اقتصاد سوریه

اقتصاد سوریه^[۱]

دمشق
واحد پول	لیره سوریه (SYP)
سال مالی	سال تقویمی
سازمان‌های تجاری	CAEU
آمارها
تولید ناخالص داخلی	۶۵ میلیارد دلار (2011, nominal)
رشد تولید ناخالص داخلی	-2.3% (2011 est.) -7% (Q1 ۲۰۱۳)
سرانه تولید ناخالص داخلی	$۵٬۱۰۰ (برابری قدرت خرید; 2011 est.)
تولید ناخالص داخلی هر بخش	Agriculture (16.9%), Industry (27.4%), Services (55.7%) (2011 est.)
تورم (CPI)	29.2% (2014 est.)
جمعیت زیر خط فقر	75.0% (2013 est.)^[نیازمند منبع]
نیروی کار	4 میلیون (2014 est.)
نیروی کار بر پایه شغل	Agriculture (17%), Industry (16%), Services (67%) (2008 est.)
بی‌کاری	40% (2013 est.)
صنایع اصلی	نفت خام، پارچه، food processing، نوشیدنی، تنباکو، phosphate rock معدن، سیمان، روغن نباتی crushing, car assembly
رتبه آسانی انجام کسب و کار	173rd (2017)
تجارت خارجی
صادرات	$3 billion (2014 est.)
کالاهای صادراتی	نفت خام، کانی، فراورده نفتی، میوه و تره‌بارs, پنبه، پوشاک، گوشت and live جانورانs, گندم
شرکای اصلی صادرات	عراق 64.7%  عربستان سعودی 11.2%  کویت 7.1%  امارات متحده عربی 6.1%  لیبی 4.6% (2015)
واردات	$8 billion (2014 est.)
کالاهای وارداتی	machinery and transport equipment, electric power machinery, food and livestock, metal and metal products, chemicals and chemical products, plastics, yarn, paper
شرکای اصلی واردات	عربستان سعودی 28%  امارات متحده عربی 13.7%  ایران 10.1%  ترکیه 9%  عراق 8.3%  چین 6.1% (2015)
استقراض ناخالص خارجی	$6 billion (31 December 2014 est.)
امور مالی عمومی
بدهی‌های عمومی	51.1% of GDP (2014 est.)
درآمدها	$1 billion (2014 est.)
مخارج	$6 billion (2014 est.)
کمک‌های اقتصادی	Recipient $180 million (2002 est.)^[نیازمند منبع]
ذخایر خارجی	$1.43 billion (31 December 2014 est.)
منبع اصلی داده‌ها: اطلاعات‌نامهٔ جهان سازمان سیا همهٔ مقدارها -مگر موردهای ذکرشده- به دلار آمریکا است

اقتصاد سوریه به عنوان یک اقتصاد دولتی شناخته می‌شود. فقدان منابع مالی نیرومند و زیرساخت‌های لازم در بخش خصوصی و نیز دخالت دولت در اقتصاد باعث شده تا این کشور با وضعیت دشوار اقتصادی روبه رو شود.اوضاع اقتصادی سوریه از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه که در مارس 2011 شروع شد، آشفته و اقتصاد آنها به طور قابل توجهی بدتر شده است.^[۲] تولید ناخالص داخلی سوریه بین سال های 2010 تا 2020 بیش از نیمی کاهش یافت. کاهش چشمگیر سرانه درآمد ناخالص ملی بانک جهانی را وادار به طبقه بندی مجدد کرد و سوریه از سال 2018 به عنوان یک کشور کم درآمد محسوب شد.^[۳]حدود 90 درصد خانواده ها در کشور در فقر زندگی می کنند، آوارگی جمعی و زیرساخت های عمومی ویران شده باعث وخیم تر شدن شرایط اقتصادی شده است.^[۴]طبق داده های رسمی، تلفات اقتصادی جنگ حدود 1.2 تریلیون دلار تخمین زده شده است.^[۵]

