اسکلروتراپی

Sclerotherapy
ICD-9-CM39.92
سرعنوان‌های موضوعی پزشکیD015911
اسکلروتراپی

اسکلروتراپی (به انگلیسی: Sclerotherapy) (این واژه منعکس کننده یونانی skleros به معنی سخت است)[۱] روشی است که برای درمان ناهنجاری عروق خونی (ناهنجاری عروقی) و همچنین ناهنجاری‌های دستگاه لنفاوی استفاده می‌شود. دارویی به داخل رگ‌ها تزریق می‌شود و باعث کوچک شدن آنها می‌شود. این روش برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به ناهنجاری عروقی یا لنفاوی کاربرد دارد. در بزرگسالان، اسکلروتراپی اغلب برای درمان گشادشدگی مویرگ‌ها، رگ‌های واریسی کوچکتر، بواسیر[۲] و هیدروسل به کار می‌رود.[۳]

اسکلروتراپی یک روش درمانی (همراه با جراحی، فرکانس رادیویی و کند و سوز لیزری) برای درمان رگ‌های عنکبوتی، گاهی رگ‌های واریسی و ناهنجاری‌های وریدی است. برای تجسم کامل سیاهرگها، از سونوگرافی اسکلروتراپی، سونوگرافی هدایت شده استفاده می‌شود، بنابراین پزشک می‌تواند دقت و نظارت بهتری بر تزریق داشته باشد. در حقیقت اسکلروتراپی اغلب پس از تشخیص ناهنجاری‌های وریدی با سونوگرافی دوبلکس، تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود. اسکلروتراپی تحت هدایت سونوگرافی و با استفاده از مواد صاف کننده میکرو فوم نشان داده شده‌است تا در کنترل ریفلاکس از اتصالات صافن-فمورال و صافن-پوپلتئال مؤثر باشد.[۴][۵] با این حال، برخی از نویسندگان مقالات علمی بر این باورند که اسکلروتراپی برای رگهای دارای ریفلاکس بزرگ، یا برای رگهایی که ریفلاکس محوری دارند مناسب نیست.[۲] این امر به دلیل ظهور فناوری‌های جدیدتر از جمله لیزر و فرکانس رادیویی است که اثربخشی بالاتری نسبت به اسکلروتراپی برای درمان این وریدها دارند.[۶]

جنبه‌های تاریخی

[ویرایش]

بیش از ۱۵۰ سال است که اسکلروتراپی در درمان رگهای عنکبوتی و گاهی واریس استفاده می‌شود. همانند جراحی واریس، تکنیک‌های اسکلروتراپی در این مدت پیشرفت داشته‌است. تکنیک‌های مدرن از جمله راهنمایی با استفاده از سونوگرافی و کف اسکلروتراپی، آخرین پیشرفت در این تکامل است.

اولین تلاش گزارش شده برای اسکلروتراپی توسط دکتر زولیکوفر(D Zollikofer) در سوئیس، ۱۶۸۲ بود که برای القای تشکیل لخته خون (ترومبوز) اسید را به داخل ورید تزریق کرد.[۷] دبوت (Debout) و کاساسیونیک (Cassaignaic) عملکرد موفقیت‌آمیزی را در درمان رگهای واریسی با تزریق پرکلرات آهن در سال ۱۸۵۳ گزارش کردند.[۸] دیس گرنگس (Desgranges) در سال ۱۸۵۴ با تزریق ید و تانن به وریدها ۱۶ مورد از واریس را درمان کرد. این تقریباً ۱۲ سال پس از ظهور احتمالی سلب سیاهرگ صافن بزرگ صافنوس در سال ۱۸۴۴ توسط مادلونگ بود. با این حال، به دلیل میزان بالای عوارض جانبی با داروهای مورد استفاده در آن زمان، اسکلروتراپی عملاً تا سال ۱۸۹۴ کنار گذاشته شد.[۹] با بهبود تکنیک‌های جراحی و بیهوشی در آن زمان، استریپینگ به یک درمانی انتخابی تبدیل شد.

