اسطوره‌شناسی هیتی
اسطوره‌شناسی هیتی یا اسطوره‌ها یا افسانه‌ها و مذهبِ هیتی (انگلیسی: Hittite mythology) باورها و اعمال مذهبی هیتی‌ها بود که از سال ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد مسیح یک امپراتوری را در ترکیه کنونی ایجاد کردند.
بسیاری از روایت‌ها و پدیده‌های اسطوره‌ای هیتی گم شده‌اند، و عناصری که می‌توانند اطلاعاتی از مذهب هیتی ارائه دهند در میان الواح کشف‌شده در پایتخت هیتی‌ها خاتوشا و دیگر مکان‌های هیتی وجود ندارند؛ بنابراین «هیچ کتاب مقدس متعارف، هیچ بحث یا گفتمان الهیاتی، و هیچ اثری برای نشان دادن رسوم آن‌ها وجود ندارد».[۴] برخی از اسناد مذهبی شامل مجموعه‌ای مختصر است که کاتبان دیوانی با آن‌ها آموزش می‌دیدند، و باقی مانده‌اند، که بیشتر مربوط به چند دهه گذشته و پیش از آتش‌سوزی‌های مکان‌ها است. کاتبان اداره سلطنتی، که برخی از آرشیوهای آن‌ها برجای مانده است، یک بوروکراسی را شامل می‌شدند، که سازماندهی و حفظ مسئولیت‌های سلطنتی مانند سازمان معبد، اداره فرقه و گزارش‌های پیش‌گویان را در مناطقی که امروزه بخشی از جغرافیای این دین می‌شوند به عهده داشتند.[۵]
درک اساطیر هیتی به خوانش سنگ‌تراشی‌های به‌جامانده، رمزگشایی از نمادشناسی نشان‌داده‌شده در سنگ‌های مهر، تفسیر نقشه‌های زمین معبدها بستگی دارد: علاوه بر این، تصاویری از خدایان وجود دارد، زیرا هیتی‌ها اغلب خدایان خود را از طریق سنگ‌های هوواسی می‌پرستیدند. این سنگ‌ها معرف خدایان بودند و به‌عنوان اشیاء مقدس با آن‌ها رفتار می‌شد. خدایان اغلب در حالت ایستاده بر پشت جانوران به تصویر کشیده می‌شدند، یا ممکن است در شکل جانوری قابل شناسایی باشند.[۶]
خدایان هیتی
[ویرایش]هیتی‌ها به «هزار خدا» ی خود اشاره می‌کردند که تعداد زیادی از آن‌ها در کتیبه‌ها دیده می‌شد، اما امروزه چیزی جز نام آن‌ها نمانده است.[۷][۸] این تعدد به مقاومت هیتی‌ها در برابر تلفیق‌گرایی نسبت داده شده است: بکمن (۱۹۸۹)[۱] مشاهده می‌کند که «بسیاری از شهرهای هیتی خدایان فردی نگهداری می‌کردند و از داشتن خدایان محلی به‌عنوان مظاهر یک شخصیت ملی اجتناب می‌کردند.»[۱] کثرت بدون شک ساخته سطحی از محلی‌سازی سیاسی-اجتماعی در درون «امپراتوری» هیتی است که به راحتی قابل بازسازی نیست.
در سدهٔ سیزده پیش از میلاد برخی تلاش‌ها در جهت تلفیق در کتیبه‌ها دیده می‌شود. ملکه و کاهن پودوهپا روی سازماندهی و منطقی کردن دین مردم خود کار می‌کردند.[۹] او در کتیبه‌ای چنین استناد می‌کند:
الهه خورشید آرینا، بانوی من، تو ملکه همه سرزمینی! در سرزمین هیتی شما نام الهه خورشید آرینا را برگزیده‌اید، اما در مورد سرزمینی که از سرو ساخته‌اید، [الف] نام هپات را برگزیده‌اید.[۱۰]
اسطوره‌های هیتی شامل تعداد زیادی از شخصیت‌ها می‌شود.
نام خدایان هیتی
[ویرایش]- عاص؛ خدای خرد، برگرفته از خدای انکی بین‌النهرین
- آدونتاری؛ پیشگو، خدای اولیه
- آلالو؛ خدای اولیه
- آمونکی؛ خدای اولیه
- آنو؛ خدای اولیه آسمان
- انزیلی؛ همسر خدای آب و هوا
- آپالیوناس؛ خداوند قیم شهر ویلوسا
- آپی
- آرانزاه/آرانزاهاس؛ خدای رودخانه دجله
- آرینا؛ الهه خورشید و همسر تارهانت
- آرینیتی؛ الهه خورشید، احتمالاً نام دیگری برای الهه خورشید آرینا است.
- آرما؛ خدای ماه
- آرونا؛ خدای دریا و پسر کامروسپا
- آسردوس؛ همسر الکونیرسا
- الکونیرسا؛ خدای خالق و شوهر آسردوس
- الل؛ خدای آسمان
- حوتنال؛ الهه‌های سرنوشت
- حاهیما؛ دشمن خدایان، دیو یخ‌بندان که آب، باغ‌ها، مراتع و دام‌ها را منجمد می‌کند. او حتی خدایان ایشتانو، زابابا، اینار، تلیپینو و تارحونا را نیز منجمد کرد.