با این حال ، طبیعت متنوع سوریه، با دارا بودن کوه‌ها، دره‌ها، بیابان‌ها، رودخانه و دسترسی به آب‌های آزاد تأثیر شگرفی بر صنایع و کشاورزی این کشور گذارده‌است. اقتصاد سوریه بر سه‌پایه صنایع، کشاورزی و تجارت بنا شده‌است و لازم است که صنعت نفت و گاز و همچنین صنعت گردشگری را نیز از یاد نبریم.. قبل از ناآرامی ها، سیاست دولت به سمت تنوع بخشیدن به اقتصاد بود که بخش خدمات نیز نقش مهمی ایفا می کرد. به عنوان مثال، صنعت گردشگری قبل از جنگ به طور متوسط ​​حدود 12 درصد از تولید ناخالص داخلی بود.^[۶]

اقتصاد سوریه در دهه نود با بحران‌های فراوانی مواجه شد که می‌توانست آینده این کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد و در یک نگاه اجمالی می‌توان آن‌ها را سه بند اصلی خلاصه کرد.

• نفت ذخیره‌ای فنا شدنی‌است و با توجه به نوسانات فراوان قیمت آن و روند کاهش ذخائر زیرزمینی، نمی‌توان به آن به عنوان منبع درآمد اصلی کشور نگریست.^[۷]
• میانگین رشد جمعیت سوریه سالانه ۳٫۳٪ بوده که فراتر از میانگین جهانی‌است. این روند باعث افزایش نیروی جویای کار شده و کشور را به سرمایه‌گذاری‌های هنگفت برای آموزش، بهداشت و سیستم تأمین اجتماعی ناچار می‌سازد.
• گشایش تجاری که ناشی قرار گرفتن سوریه در منطقه آزاد تجاری کشورهای عربی یا ناشی از همکاری با اتحادیه اروپا یا پیوستن به سازمان تجارت جهانی، تأثیرات فراوانی بر صنایع سوریه خواهد گذاشت، زیرا بسیاری از کارخانجات و مراکز صنعتی سوریه به دلیل فعالیت تحت حمایت دولت، یارای ایستادگی در مقابل این گشایش زا نخواهند داشت.

با هدف مقابله با بحران‌ها احتمالی دولت سوریه برنامه‌ای در ۵ بند کلی تهیه نمود.

• پیوند صادرات و واردات و تشویق صادرکنندگان سوری و همچنین ذخیره ۷۵٪ از درآمدهای از ارزی صادرات جهت واردات مجدد.
• کاهش تعرفه‌های گمرکی بر بسیاری از مواد غذایی و صنعتی در مقایسه با گذشته.
• تصویب قانون مهاجرین در سال ۱۹۹۰ که به سوری‌های مهاجر اجازه واردات خودرو و وسایل منزل و ادوات صنعتی با هدف سرمایه گزاری در بخش صنعت و کشاورزی، می‌داد.
• تصویب قانون سرمایه‌گذاری در سال ۱۹۹۱ که به بخش خصوصی داخلی و خارجی اجازه می‌داد که در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی سرمایه‌گذاری کند. همچنین مزایای و بخشش‌های مالیاتی فراوانی برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده و نقش مهمی در تولید و عرضه به این بخش داده شد در حالی که پیش از این بیش از ۸۰٪ بازار و اقتصاد سوریه در اختیار دولت بود.
• اعطای اجازه به شهروندان سوری جهت افتتاح حساب با ارزهای بیگانه و لغو ممنوعیت خرید و فروش به وسیله ارزهای خارجی

بورس اوراق بهادار دمشق

در سال ۲۰۰۶ بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه فرمانی تحت عنوان فرمان ۵۵ صادر کرد که در واقع دستور راه‌اندازی بورس اوراق بهادار را در سوریه بود. این بورس به نام بورس اوراق بهادار دمشق معروف شد.^[۸]در این مصوبه همچنین مقرر شده بود که بازار به شرط تامین کسری از طریق وام های دولتی، نهادی خود تامین مالی باشد. همچنین در قانون امکان تبدیل بازار به سهامی با شرایط مناسب پیش بینی شده است.^[۹]