در اوایل قرن بیستم کار بر روی مواد جایگزین ادامه یافت. در آن زمان اسید کربولیک و پرکلرات جیوه مورد آزمایش قرار گرفت و در حالی که اینها تأثیری در از بین بردن رگهای واریسی نشان می‌داد، اما عوارض جانبی باعث ترک آنها شد. پروفسور سیکارد و سایر پزشکان فرانسوی در طول جنگ جهانی اول و بعد از آن از کربنات سدیم و سپس سدیم سالیسیلات استفاده کردند.[۹] در اوایل قرن بیستم نیز از کینین با تأثیری مشابه استفاده شد. در آن زمان در کتاب کاپلسون، استفاده از سالیسیلات سدیم یا کینین به عنوان بهترین گزینه‌های ماده اسکلروزانت بود.

کارهای بیشتری در زمینه بهبود تکنیک و توسعه مواد ایمن تر و موثرتر تا دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ ادامه داشت. از مهم‌ترین دست‌آوردها تولید سدیم تترادسیل سولفات (STS) در سال ۱۹۴۶ بود، محصولی که تا امروز نیز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌است. جورج فگان در دهه ۱۹۶۰ گزارش کرد که بیش از ۱۳۰۰۰ بیمار مبتلا به اسکلوتراپی را با تمرکز بر روی فیبروز ورید به جای ترومبوز، با تمرکز بر کنترل نقاط قابل توجهی از رفلاکس و تأکید بر اهمیت فشرده سازی پا، مداوا کرده و این روش را به‌طور قابل توجهی پیشرفت داده‌است.[۸] در آن زمان این روش در اروپا از نظر پزشکی پذیرفته شد. با این حال، در انگلستان یا ایالات متحده آمریکا این مسئله چندان قابل درک و قبول نبود، وضعیتی که تاکنون در میان برخی از بخش‌های جامعه پزشکی ادامه دارد.[۷]

پیشرفت عمده بعدی در تکامل اسکلروتراپی ظهور سونوگرافی فراصوتی داپلر در دهه ۱۹۸۰ و استفاده از آن در عمل اسکلروتراپی در اواخر آن دهه بود. نایت[۱۰] مدافع اولیه این روش جدید بود و آن را در چندین کنفرانس در اروپا و ایالات متحده ارائه داد. مقاله تیبو[۱۱] اولین مقاله در این زمینه بود که در یک ژورنال پزشکی مورد بررسی قرار گرفت.

کار کابرا (Cabrera)[۱۲] و مونفرو (Monfreaux)[۱۳] در استفاده از کف اسکلروتراپی همراه با «روش ضربه ۳ طرفه»[۱۴] انقلابی در واریس رگ‌های بزرگ با اسکلروتراپی ایجاد کرد. این مورد اکنون توسط وایتلی و پاتل[۱۵] بهبود یافته‌است، تا از ۳ سرنگ غیر سیلیکونی برای کف با دوام بیشتر استفاده شود.

مواد و روش‌ها

[ویرایش]

تزریق به وریدهای ناخواسته با محلول اسکلروزان کننده باعث می‌شود که ورید هدف بلافاصله کوچک شده و سپس در طی چند هفته حل شود زیرا بدن به‌طور طبیعی ورید تحت درمان را جذب می‌کند. اسکلروتراپی یک روش غیرتهاجمی است که فقط ۱۰ دقیقه برای انجام زمان می‌خواهد. تخریب بافتی در مقایسه با جراحی تهاجمی واریس، بسیار کم است.[۱۶]

اسکلروتراپی «استاندارد طلایی» است و برای از بین بردن رگ‌های بزرگ عنکبوتی (telangiectasiae) و برای رگ‌های واریسی کوچکتر پا از لیزر ترجیح داده می‌شود.[۱۷] برخلاف درمان لیزری، محلول اسکلروزان علاوه بر تخریب رگ اصلی «رگهای تغذیه کننده» زیر پوست را که باعث تشکیل رگهای عنکبوت می‌شوند را مصدود می‌کند، در نتیجه احتمال تشکیل مجدد رگ‌های عنکبوت در ناحیه تحت درمان را کمتر می‌کند. چندین تزریق اسکلروزانت رقیق به وریدهای سطح غیرطبیعی پای درگیر تزریق می‌شود. سپس پای بیمار معمولاً به مدت یک هفته پس از درمان با جوراب یا بانداژ فشرده می‌شود.[۱۸] همچنین بیماران باید در آن مدت مرتباً راه بروند. در این روش بیمار نیاز به حداقل دو جلسه درمانی دارد که به فاصله چندین هفته از هم انجام می‌شود تا رگ‌های پا را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشد.

