استراحتگاه، مجتمع اقامتی، مجتمع رفاهی-تفریحی و مانند آن عناوینی هستند که به تأسیسات اقامتی که تلاش میکنند که بیشترین خدمات و امکانات لازم را برای مسافران در طول اقامتشان ارائه کنند گفته میشوند. چنین خدماتی شامل خوراک، نوشیدنیها، محل اقامت (هتل یا مهمانسرا)، امکانات ورزشی، سرگرمی و خرید میشود.
دو اصطلاح هتل و استراحتگاه از یکدیگر متمایزند اما ممکن است اصطلاح استراحتگاه برای هتلی که مجموعه وسیعی از امکانات سرگرمی و فعالیتهای تفریحی را فراهم کند نیز به کار برود.
معمولاً هتل بخش اصلی و مرکز پر رفتوآمد یک استراحتگاه است. برای نمونه گراندهتل در جزیره مکینا (میشیگان) قابل اشاره است.
شهر استراحتگاهی به شهر یا شهرکی گفته میشود که بیشترین فضاها و فعالیتها و امکانات آن در رابطه با گردشگری و تفریحات باشد. استراحتگاه یا شهر استراحتگاهی کنار دریا به نام استراحتگاه ساحلی شناخته میشود. استراحتگاه اسکی، استراحتگاه کوهستانی و استراحتگاه آبگرم نمونههای دیگر هستند. شهرهایی مانند سوچی در روسیه با شرم الشیخ در مصر، Barizo در اسپانیا، Cortina D'ampezzo در ایتالیا، دروسکینینکای در لیتوانی، کانکون در مکزیک، Newport, Rhode Island و کی وست فلوریدا در ایالات متحده آمریکا، ایسچگل در اتریش، سنت موریتز در سوئیس، بلکپول در انگلستان نمونههای شهرهای استراحتگاهی هستند.
جزیره تفریحی، جزیره یا یک مجمع الجزایر است که شامل استراحتگاه و هتلها و رستورانها، جاذبههای گردشگری و امکانات مرتبط با گردشگری است. مالدیو مشهورترین جزایر گردشگری را دارد. جزیره کیش در ایران یک جزیره گردشگری محسوب میشود.
تفریحگاه ساحلی اقامتگاهی تفریحی است که در ساحل بنا میشود. سینما و تئاتر در کنار بارها، رستورانها و کابارهها از امکانات آنهاست. در مناطق گرمسیر و فصل تابستان، تفریحگاههای ساحلی تقاضای بیشتری نسبت به سایر زمانها دارند.
استراحتگاههای اسکی به شهرها و روستاهایی که در کوهستانها و مناطق اسکی قرار دارند و امکاناتی برای اسکی کنندگان فراهم میکنند گفته میشود. هتل، کلبه ییلاقی و اجاره تجهیزات اسکی و آموزش اسکی و امکانات تفریحی در این استراحتگاهها دیده میشود.
برخی استراحتگاهها با اهدافی متفاوت ایجاد میشوند. برای مثال در Yulara استرالیا استراحتگاهی برای سفر به Uluru (آیرس راک) وجود دارد.
یک استراحتگاه مقصد استراحتگاهی است که در خودش تمام قابلیتهای جذب گردشگر را دارد به گونهای که خودش یک مقصد گردشگری محسوب میشود و گردشگران نیازی به خروج از آن و رفتن به محل دیگر ندارند. بیشتر این نوع استراحتگاهها تجاری هستند و در محل موزهها، اماکن تاریخی و جاهای دیدنی طبیعی احداث میشوند. علاوه بر امکانات اقامت، خوراکی و نوشیدنی، خدمات ورزشی و تفریحات متنوعی در این نوع استراحتگاهها وجود دارد به گونهای که تمام نیازهای مهمانان را در مدت اقامتشان برطرف میکند. کیفیت و تنوع این خدمات بیشتر از مراکز اقامتی معمولی است.
استراحتگاه فراگیر به گونهای است که با یک قیمت ثابت، امکان دسترسی به تمام یا بیشتر خدمات، امکانات و خوراکیها را فراهم میکند و هزینه دیگری برای هر مورد پرداخت نمیشود. در ایالات متحده در سالهای اخیر تعداد اینگونه استراحتگاهها کاهش داشتهاست.[۱]
استراحتگاه فراگیر سه وعده غذا در روز فراهم میکند و نوشابه و بیشتر نوشیدنیهای الکلیها را ارائه میدهد. بسیاری از خدمات و امکانات استراحتگاه نیز در قیمت ارائه شده لحاظ شدهاست.
برخی از استراحتگاههای فراگیر طراحی شدهاند برای موارد خاص تفریحی. برای مثال ممکن است فقط پذیرای بزرگسالان یا زوجها باشند. بقیه استراحتگاهها معمولاً خانوادگی هستند.
استراحتگاه اسپا گونهای از امکانات اقامتی استراحتگاهی است که خدمات اسپا و بهداشتی را ارائه میدهد. ممکن است این استراحتگاهها در مجاور چشمههای آب سرد یا آب گرم احداث شوند.
استراحتگاه گلف به صورت خاص برای علاقهمندان ورزش گلف ساخته میشوند و یک یا چند زمین گلف و باشگاه و محل اجتماعات دارند.
در آمریکای شمالی یک پیست اسکی بهطور کلی یک استراحتگاه مقصد محسوب میشود و وابستگی به شهر یا روستای اطراف خود ندارد.
استراحتگاه انتخاب گرانقیمتی برای تعطیلات است و امکانات و تفریحات مختلفی مانندگلف، ورزشهای آبی، آبگرم، خدمات زیبایی و اسپا، امکانات اسکی، آرامش طبیعی و محیط زیستی در آن ارائه میشود؛ و آرامش است.
نمونه استراحتگاههای بزرگ در نوار لاس وگاس و در سنگاپور وجود دارد. این استراحتگاهها مرکز کازینو هستند.
در اروپا استراحتگاههای به اسم روستای تعطیلات وجود دارد که عمدتاً به جای هتل دارای ویلاهای اقامتی هستند. اردوگاه تعطیلات در انگلستان اشاره به استراحتگاههای دارد که در آنها اقامت در کلبههای ییلاقی صورت میگیرد.. اصطلاح «پارک تعطیلات» ویژه استراحتگاههایی است که اقامت در کاروانها و کلبههای ییلاقی را ارائه میدهند.
در ایالات متحده بیش از ۱۵۰۰ استراحتگاه با مالکیت به صورت اشتراک زمانی وجود دارند که ۹ میلیون صاحبان آنها بهطور متوسط $۸۸۰ دلار هر سال برای هزینههای تعمیر و نگهداری استراحتگاههای اشتراکی خود میپردازند. ۱۶ درصد از این اقامتگاهها در قالب موارد اجارهای تعطیلات هستند.[۲]