ابن جوزی

محل تولد ابن جوزی

ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابوالفضائل جمال‌الدین بغدادی معروف به ابن جوزی (۵۱۰ه/۱۱۱۶م – ۱۲ رمضان ۵۹۲ ه)، فقیه، محدث، متکلم و تاریخ‌نگار حنبلی مذهب بغدادی بود. نسب خانوادگی وی به ابوبکر خلیفه اول می‌رسد.[۱]

تبارشناسی

[ویرایش]

نام کامل وی حکایت از آن دارد که نسب وی به نخستین خلیفه مسلمانان و صحابی پیامبر، ابوبکر می‌رسد.

نام کامل وی «ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمن ابن ابی الحسن علی ابن محمد ابن علی ابن عبدالله ابن حمادیابن احمد ابن محمد ابن جعفر ابن الجوزی عبدالله ابن قاسم ابن محمد ابن عبدالله ابن عبدالرحمن ابن القاسم ابن محمد ابن ابی بکر» است.[۲]

الهیات

[ویرایش]

وی به خاطر موضعی که در برابر دیگر حنبلی‌ها در مورد خداشناسی داشت معروف است. وی بر این باور بود که حنبلیانی چون ابن زقونی و قاضی ابو یعلا در مورد توصیفات حق تعالی افراط کرده‌اند چرا که صفات خداوند را مانند انسان انگاران بیان کرده‌اند.[۳]

اختلاف در مذهب وی

[ویرایش]

برخی معتقدند که وی حنبلی نبوده‌است و بنابر حفظ ظواهر مذهب خود را حنبلی اظهار می‌کرده‌است. بلکه وی را قائل به مذهب تشیع می‌دانسته‌اند. وی صاحب قول معروفی است در این‌باره که از وی پرسیده شد که علی افضل است یا ابوبکر و ایشان پاسخ داده است: «من کان بنته فی بیته» یعنی کسی که دخترش در خانه اوست. مثلاً خوانساری نقل می‌کند که ابن جوزی کرامت رد الشمس را به علی نسبت می‌دهد. در حالیکه هادی عالم‌زاده این قول را با سخن ابن جوزی در کتاب تلبیس ابلیس همخوان نمی‌بیند. به‌هرحال نمی‌توان ارادت و معرفت وی به علی را انکار کرد. وی در مورد علی، منزلت و مقام والای وی را نزد پیامبر متذکر شده‌است.[۴]

زمینه‌های علمی

[ویرایش]

ابن جوزی از سیزده سالگی به تألیف پرداخت و تا پایان عمر از نوشتن بازنایستاد. ابوالفرج بن جوزی بیش از ۱۰۰ کتاب در رشته‌های گوناگون و در کل بیش از ۳۸۰ کتاب و رساله نوشت. وی با علوم عقلی و کلام و فلسفه مخالفت داشته‌است و معتقد بوده‌است که نباید مردم عادی را با علم کلام آشنا کرد.[۵] غلامحسین ابراهیمی دینانی نقد ابن جوزی در فیلسوفان اسلامی را صادق نمی‌داند. دینانی بیان می‌کند که عقائدی که ابن جوزی به فلاسفه منسوب کرده‌است وجود ندارد و در واقع چنین نیست. مثلاً ابن جوزی می‌گوید که فلاسفه می‌گویند خداوند به خوداش علم دارد و به غیر خوداش علم ندارد؛ و نیز بیان می‌کند که خداوند در نظر ابن سینا علم به جزئیات ندارد. در حالیکه از نظر ابن سینا علم به کلیات مستلزم علم به جزئیات است.[۶] از کارهای بی‌سابقه ابن جوزی، بیان یک دوره تفسیر قرآن بر روی منبر است. تدریس بخش مهمی از زندگی اجتماعی ابن جوزی را دربرمی‌گرفت. وی در پنج مدرسه تدریس می‌کرده‌است.

مرگ

[ویرایش]

ابن جوزی در ۸۶ سالگی در بغداد درگذشت و در گورستان بابُ الحَرْب دفن شد.[نیازمند منبع]

آثار مهم

[ویرایش]

کتاب درباب جایز بودن لعن یزید

[ویرایش]

این جوزی کتابی به نام «الرد علی المتعصب العنید المانع من لعن یزید» نگاشته است که در واقع ردی بر کتاب ابن زهیر حنبلی است که در فضائل معاویه و یزید نگاشته است. وی در این کتاب بر این باور است که لعن کردن یزید از نظر امام احمد ابن حنبل جایز است و مانعی ندارد.[۸]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ A.C. Brown, Jonathan (2014). Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. pp. 251, 321. ISBN 978-1-78074-420-9.
  2. ↑ الامان ابن جوزی و کتابه الموضوعات، دکتور محمود احمد القیسیه، چ اول 1403هق، ص 43
  3. ↑ Holtzman, Livnat. ""Does God Really Laugh?" – Appropriate and Inappropriate Descriptions of God in Islamic Traditionalist Theology" (PDF). Bar‐Ilan University, Ramat Gan. p. 188.
  4. ↑ هادی عالم زاده، اندیشه‌های دینی، کلامی، سیاسی و اجتماعی ابن جوزی دانشمند سده ششم هجری، معارف ۱۳۷۹ شماره ۵۰
  5. ↑ صادق علاماتی، ابن جوزی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،۱۳۸۹ش، شماره ۱۴۶
  6. ↑ غلامحسین اب‍راه‍ی‍م‍ی دی‍ن‍ان‍ی، عقل و استدلال در تفکر ابن جوزی، مقالات و بررسی‌ها، ۱۳۷۶ش، شماره ۶۱
  7. ↑ http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1527
  8. ↑ شیخ عباس قمی؛ الکنی والالقاب، بی جا، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۷