اسکلروتراپی همچنین می‌تواند با استفاده از اسکرولاسان‌های میکرو فوم تحت هدایت سونوگرافی برای درمان رگ‌های واریسی بزرگتر، از جمله رگ‌های واریسی بزرگ و کوچک انجام شود.[۱۹] پس از ایجاد نقشه رگ‌های واریسی بیمار، با استفاده از سونوگرافی، به این رگ، ها تزریق می‌شود و نظارت بر تزریق‌ها به صورت هم‌زمان انجام می‌شود، همچنین با استفاده از سونوگرافی. اسکلروسانت می‌توان داخل ورید را مشاهده کرد و تزریقات بعدی را انجام داد تا همه رگهای غیرطبیعی تحت درمان قرار گیرند. از اسکن‌های سونوگرافی برای پیگیری درمان و تأیید بسته شدن رگهای تحت درمان استفاده می‌شود و باقیمانده رگهای واریسی قابل شناسایی و درمان است.

اسکلروتراپی فوم

[ویرایش]

اسکلروتراپی با فوم[۲۰] روشی است که شامل تزریق «داروهای اسکلروسانتی کف» (به انگلیسی: foamed sclerosant drugs) در رگ خونی با استفاده از یک جفت سرنگ است - یکی با اسکلروسانت در آن و دیگری با گاز (در اصل هوا). روش اصلی تساری (Tessari) اکنون با اصلاح Whiteley-Patel که از ۳ سرنگ استفاده می‌کند، همه بدون سیلیکون اصلاح شده‌است.[۱۵] داروهای اسکلروسانت (سدیم تترادسیل سولفات یا پلی دکانول) با هوا یا گاز فیزیولوژیکی (دی‌اکسید کربن) در یک سرنگ یا با استفاده از پمپ‌های مکانیکی مخلوط می‌شوند. این باعث افزایش سطح تماس دارو می‌شود. دارو فوم اسکلروزان مؤثر تری از حالت مایع در ایجاد اسکلروز دارد[۲۱] بنابراین اجتناب از رقیق سازی دارو و ایجاد حداکثر عملکرد اسکلروسانتیس هدف مناسبی است. به‌خصوص برای رگ‌های بزرگتر مفید است. متخصصان فوم اسکلروتراپی «خمیر دندان» مانند کف غلیظ برای تزریق ایجاد کرده‌اند، که انقلابی در درمان غیر جراحی رگهای واریسی[۲۲] و ناهنجاری‌های وریدی از جمله سندرم کلیپل ترناونای ایجاد کرده‌است.[۲۳]

ارزیابی‌های بالینی

[ویرایش]

یک مطالعه توسط Kanter و Thibault در سال ۱۹۹۶ میزان موفقیت ۷۶٪ را در ۲۴ ماه در درمان ورید صافنوس با محلول ۳٪ STS گزارش کرد.[۴] Padbury و Benveniste[۵] دریافتند که اسکلروتراپی با هدایت سونوگرافی در کنترل ریفلاکس در ورید صافن کوچک مؤثر است. بارت و همکاران دریافت که اسکلروتراپی با سونوگرافی میکرو فوم «در درمان همه اندازه رگ‌های واریسی با رضایت بالای بیمار و بهبود کیفیت زندگی مؤثر است».[۲۴]

در بررسی بنیاد همیاری کاکرین نتیجه‌گیری شد که «شواهد از جایگاه فعلی اسکلروتراپی در مقابل عمل بالینی مدرن پشتیبانی می‌کند، که معمولاً به بازگشت رگ‌های واریسی و مویرگ‌ها پس از جراحی محدود می‌شود.»[۲۵] در دومین بررسی بنیاد همیاری کاکرین باهدف مقایسه جراحی با اسکلروتراپی نتیجه‌گیری نمود که اسکلروتراپی مزایای بیشتری نسبت به جراحی در کوتاه مدت دارد اما جراحی در بلند مدت منافع بیشتری دارد. اسکلروتراپی از نظر موفقیت درمانی، میزان عوارض و هزینه در یک سال پس از جراحی بهتر بود، اما جراحی بعد از ۵ سال بهتر بود. با این حال، شواهد از کیفیت خیلی خوبی برخوردار نبودند و تحقیقات بیشتری لازم است.[۲۶]

