالی ساعت ۱۱:۱۰ صبح ارتباط خود را با اتاق کنترل از دست داده و بعداً در پاتنگا واقع در خلیج بنگال در حوالی ساعت ۱۱:۳۰ صبح سقوط کرد.[۴۳][۴۴]
  • در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۵، افسر پرواز ماریوم مختاری - اولین خلبان زن جنگنده در نیروی هوایی پاکستان (پی. اِی. اِف) بر اثر سقوط یک هواپیمای دو سرنشینه اف تی-۷ پی جی در پایگاه نیروی هوایی پاکستان در میان‌والی در نزدیکی کندیان واقع در ایالت پنجاب و در طی یک مأموریت آموزشی، جان باخت. هر دو خلبان موفق به خروج از هواپیما شدند، اما وی بر اثر جراحات وارده در هنگام فرود جان سپرد. او در این پرواز برای آموزش قوانین پرواز ابزاری (آی اف آر) دز کابین عقب هواپیما حضور داشت.[۴۵][۴۶]
  • در ۷ ژانویه ۲۰۲۰، یک فرونداف تی-۷ نیروی هوایی پاکستان در حین انجام یک مأموریت آموزشی عملیاتی در نزدیکی میانوالی سقوط کرد. در طی این سانحه هر دو خلبان جان خود را از دست دادند.[۴۷]
  • در ۲۴ مه ۲۰۲۲، دو خلبان ایرانی بر اثر سقوط یک فروند اف تی-۷ در نزدیکی انارک، در فاصله ۲۰۰ کیلومتری (۱۲۴ مایلی) شرق اصفهان کشته شدند.[۴۸]
  • در ۹ ژوئن ۲۰۲۲، یک فروند جی-۷ از ناوگان PLAAF در یک منطقه مسکونی در هوبئی، چین سقوط کرد و چندین خانه را ویران نموده و باعث مرگ حداقل یک نفر شد. خلبان با متحمل شدن جراحات جزئی موفق به خروج از هواپیما شد.[۴۹]

نگارخانه

[ویرایش]
  • بنگلادش
    بنگلادش
  • ایران
    ایران
  • نیجریه
    نیجریه
  • آلبانی
    آلبانی
  • میانمار
    میانمار

جستارهای وابسته

[ویرایش]

توسعه مرتبط

فهرست‌های مرتبط

منابع

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ چنگدو جی-۷ موجود است.
  1. ↑ "CHINA EQUIPMENT" (PDF). Office of Naval Intelligence. United States Office of Naval Intelligence. Archived (PDF) from the original on 19 June 2018. Retrieved 19 June 2018.
  2. ↑ J7, Sino Defence, archived from the original on 16 July 2006.
  3. ↑ Medeiros, Cliff, Crane and Mulvenon 2005, p. 162.
  4. ↑ "China's Expert Fighter Designer Knows Jets, Avoids America's Mistakes". International Relations and Security Network. Archived from the original on 2 October 2015. Retrieved 4 September 2015.
  5. ↑ "China to retire the J-7 fighter this year". Alert 5. 30 January 2023.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Medeiros, Cliff, Crane and Mulvenon 2005, p. 160.
  7. ↑ "The Pioneers of New China's Aviation Science and Technology Industry - A Deep Memory of Comrade Ye Zhengda, Former Deputy Director of Shenyang Institute of Aviation Industry - Jet Mill, Air Classifier - China Shenyang Aircraft Research Institute Powder Company". www.saripowder.com. Retrieved 2021-02-05.[پیوند مرده]
  8. ↑ "J-7 / F-7 Fighter Aircraft, China". www.airforce-technology.com. Retrieved 2021-02-05.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Civil Airworthiness Certification: Former Military High-Performance Aircraft.
  10. ↑ Medeiros, Cliff, Crane and Mulvenon 2005, pp. 160-161.
  11. ↑ Civil Airworthiness Certification: Former Military High-Performance Aircraft P.2-59 to 2–62.
  12. ↑ "Global Aircraft -- J-7 Fishbed". Archived from the original on 6 August 2016. Retrieved 14 June 2016.
  13. ↑ Civil Airworthiness Certification: Former Military High-Performance Aircraft. By Miguel Vasconcelos, United States Department of Transportation, Federal Aviation Administration. pp. 2-51.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ "Trade Registers". armstrade.sipri.org. Stockholm International Peace Research Institute. Retrieved 5 September 2023.
  15. ↑ (Hoyle 2023، ص. 13)
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ "The AMR Regional Air Force Directory 2012" (PDF). Asian Military Review. February 2012. Retrieved 12 August 2012.[پیوند مرده]
  17. ↑ (Hoyle 2022، صص. 15–16)
  18. ↑ (Hoyle 2023، ص. 16)
  19. ↑ ماهنامه صنایع هوایی-سال یکم -شماره دوم، مردادماه ۱۳۷۰ صفحهٔ ۹
  20. ↑ Hacket 2010, p. 250
  21. ↑ (Hoyle 2023، صص. 20–21)
  22. ↑ "Namibia Arms Trade Register (1950-2017)". armstrade.sipri.org. Stockholm International Peace Research Institute. Archived from the original on 14 April 2010. Retrieved 11 April 2018.
  23. ↑ Flight International 14–20 December 2011, p. 44.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ Hoyle, Craig. "World Air Forces 2022". Flight International. Retrieved 10 January 2022.
  25. ↑ "PAF s' Squadrons". paffalcons.com. Archived from the original on 18 July 2014. Retrieved 29 April 2014.
  26. ↑ Allport, Dave (28 April 2014). "First Five ex-Jordanian F-16s Delivered to Pakistan AF". airforcesdaily.com. Retrieved 29 April 2014.[پیوند مرده]
  27. ↑ Chaudhry, Asif Bashir (28 آوریل 2014). "5 used Jordanian F-16s inducted into PAF". The Nation (Pakistan). Archived from the original on 28 April 2014. Retrieved 29 April 2014.
  28. ↑ "JF-17 Thunder aircraft inducted into PAF Combat Commanders' School". The News International. 27 ژانویه 2015. Archived from the original on 27 January 2015. Retrieved 27 January 2015.
  29. ↑ (Hoyle 2023، ص. 30)
  30. ↑ Flight International 14–20 December 2010, p. 48.
  31. ↑ IHS Jane's Defence Weekly, vol 50, issue 47 (Nov 20, 2013), page 21: Tanzania swaps old J-7-s for new ones
  32. ↑ "World Air Forces Countries". www.worldairforces.com. Archived from the original on July 16, 2012.
  33. ↑ "World Air Forces HOME". www.worldairforces.com. Archived from the original on February 6, 2007.
  34. ↑ "Chengdu F-7A/MiG-21F-13, Rinas AFB, Albania". YouTube. 31 دسامبر 1969. Archived from the original on 8 June 2015. Retrieved 4 February 2015.
  35. ↑ Olimat 2014.
  36. ↑ Sweetman, Bill (7 اوت 2012). "We didn't know what 90 percent of the switches did". aviationweek.com/blog. Archived from the original on 29 April 2014. Retrieved 29 April 2014.
  37. ↑ «Military Turbojet/Turbofan Specifications». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳ اوت ۲۰۰۹.
  38. ↑ J-7 Specifications - SinoDefence.com
  39. ↑ "Pilot killed in BAF fighter crash". The Daily Star. 9 April 2008. Retrieved 6 October 2020.
  40. ↑ "Lostarmour ID: 20018".
  41. ↑ "Lostarmour ID: 16069".
  42. ↑ "Photo: PLAAF J-7 crashed into building, 4 hurt – Alert 5". 4 December 2012.
  43. ↑ "Bangladesh Air Force's fighter jet crashes into Bay of Bengal". The Daily Star. 30 June 2015. Retrieved 6 October 2020.
  44. ↑ "BAF F-7 AIRCRAFT CRASHES IN BAY OF BENGAL, THE PILOT OF THE FIGHTER AIRCRAFT GOES MISSING". Aerobd. 29 June 2015. Retrieved 6 October 2020.
  45. ↑ "PAF's fighter pilot dies in plane crash". Dawn. 25 نوامبر 2015. Archived from the original on 25 May 2017. Retrieved 26 May 2017.
  46. ↑ Ansari, Usman (2015-11-24). "Pakistan's First Female Fighter Pilot Killed in Trainer Crash". Defense News (به انگلیسی). Retrieved 2024-05-08.
  47. ↑ Siddiqui, Naveed (7 January 2020). "PAF plane on routine training mission crashes near Mianwali; 2 pilots martyred". DAWN. Retrieved 7 January 2020.
  48. ↑ "Two Iranian pilots killed after F7 jet crashes, IRNA reports". Reuters. 24 May 2022. Retrieved 8 May 2024.
  49. ↑ Jiang, Steven (9 June 2022). "Chinese military plane crashes in residential area, at least one dead". CNN. Retrieved 9 June 2022.
آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد مرتبط با هوانوردی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.