- هالکی؛ خدای غلات
- هاناهانا؛ الهه مادر
- هانواسویت؛ الهه حاکمیت
- اپانتالی؛ الهه شبانی
- حساملی؛ خدای فلزکاران و صنعتگران
- حاتپونال؛ دختر دریا
- هزی؛ خدای کوه و هوا
- حوتنا و حوتلورا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های سرنوشت، تولد و مامایی
- اینارا؛ الهه حیوانات وحشی استپ
- ایرپیتیگا؛ ارباب زمین
- ایریسیرا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های مامایی
- ایشهارا؛ الهه سوگند و عشق
- ایشتار؛ الهه مشابه شائوشکا در بین‌النهرین
- ایستارنو؛ خدای خورشید و داوری
- ایستوستایا و پاپایا؛ الهه‌های سرنوشت، نخ زندگی را می‌چرخانند
- ایاری؛ خدای طاعون
- کامروسپا؛ الهه شفا، دارو و جادو
- کاشکو؛ خدای ماه
- کولیویشنا؛ خدای طوفان
- کوماربی؛ پدر ترهانت
- کورونتا؛ خدای حیوانات وحشی و شکار، که نماد آن گوزن است.
- للوانی؛ خدای عالم اموات. در اصل مرد بود، بعد زن شد.
- مزولا؛ دختر الهه خورشید آرینا
- مینکی
- میاتانزیپا؛ یکی از خدایان که زیر درخت زالزالک نشسته و منتظر بازگشت تلیپینو است.
- نامشارا
- نارا
- نریک؛ خدای هوا
- پیهاساسا؛ خدای آب و هوا و رعد و برق
- پیروا / پرووا؛ خدای طبیعت بکر، با اسب مرتبط است.
- سانداس؛ خدای جنگجو
- شاریشا؛ خدای هوا
- ساروما؛ خدای کوه‌ها، پسر تشوب و هبت، با پلنگ شناخته می‌شود.
- شاوشکا؛ الهه عشق، جنگ و شفا
- الهه خورشید بهشت
- الهه خورشید زمین؛ الهه عالم اموات. منبع همه بدی‌ها، ناپاکی‌ها و بیماری‌های روی زمین است
- سوتخ؛ خدای آب و هوا، احتمالاً نام دیگری برای تشوب
- سوالیات
- تاراوا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های کودک‌داری
- تارحونا؛ خدای آب و هوا
- تارحونت؛ خدای رعد و برق
- تارو؛ خدای آب و هوا
- تاشنیشو؛ خدای جنگجو، برادر تشوب
- تلیپینو؛ خدای کشاورزی
- تشیمی / تاسیمت؛ «بانوی قصر»، همسر یک خدای آب و هوا
- تشوب؛ خدای آسمان، آب و هوا و طوفان
- تیلا؛ خدای گاو نر، خدمتکار و وسیله‌ای از خدای آب و هوا تشوب
- اولیلیاسیس؛ خدای کوچکی که ناتوانی را از بین می‌برد
- اوپلوری؛ خدای کوهستان، که لبه غربی آسمان را بر روی شانه‌های خود حمل می‌کند.
- ووروکاته؛ خدای جنگ
- زابابا / زاماما؛ خدای جنگ، احتمالاً نام دیگری برای ووروکاته
- زالیانو؛ تجسم خداشده کوه زالیانو
- زاشهاپونا؛ خدای سرپرست شهر کاشتاما
- زینتوحی؛ دختر مزولا
- زیپاروال؛ خدای آب و هوا و پوشش گیاهی
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Beckman, Gary (June–September 1989). "The religion of the Hittites". The Biblical Archaeologist. 52 (2–3): 98–108. doi:10.2307/3210202. JSTOR 3210202.
- ↑ Laroche, E. (1971) Catalogue des textes hittites
- ↑ Bittel, K. (1970) Hattusa, the Capital of the Hittites.
- ↑ Beckman (1989),[۱] who cites Laroche (1971),[۲] and Bittel (1970).[۳]
- ↑ Macqueen, J.G. (1959) "Hattian Mythology and Hittite Monarchy", Anatolian Studies.
- ↑ Lebrun, R. (1985) "Le zoomorphisme dans la religion hittite," L'Animal, l'homme, le dieu dans le Proche-Orient ancien, pp 95–103, Leuven; cited in Beckman (1989).[۱]
- ↑ Laroche, E. (1947) Recherches sur les noms des dieux hittites.
- ↑ Gurney, O.R. (1976) "Some aspects of Hittite religion", Schweich Lectures, publ. 1977, pp 4–23.
- ↑ Bryce, Trevor (2005) The Kingdom of the Hittites. Oxford, GB: Oxford University Press, شابک ۰۱۹۹۲۸۱۳۲۷ شابک ۹۷۸۰۱۹۹۲۸۱۳۲۹, pp 286–289
- ↑ Beckman, Gary (June–September 1989). "The religion of the Hittites". The Biblical Archaeologist. 52 (2–3): 98–108. doi:10.2307/3210202. JSTOR 3210202.
خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «persian-alpha» وجود دارد، اما برچسب <references group="persian-alpha"/> متناظر پیدا نشد. ().