ارزیابی فناوری بهداشت نشان داد که اسکلروتراپی مزایای کمتری نسبت به عمل جراحی دارد، اما به احتمال زیاد در رگ‌های واریسی بدون ریفلاکس از اتصالات صافن-فمورال یا ساپنو-پوپلتیال مزیت کمی خواهد داشت. این مطالعه مزایای نسبی جراحی و اسکلروتراپی برای رگهای واریسی با ریفلاکس اتصال را مطالعه نکرده‌است.[۲۷]

در نشست اجماع اروپا در مورد فوم اسکلروتراپی در سال ۲۰۰۳ نتیجه‌گیری شد که «فوم اسکلروتراپی به یک پزشک ماهر اجازه می‌دهد تا رگ‌های بزرگتر از جمله اسفنوس ترانکس (saphenous trunks) را درمان کند».[۲۸] شایان ذکر است نتیجه دومین نشست اجماع اروپا در مورد فوم اسکلروتراپی در سال ۲۰۰۶ منتشر شده‌است.[۲۹]

عوارض

[ویرایش]

عوارض، گرچه نادر است و شامل ترومبوز سیاهرگی، اختلالات بینایی، واکنش آلرژیک،[۳۰] ترومبوفلبیت، نکروز پوست و هایپرپیگمانتاسیون یا قرمزی ناحیه درمان است.[۳۱]

اگر اسکلروسانت به درستی به سیاهرگ تزریق شود، هیچ آسیبی به پوست اطراف آن وارد نمی‌کند، اما اگر به خارج از رگ تزریق شود، می‌توان باعث نکروز بافت و ایجاد زخم شود.[۳۲] نکروز پوست، هرچند نادر است، اما می‌تواند از نظر زیبایی «به‌طور بالقوه ویرانگر» باشد و بهبود آن ممکن است ماه‌ها طول بکشد. هر چند بسیار کم اتفاق می‌افتد که مقادیر کمی سدیم تترادسیل سدیم رقیق (0.25%) (STS) استفاده شود، اما در صورت استفاده از غلظت‌های بالاتر (۳٪) مشاهده شده‌است که ترشحات پوستی اغلب هنگام تزریق STS به داخل عروق (شاخه‌های کوچک شریان) اتفاق بیوفتد. ایجاد حفره تلژانژکتاتیک یا ایجاد سرخرگ‌های ریز غیرقابل پیش‌بینی است و معمولاً باید با تکرار اسکلروتراپی یا لیزر درمان شود.[۳۳]

بیشتر عوارض به دلیل واکنش شدید التهابی به ماده اسکلروتراپی در ناحیه اطراف ورید تزریق شده رخ می‌دهد. علاوه بر این، عوارض سیستمیک نیز وجود دارد که اکنون به‌طور فزاینده ای مشخص می‌شوند. این موارد هنگامی اتفاق می‌افتد که اسکلروسانت از طریق رگها به قلب، ریه و مغز منتقل شود. به تازگی گزارش‌هایی از سکته مغزی در هنگام درمان با کف اعلام شده‌است.[۳۴] اگرچه این گزارش‌ها مربوط به تزریق مقدار زیادی فوم است. همچنین این گزارش‌ها نشان داده‌است که حباب‌های حتی در تزریق مقدار کمی کف اسکلروزانت به وریدها به سرعت در قلب، ریه و مغز ظاهر می‌شوند.[۳۵] اهمیت این مسئله در این مرحله به‌طور کامل مشخص نشده‌است و مطالعات گسترده نشان می‌دهد که فوم اسکلروتراپی بی خطر است.[۳۶] اسکلروتراپی کاملاً مورد تأیید FDA در ایالات متحده آمریکا است.[نیازمند منبع]

موارد منع مصرف عبارتند از: بستری بودن بیمار، بیماری‌های شدید سیستمیک، درک ضعیف بیمار، فوبیای سوزن، امید به زندگی کوتاه، سرطان مرحله آخر، آلرژی شناخته شده به ماده اسکلروزان و درمان با تاموکسیفن.[۳۷]

پانویس

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ هارپر، دوگلاس. "sclero-". واژه‌نامه ریشه‌شناسی زبان انگلیسی برخط.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ William R. Finkelmeier, Sclerotherapy, Ch. 12, ACS Surgery: Principles & Practice, 2004, WebMD (hardcover book)
  3. ↑ Darren T Beiko, Aspiration and Sclerotherapy versus hydrocelectomy for treatment of hydroceles, Urology Vol 61, Issue 4 (Apr 2003)
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Kanter A, Thibault P (1996). "Saphenofemoral incompetence treated by ultrasound-guided sclerotherapy". Dermatol Surg. 22 (7): 648–52. doi:10.1016/1076-0512(96)00173-2. PMID 8680788.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Padbury A, Benveniste G L, Foam echosclerotherapy of the small saphenous vein, Australian and New Zealand Journal of Phlebology Vol 8, Number 1 (Dec 2004)
  6. ↑ Cj, Novak; N, Khimani; Ad, Kaye; R, Jason Yong; Rd, Urman (2019-03-04). "Current Therapeutic Interventions in Lower Extremity Venous Insufficiency: a Comprehensive Review". Current pain and headache reports (به انگلیسی). PMID 30830460. Archived from the original on 21 July 2021. Retrieved 2020-08-08.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Goldman, M., Sclerotherapy Treatment of varicose and telangiectatic leg vein, Hardcover Text, 2nd Ed, 1995
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Sharmi S, Cheatle T. Fegan's Compression Sclerotherapy of Varicose Veins, Hardcover Text, 2003.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Coppleson VM, The Treatment of Varicose Veins by Injection, Hardcover text,2nd Ed 1929.
  10. ↑ Knight R.M, Vin F, Zygmut J.A, Ultrasonic guidance of injection into the superficial venous system. Phlebologie '89 Davy A, Stemmer R (eds), 1989. John Libbey Eurotext Ltd pp. 339-341.
  11. ↑ Thibault P.K. , Lewis W.A. , recurrent varicose veins, Part 2: Injection of incompetent perforating veins using ultrasound guidance. J. Dermatol. Surg. Onc. 1992; 18: 895-900
  12. ↑ Cabrera Garrido Jr, Cabrera Garcia-Olmeda Jr, Garcia-Olmedo Dominguez MA. Elargissment des limites de la schleotherapie: Nouveaux produits sclerosants. Phlebologie:1997;50:181-188
  13. ↑ Monfreux A, Traitement sclerosant des trones saphen'nies et collaterales de gros calibre par le method MUS. Phlebologie 1997;50:351-353
  14. ↑ Tessari L. Nouvelle technique d'obtention de la sclero-mousse, Phlebologie 1997; 53:129
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Whiteley MS, Patel SB (Oct 2014). "Modified Tessari Tourbillon technique for making foam sclerotherapy with silicone-free syringes.". Phlebology. 30 (9): 614–7. doi:10.1177/0268355514554476. PMID 25288590.
  16. ↑ "Articles – Sclerotherapy (Varicose Vein Treatment)". Novasans.com. Archived from the original on 2011-09-17. Retrieved 2013-03-09.
  17. ↑ Sadick N, Sorhaindo L, Laser Treatment of Telangiectatic and Reticular Veins, Ch 16, p157. The Vein Book / editor, John J. Bergan, 2007.
  18. ↑ "Sclerotherapy Spider Vein Treatment". 8 West Cosmetic Surgery Clinic. Retrieved 16 April 2020.
  19. ↑ Paul Thibault, Sclerotherapy and Ultrasound-Guided Sclerotherapy, The Vein Book / editor, John J. Bergan, 2007
  20. ↑ Ultrasound Guided Sclerotherapy https://www.youtube.com/watch?v=Lkl6btffR0A
  21. ↑ Yamaki T, Nozaki M, Iwasaka S (2004). "Comparative study of duplex-guided foam sclerotherapy and duplex-guided liquid sclerotherapy for the treatment of superficial venous insufficiency". Dermatol Surg. 30 (5): 718–22, discussion 722. doi:10.1111/j.1524-4725.2004.30202.x. PMID 15099313.
