آگاهی و خودآگاهی
| بخشی از مجموعه مقاله‌های |
| آیین بودایی |
|---|
 |
ویجنیانا (انگلیسی: Vijñāna)، آگاهی، نوری است که صورت و اسم یعنی جسم و روان را پدیدمی‌آورد و از عناصر معنوی است.
صورت و اسم
[ویرایش]آگاهی است که در بطن مادر، صورت و اسم را پدیدمی‌آورد و هنگام مرگ در حالی که عناصر دیگر چون جسم و احساس و ادراک معدوم می‌شوند، آگاهی هم چنان باقی می‌ماند.[۱]
آلایا - ویجنیانا
[ویرایش]آلایا - ویجنیانا (Alaya-vijnana) انبار و مخزنی است که در آن، تأثرات و غرایز ناشی از افکار و اعمال، اندوخته و انباشته می‌شوند.
ذهن و خودآگاهی (manas)، اصل عدم روشنائی به سه طریق صورت می‌بندد:
- دگرگونی ذهن.
- ظهور و به فعلیت درآمدن خودآگاهی.
- انعکاس پدیده‌های ذهنی در خارج.
تحول آلایا
[ویرایش]«آلایای» (Alaya) متحول که به صورت خودآگاهی (manas) تنزل می‌کند، پنج قسم فعالیت دارد:
- آگاهی فعال (karma-vijnana).
- آگاهی تکاملی یا ذهن مدرک (pravrti-vijnana)، آگاهی چون دگر گونه گردید و امواج و ارتعاشات ذهنی به ظهور پیوست و دنیای خارجی که مصنوع ذهن است مصداق یافت، نیروی ادراک کنندهٔ ذهن ظاهر می‌شود.
- آگاهی تصوری.
- آگاهی تمیز دهنده.
- آگاهی که نظام توالی تجاربی را که در ذهن انعکاس یافته بود حفظ می‌کند، و طوری می‌کند که پدیده‌های پی در پی ذهنی، میراث خود را به دیگری انتقال بدهند و به اجر و کیفر «تأثرات» خود برسند؛ یعنی ذهن در این مرحله ناظم عدالت اخلاقی جهان است و نمی‌گذارد هیچ کنشی ولو آنکه در گذشته دوری به وقوع پیوسته باشد، به پاداش و کیفر خود نرسد.
ارزش آگاهی
[ویرایش]آگاهی (Apramāda) را بنیاد هر گونه کمالی دانسته‌اند. آگاهی بنیاد همهٔ صفات شایسته‌است.
در ذَمه پَدَه دفتری به نام آگاهی (Appamada vagga) هست و آخرین سخنان بودا که گفته‌است «همهٔ چیزهای ساخته شده ناپاینده اند، بیدار و هشیار کوشش کنید»، تأکیدی است بر ارزش آگاهی.[۲]
منابع
[ویرایش]- ↑ ادیان و مکتبهای فلسفی هند جلد اول، تألیف داریوش شایگان – تهران: امیر کبیر 1386
- ↑ بودا، گزارش کانون پالی، ع. پاشایی – تهران : انتشارات مروارید ۱۳۶۸
 | این یک مقالهٔ خرد دین و آیین است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |