مسئولیت نظام آموزشی در کشور آلمان (به آلمانی: Bildungssystem in Deutschland) عموما بر عهده ایالات میباشد و دولت مرکزی در آن نقش جزئی بر عهده دارد. دوره اختیاری کودکستان در آلمان برای کودکان یک تا شش سال فراهم شدهاست که پس از آن ورود به مدرسه اجباری میباشد . سیستم آموزشی در هر نقطه از این کشور متفاوت است زیرا هر ایالت به تنهایی در رابطه با سیاست آموزشی خود تصمیم میگیرد. بیشتر کودکان در آلمان از سن شش سالگی تا یازده سالگی جذب مدارس ابتدایی میشوند.
آموزش دوره دوم در آلمان شامل پنج نوع مدرسه میشود. دبیرستان یا گیمنازیوم (Gymnasium) به گونه ای طراحی شده تا کودکان را برای ورود به دورههای بالاتر آموزش آماده کند که در انتهای آن پس از پایهٔ دوازده یا سیزده آزمون نهایی یا آبیتور (Abitur) برگزار میشود. رئال شوله (Realschule) یا مدارس راهنمایی تأکید بیشتری بر جذب دانش آموزان در گسترهٔ سنی میانی دارند چهار مرحله است:
۱- پیش دبستانی / ۲- دبستان / ۳- دبیرستان و دورههای کارآموزی / ۴- تحصیلات تکمیلی
ادامه تحصیل تا کلاس نهم برای کودکان اجباری است.
آلمان آموزش با کیفیت بالا را با هزینه کم یا بدون هزینه ارائه می دهد. دانشگاه های دولتی در آلمان نیازی به شهریه ندارند، اما دانشجویان باید در هر ترم هزینه ای برای کارهای اداری بپردازند که معمولاً بیش از 250 یورو در هر ترم نیست.[۱]
این کشور با داشتن 400 نهاد آموزشی و حدود بیست هزار برنامه آکادمیک محلی مناسب برای تحصیل است؛ به طور کلی سیستم های آموزشی آلمان به شکل زیر است:
1.دانشگاههای پژوهش محور
·این دانشگاه ها امکانات و تخصصهای آکادمیک ارائه میدهند
·بر موارد تئوری تمرکز زیادی دارند و گستره زیادی از رشته ها را پوشش میدهند
2.دانشگاههای تکنولوژی
جزئی از دانشگاههای تحقیقاتی هستند
·تمرکز آنها بر روی رشته های فنی و مهندسی است
·بر موارد تئوری در حوزه مهندسی تمرکز زیادی دارند
3.دانشگاه های علمی کاربردی
·تمرکز بر بر مهندسی، بازرگانی و علوم اجتماعی
·تمرکز این دانشگاه ها غالبا با مهارت های عملی است تا نکات تئوری صرف
·در بعضی از کورس ها حضور در محل کار و یا اجرای یک پروژه در شرکت الزامی است
·غالبا این دانشگاه ها مدرک دکترا اعطا نمی کنند
·اکثر این موسسات خصوصی هستند[۲]
4.کالج های هنر، فیلم و موسیقی
·ممکن است جزئی از دانشگاه های تحقیقاتی و یا علوم کاربردی باشند[۳]
5.دانشگاه های آموزش دوگانه در آلمان
.علاوه بر آموزش های تئوری در دانشگاه، یک سری دوره های عملی و کاری را در یک سری شرکت و کمپانی سپری می کنند.
·تاکید این نوع آموزش بر یادگیری عملی بیش از سایر روش ها است.
·ممکن است در ازای کار در شرکت حقوق ماهیانه دریافت کنیم و حتی مخارج تحصیل دانشگاه ما را بدهد.
6.دانشگاه های خصوصی
.تنها حدود ۵ درصد از دانشجویان در دانشگاه های خصوصی مشغول به تحصیل هستند
.حدود ۱۲۰ دانشگاه خصوصی در آلمان وجود دارد
·تعداد زیادی از دانشگاه های خصوصی از دسته Applied Sciences هستند.
این دوره یک سال است که در آلمان Kindergarten یا Vorschule خوانده میشود.
هزینه مهدکودک معمولاً 70 تا 150 یورو برای هر کودک در ماه است و البته به افراد کم بضاعت یارانه تعلق میگیرد.[۴]
این دوره 4 یا 6 سال است که در آلمان Grundschule خوانده میشود.
اکثر مدارس آلمان توسط ایالت اداره می شوند و هزینه ای برای تحصیل فرزندان شما دریافت نمی شود. علاوه بر این، مدارس خصوصی و بین المللی وجود دارند که هزینه دریافت می کنند[۵]
پس از دبستان گزینههای مختلفی برای انتخاب وجود دارد. که عبارتند از:
این دوره تا کلاس نهم یا دهم طول میکشد. پس از اتمام دانش آموزان میتوانند یا به سیستم آموزش ادامه بدهند یا یک دوره آموزش کار بگذرانند. قانون اجبار تحصیلات با پایان این دوره تمام نمیشود جز اینکه سن فرد به 18 سال رسیده باشد.
این دوره تا کلاس دهم طول میکشد. پس از اتمام دانش آموزان میتوانند یا به سیستم آموزش ادامه بدهند یا یک دوره آموزش کار بگزرانند.
قانون اجبار تحصیلات با پایان این دوره تمام میشود و میتوانند فارغ التحصیل بشوند. ادامه تحصیل در دانشگاههای فنی حرفهای مقدور است.
کشور آلمان دارای بیش از ۴۲۵ دانشگاه و مرکز آموزش عالی است که شامل دانشگاهها و مدارس آموزش عالی مختلف و متنوع شامل مدارس فنی، هنری ، مدیریتی و … میباشند. نظام آموزش عالی آلمان بهطورکلی شامل دو نوع مرکز تحصیلی دانشگاهی است. نوع اول که همانند سایر دانشگاههای کشورهای مختلف بیشتر جنبههای علمی و تحقیقاتی را در برنامه آموزشی خود دارند و در زبان آلمانی Universität نامیده میشوند و نوع دوم که مؤسسات آموزش عالی فنی آلمان میباشند که تأکید بیشتری بر فعالیتهای فنی و علمی مرتبط زمینههای مهندسی دارند و در زبان آلمانی Fachhochschule نامیده میشوند. امروزه بیش از دو میلیون دانشجو در دانشگاههای آلمان مشغول به تحصیل هستند. مراکز آموزش عالی شامل ۱۰۲ دانشگاه، ۱۷۰ مدرسه عالی تخصصی و ۶۷ مرکز آموزش عالی جهت تحصیل برای دانشجویان است.