  22. ↑ Frullini A, Cavezzi A (2002). "Sclerosing Foam in the Treatment of Varicose Veins and Telangiectases: History and Analysis of Safety and Complications". Dermatologic Surgery. 28 (1): 11–15. doi:10.1097/00042728-200201000-00003.
  23. ↑ McDonagh B, Sorenson S, et al. (2005). "Management of venous malformations in Klippel–Trenaunay syndrome with ultrasound-guided foam sclerotherapy". Phlebology. 20 (2): 63–81. doi:10.1258/0268355054069188.
  24. ↑ Barrett JM, Allen B, Ockelford A, Goldman MP (2004). "Microfoam ultrasound-guided sclerotherapy treatment for varicose veins in a subgroup with diameters at the junction of 10 mm or greater compared with a subgroup of less than 10 mm". Dermatol Surg. 30 (11): 1386–90. doi:10.1111/j.1524-4725.2004.30430.x. PMID 15522019.
  25. ↑ Tisi PV, Beverley C, Rees A (2006). Tisi PV (ed.). "Injection sclerotherapy for varicose veins". Cochrane Database Syst Rev (4): CD001732. doi:10.1002/14651858.CD001732.pub2. PMID 17054141.
  26. ↑ Rigby KA, Palfreyman SJ, Beverley C, Michaels JA (2004). Rigby KA (ed.). "Surgery versus sclerotherapy for the treatment of varicose veins". Cochrane Database Syst Rev (4): CD004980. doi:10.1002/14651858.CD004980. PMID 15495134.
  27. ↑ Michaels JA, Campbell WB, Brazier JE, et al. (2006). "Randomised clinical trial, observational study and assessment of cost-effectiveness of the treatment of varicose veins (REACTIV trial)". Health Technol Assess. 10 (13): 1–196, iii–iv. doi:10.3310/hta10130. PMID 16707070. Archived from the original on 2010-12-29. Retrieved 2008-07-19. This Health Technology Assessment monograph includes reviews of the epidemiology, assessment, and treatment of varicose veins, as well as a study on clinical and cost effectiveness of surgery and sclerotherapy
  28. ↑ Breu FX, Guggenbichler S (2004). "European Consensus Meeting on Foam Sclerotherapy, April, 4-6, 2003, Tegernsee, Germany". Dermatol Surg. 30 (5): 709–17, discussion 717. doi:10.1111/j.1524-4725.2004.30209.x. PMID 15099312.
  29. ↑ Breu FX, Guggenbichler S, Wollmann JC (2008). "Duplex ultrasound and efficacy criteria in foam sclerotherapy from the 2nd European Consensus Meeting on Foam Sclerotherapy 2006, Tegernsee, Germany". VASA. Zeitschrift für Gefässkrankheiten. 37 (1): 90–5. doi:10.1024/0301-1526.37.1.90. PMID 18512547.
  30. ↑ Scurr JR, Fisher RK, Wallace SB (2007). "Anaphylaxis Following Foam Sclerotherapy: A Life Threatening Complication of Non Invasive Treatment For Varicose Veins". EJVES Extra. 13 (6): 87–89. doi:10.1016/j.ejvsextra.2007.02.005.
  31. ↑ "Sclerotherapy and Cosmetic Surgery in the Philippines, Interview with Dr. John Cenica at Jancen". Novasans.com. 2011-09-19. Retrieved 2013-03-09.
  32. ↑ Campbell B (2006). "Varicose veins and their management". BMJ. 333 (7562): 287–92. doi:10.1136/bmj.333.7562.287. PMC 1526945. PMID 16888305.
  33. ↑ [۱] Medscape. William R. Finkelmeier, What's New in ACS Surgery: Sclerotherapy. ACS Surgery 2003. [free signup required]
  34. ↑ Forlee MV, Grouden M, Moore DJ, Shanik G (2006). "Stroke after varicose vein foam injection sclerotherapy". J. Vasc. Surg. 43 (1): 162–4. doi:10.1016/j.jvs.2005.09.032. PMID 16414404.
  35. ↑ Morrison N, Neuhardt DL (2009). "Foam Sclerotherapy: cardiac and cerebral monitoring". Phlebology. 24 (6): 252–259. doi:10.1258/phleb.2009.009051. PMID 19952381.
  36. ↑ Myers KA, Roberts S (2009). "Evaluation of published reports of foam sclerotherapy". Phlebology. 24 (6): 275–280. doi:10.1258/phleb.2009.009048. PMID 19952384.
  37. ↑ Guex, JJ (July 30, 2005). "Contra indications of sclerotherapy, update 2005". Journal des Maladies Vasculaires (به فرانسوی). Journal des Maladies Vasculaires (J Mal Vasc). 30 (3): 144–9. doi:10.1016/S0398-0499(05)83831-4. PMID 16142178.

پیوند به بیرون

[ویرایش]