کشاورزی

در گذشته، کشاورزی صنعت اصلی سوریه بود. با این حال، با شروع در دهه 1970، تجارت و به دنبال آن معدن و تا حدودی صنعت، با نرخ های بالاتری نسبت به کشاورزی شروع به رشد کرد. با این وجود، کشاورزی همچنان بزرگترین بخش اقتصاد است.اگر بخش نفت که عمدتاً تحت کنترل عمومی است، مستثنی شود، می توان گفت که اقتصاد سوریه عمدتاً مبتنی بر کشاورزی است، زیرا جدا از تولیدات اساسی کشاورزی، بخش عمده ای از صادرات مبتنی بر کشاورزی است، بخش عمده ای از تولید مبتنی است.^[۱۰]

بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد «۴۶ درصد از مردم سوریه برای زندگی وابسته به کشاورزی هستند».^[۱۱] طبیعت متنوع و گسترده سوریه از جمله زمین‌های ساحلی و حاصل‌خیز که منجر به ایجاد بخش‌های مختلف کشاورزی شده‌است، این بخش را یکی از مهم‌ترین ستون‌های توسعه اقتصادی سوریه به‌شمار مبدل کرده‌است.^[۱۲]

میوه و دانه‌های خوراکی علی‌الخصوص گندم که در شمال شرقی سوریه و در شهرهای حسکه و قامشلی کشت می‌شوند، از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این کشور می‌باشند. اگرچه تولید آن دائماً در معرض نوسانات شدید بارندگی است. این دو شهر به همراه مناطقی از جنوب سوریه و منطقه فرات دارای جایگاه اول از نظر کیفیت و حجم تولید گندم را دارا می‌باشند.تولید چغندر قند نیز قابل توجه است. جو، ذرت و ارزن از دیگر غلات مهم هستند.زیتون، انگور و سیب در ارتفاعات بالا کشت می شود، در حالی که مرکبات در امتداد ساحل کشت می شوند. تنباکوی مرغوب در نواحی اطراف لاذقیه کشت می شود. پرورش دام اعم از گوسفند، گاو، شتر و طیور نیز از فعالیت های مهم کشاورزی است.^[۱۳]

در تولید پنبه نیز سوریه جایگاهی در خور توجهی دارد. این کشور تنها کشور عربی صادرکننده پنبه به کشورهای عربی و سایر کشورهای جهان می‌باشد و پنبه این کشور از مرغوب‌ترین پنبه‌های جهان محسوب می‌شود. در رده‌بندی جهانی نیز سوریه دارای رتبه دهم دنیا در کشت وتولید و رتبه ششم دنیا در صادرات این محصول می‌باشد.^[۱۴]

نفت و گاز و فلزات

از دیگر ستون‌های اقتصاد سوریه می‌توان به نفت اشاره نمود. این کشور سالانه ۳۳۳ هزار بشکه به ارزش تقریبی ۳ میلیارد یورو استخراج و از طریق خط لوله به حمص ارسال می‌کند از این مقدار ۱۸۹ هزار بشکه پالایش و مابقی از طریق بنادر سوریه در دریای مدیترانه صادر می‌شود. این کشور به دارا بودن نوع خاصی از نفت سبک.^[۱۵] و همچنین استخراج فسفات^[۱۶] معروف است. از دیگر صنایعی که برای آن آینده‌ای روشن پیش‌بینی می‌شود، گاز طبیعی‌است که چندی پیش میدان‌های گازی عظیمی در مناطق مختلف و علی‌الخصوص در نزدیکی شهر دیرالزور کشف شد واین می‌تواند به شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد سوریه کمک کند^[۱۷] همچنین عملیات اکتشافی جدید نشان از یافت شدن میدان جدیدی از نفت سبک در شهر لاذقیه دارد.^[۱۸]

صنعت

صنعت بخش مهمی از اقتصاد سوریه را تشکیل می‌دهد. از این صنایع می‌توان نساجی و انواع صنایع غذایی علی‌الخصوص شیرینی پزی اشاره کرد. سوریه پیشگام کشورهای عربی از نظر صنایع است، زیرا صنایع مدرن روز به روز در شهرهای مختلف سوریه رو به گسترش بوده و صنایع تبدیلی و مهندسی و ساخت لوازم الکتریکی خانگی مانند یخچال، فرگاز، ماشین لباس‌شویی، جارو برقی، مایکروفر و همچنین دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلویزیون، سیستم‌های صوتی، تلفن، گیرنده‌های ماهواره‌ای (رسیور) و صنایع شیمیایی مانند تولید مواد شوینده و صنایع تولید کابل‌های فشار قوی و فشار متوسط و صنایع ماشین‌سازی و تراکتورسازی ساخت تجهیزات کشاورزی و راه‌سازی و صنایع پوشاک و کاغذسازی از آن جمله‌اند.^[۱۹]

• صنعت خودروسازی

سوریه از طریق همکاری با شرکت‌های خودروسازی ایران وارد صنعت خودروسازی گردید. ایران و سوریه طی توافقی دوجانبه اقدام به تأسیس شرکت ایرانی سوری سیامکو نمودند که سهم ایران ۴۰٪ سهم سوریه ۶۰٪ می‌باشد. اولین تولید این کارخانه ماشینی به نام Sham (سمند) بود. این کارخانه اولین خط تولید کامل خودرو در سوریه بود و با همکاری جمهوری اسلامی ایران راه‌اندازی شد که گام بلندی در راستای پیشرفت صنعت خودروسازی برای تأمین نیاز داخلی و حتی خارجی در سوریه به‌شمار می‌رود.^[۲۰] همچنین در سوریه کارخانه‌ای برای تولید پراید ساخته شد واین ماشین اینک با نام سابادر آن کشور ساخته می‌شود. از دهه‌های پیش در سوریه شرکت‌های فراوانی که بنحوی با صنعت خودروسازی در ارتباط بوده‌اند، فعالیت می‌کنند، این شرکت‌ها اقدام به مونتاژ برخی از خودروها همچنین اتوبوس و مینی‌بوس W-K و ساخت قطعات بدنه و قطعات کامیون وسایر لوازم یدکی همچنین تولید لوازم لوکس ماشین می‌نمایند. منطقه الراموسة در شهر حلب از معروف‌ترین مناطق مونتاژ در سطح خاورمیانه‌است.^[۲۱]

بازرگانی

بازرگانی همواره در اقتصاد سوریه مهم بوده‌است. شهرهای سوریه دارای صنایع سنتی مانند بافندگی و بسته‌بندی خشکبار و صنایع سنگین مدرن هستند. با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده از دهه ۱۹۶۰ تا اواخر دهه ۱۹۸۰، سوریه از پیوستن به «اقتصاد جهانی» خودداری کرد. با این حال، در اواخر سال ۲۰۰۱، سوریه درخواستی را برای آغاز روند الحاق به سازمان تجارت جهانی (WTO) ارائه کرد. سوریه یکی از طرف‌های اصلی قرارداد عمومی سابق در مورد تعرفه‌ها و تجارت بود، اما در سال ۱۹۵۱ به دلیل پیوستن اسرائیل به آن، از آن خارج شد. عناصر اصلی قوانین تجاری فعلی سوریه باید تغییر کند تا با سازمان تجارت جهانی سازگار باشد. در مارس ۲۰۰۷، سوریه توافقنامه همکاری با اتحادیه اروپا را امضا کرد که هر دو طرف را تشویق می‌کرد تا قبل از سال ۲۰۱۰ در مورد توافقنامه تجارت آزاد مذاکره کنند. بخش عمده واردات سوریه مواد خام ضروری برای صنعت، کشاورزی، تجهیزات و ماشین آلات بوده‌است. صادرات عمده شامل نفت خام، محصولات تصفیه شده، پنبه خام، پوشاک، میوه‌ها و غلات است.^[۲۲]

موانع بر سر صادرات برق ایران به سوریه

مسیر صادرات برق ایران به سوریه و لبنان از خاک عراق می‌گذرد و براساس خبری که در شهریور ۱۳۹۱ منتشرشد، این کشور هرچند در مذاکرات شفاهی موافقت خود را برای در اختیار گذاشتن مسیر ترانزیت برق، اعلام کرده بود، با جدی‌تر شدن پروژه موانعی را برای این‌کار ایجاد کرد که در شهریور ۱۳۹۱ اعلام‌شد باعث تأخیر چندماهه در تحقق برنامه‌های این پروژه شده‌است.^[۲۳]

حمل و نقل دریایی

سواحل لاذقیه

سوریه از طریق بنادر خود بر دریای مدیترانه سالانه میلیون‌ها دلار از این طریق کسب می‌کند. مهم‌ترین بنادر سوریه عبارتند از:

• بندر لاذقیه
• بندر جبله
• بندر طرطوس
• بندر ارواد
• بندر بانیاس

بحران‌ها در سوریه

با تشدید بحران سوریه و از بین رفتن جایگاه این کشور در بازار جهانی و همچنین نقش ترانزیت کالایی که سوریه طی سال‌ها پیش میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با اروپا ایفا می‌کرد، حالا به نظر می‌رسد که این جایگاه از دست رفته‌باشد. براساس خبری که در مرداد ۱۳۹۲ منتشرشد، در گذشته سالانه ۳۰ هزار محموله ترانزیت کالا از اراضی سوریه عبور می‌کرد و کالاهای مختلف را از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به اروپا و بالعکس منتقل می‌کرد. این محموله‌ها که عموماً با کامیون منتقل می‌شدند از اردن و ترکیه عبور می‌کردند که نقشی به سزا در سودآوری ترانزیتی این کشورها داشتند. جنگ سوریه باعث شد تا بسیاری از این کالاها دیگر از طریق سوریه به اروپا ارسال نشوند^[۲۴]

منابع

1. CIA World Fact Book - Syria's Economy بایگانی‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine. Cia.gov.
2. «Syria: The story of the conflict» (به انگلیسی). BBC News. ۲۰۱۴-۰۳-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۶.
3. "Overview". World Bank (به انگلیسی). Retrieved 2024-10-06.
4. UNICEF (13 September 2024). "Syrian crisis". https://www.unicef.org/emergencies/syrian-crisis?gad_source=1&gclid=CjwKCAjwx4O4BhAnEiwA42SbVGJ7gedimQ-XvNG8eRaZkazYyx7kpIntU_L04TRnxNUHExnfzqNzqxoCDrkQAvD_BwE (به انگلیسی). {{cite web}}: External link in |وبگاه= (help)
5. Khwanda b، Homam ,؛ Murthy c، R.V. Ramana (Autumn ۲۰۲۳). «An Analysis of the Syrian Economy in the Era of Military Conflict, 2011–2020: The Perspective of Government and Economics». Journal of Government and Economics.
6. «Syria- Country Facts» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۶.
7. «عطری: النفط خرج من حسابات الموازنة و 70 % من موازنة سوریا من الضرائب والرسوم | عکس السیر دوت کوم». www.aksalser.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۱۴.
8. بورس اوراق بهادار دمشق
9. «Damascus Securities Exchange». arab-exchanges.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۶.
10. «Part One: AGRICULTURE IN THE SYRIAN ECONOMY». www.fao.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۰۶.
11. «‮جهان‬ - ‭BBC ‮فارسی‬ - ‮"وضعیت پناهجویان سوریه بحرانیست"‬». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۱۴.
12. «الجمهوریة العربیة السوریة». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴.
13. "Syria - Agriculture, Oil, Manufacturing | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). 2024-10-05. Retrieved 2024-10-06.
14. «Login Required». www.cotton.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۱۴.
15. روسیا الیوم - سوریا تبدأ إنتاج النفط من حقل الکشمة بمحافظة دیر الزور^{[پیوند مرده]}
16. http://www.aksalser.com/?page=view_news&id=f0a9c92823ff661168c10e0052c80d64&ar=79971750 بایگانی‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine ۴٫۶
17. «افزایش استخراج گاز طبیعی در سوریه». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴.
18. «اکتشاف نفت سبک در لاذقیه». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴.
19. «وزارت صنایع سوریه». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴.
20. «افتتاح کارخانه سیامکو ایران خودرو در سوریه». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴.
21. الراموسة http://wikimapia.org
22. "Economy of Syria". Wikipedia (به انگلیسی). 2024-02-07.
23. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۴. کاراکتر C1 control character در |نشانی= در موقعیت 60 (کمک)
24. "Maritime Transportation of Syria". Anbar Asia (به انگلیسی). Retrieved 2024-10-06.